تحلیل سند ملی هوش مصنوعی ایران
تحلیل سند ملی هوش مصنوعی ایران به ارزیابی نقاط قوت و ضعف مفاد این سند بالادستی با رویکردی استراتژیک از منظر تحلیل سوات میپردازد. تدوین سند ملی هوش مصنوعی ایران از ابتدای سال ۱۳۹۶ شروع شد و در سال ۱۴۰۳ به تصویب رسید. نقدهایی زیادی به این سند وارد است که در این نوشتار برخی نقاط قوت و ضعف آن ارائه شدهاست.
تحلیل سند ملی هوش مصنوعی ایران
تحلیل سند ملی هوش مصنوعی ایران با رویکردی استراتژیک، نقاط قوت و ضعف این سند را نشان میدهد.
براین اساس نقاط قوت عبارتند از: «رویکرد جامع و فراگیر»؛ «تعامل بین بخشی»؛ «تمرکز بر آموزش و پرورش»؛ «توسعه منابع انسانی»؛ «برنامههای آموزشی گسترده»؛ «پشتیبانی مالی و قانونی»؛ «حمایتهای مالی».
نقاط ضعف این سند نیز عبارتند از: «کمبود نوآوری»؛ «توجه به ریسکها و چالشهای نوآوری»؛ «نقص در زیرساختهای فنی»؛ «پایداری و نگهداری»؛ «تمرکز بر مسائل اجرایی»؛ «مشکلات اداری و بوروکراسی»؛ «نقص در تعامل بین المللی»؛ «توجه به استانداردهای جهانی ب قانونی و حقوقی».
نقاط قوت سند ملی هوش مصنوعی ایران
رویکرد جامع و فراگیر: سند ملی هوش مصنوعی ایران دارای یک برنامه جامع و استراتژیهای مشخص برای توسعه هوش مصنوعی در کشور است.
تعامل بینبخشی: تعامل و همکاری بین بخشهای مختلف دولتی و خصوصی در تدوین این سند نشان دهنده یک رویکرد جامع و همگرایانه است.
تمرکز بر آموزش و پرورش: این برنامهها شامل تحقیقات، توسعه فناوری، آموزش و پرورش و استفاده از هوش مصنوعی در صنایع مختلف است.
توسعه منابع انسانی: تاکید بر آموزش و پرورش نیروی انسانی ماهر در زمینه هوش مصنوعی از نقاط قوت برجسته این سند است. این امر شامل برنامههای آموزشی در سطوح مختلف تحصیلی و ایجاد دورههای تخصصی میشود.
برنامههای آموزشی گسترده: سند به برنامههای آموزشی و کارگاههای عملی برای توسعه مهارتهای عملی و تئوری در حوزه هوش مصنوعی توجه ویژه دارد.
پشتیبانی مالی: ارائه تسهیلات مالی و ایجاد صندوقهای حمایتی برای شرکتها و استارتاپهای فعال در زمینه هوش مصنوعی از نقاط قوت دیگر این سند است.
چارچوب قانونی و حقوقی: تدوین قوانین و مقررات مناسب برای حمایت از نوآوری و حفاظت از دادهها نیز به توسعه هوش مصنوعی کمک میکند.
نقاط ضعف سند ملی هوش مصنوعی ایران
کمبود نوآوری: علی رغم تلاش برای توسعه هوش مصنوعی، سند ممکن است تمرکز کافی بر نوآوری و خلاقیت نداشته باشد و بیشتر به مسائل تکنیکی و فنی پرداخته باشد.
غفلت از ریسکها: کمبود برنامههای مشخص مدیریت ریسک و مقابله با ریسکها و چالشهای احتمالی در مسیر نوآوری نیز میتواند به عنوان یک نقطه ضعف محسوب شود.
کمبود زیرساختهای فنی: یکی از نقاط ضعف ممکن است کمبود زیرساختهای لازم برای پیاده سازی برنامههای هوش مصنوعی در سراسر کشور باشد. این شامل زیرساختهای فناوری اطلاعات، شبکههای ارتباطی و مراکز داده است.
پایداری و نگهداری: مسئله پایداری و نگهداری از زیرساختهای ایجاد شده نیز ممکن است به عنوان یک چالش مطرح شود.
تمرکز بر مسائل اجرایی: یکی از نقاط ضعف میتواند عدم توجه کافی به مسائل اجرایی و عملیاتی در پیاده سازی برنامههای هوش مصنوعی باشد. این شامل برنامههای نظارتی و ارزیابی نیز میشود.
مشکلات اداری و بوروکراسی: پیچیدگیهای اداری و بوروکراسی نیز ممکن است از عوامل کندکننده در اجرای برنامههای تدوین شده باشد.
نقص در تعامل بین المللی: عدم همکاریهای بین المللی: کمبود همکاریها و مشارکتهای بین المللی در حوزه هوش مصنوعی میتواند یکی از نقاط ضعف این سند باشد. این امر شامل تبادل دانش و فناوری با دیگر کشورها و بهره گیری از تجارب بین المللی است.
توجه به استانداردهای جهانی: عدم تطابق کامل با استانداردهای جهانی و قوانین بین المللی نیز میتواند به عنوان یک ضعف در سند محسوب شود.
چالشهای اجرای سناریوهای سند ملی هوش مصنوعی
برخی از چالشها در مسیر پیادهسازی سند ملی هوش مصنوعی عبارتند از:
چالش پذیرش عمومی و اجتماعی: یکی از چالشهای اساسی مساله پذیرش اجتماعی فناوریهای نوین است. در سناریوهایی که هوش مصنوعی بهطور گسترده در جامعه حضور دارد، میزان پذیرش عمومی و اعتماد به این فناوری اهمیت بیشتری پیدا میکند.
چالشهای قانونی و تنظیمگری: با توجه به پیشرفت سریع فناوری، تنظیمگریهای قانونی در زمینه حاکمیت داده و ملاحظات اخلاقی هوش مصنوعی ممکن است نیازمند بازنگریهای مداوم باشند. این چالش در سناریوهایی که بر مقررات شدید دولتی و حاکمیت ملی تاکید دارند، برجستهتر است.
چالشهای زیرساختی و تامین مالی: یکی از عوامل کلیدی موفقیت هرگونه سیاستگذاری فناوری، تامین منابع مالی و زیرساختهای لازم است. سناریوهایی که به کمبود زیرساختهای فنی و مالی میپردازند، بر ضرورت سرمایهگذاری و توسعه زیرساختهای لازم تاکید میکنند.
چالشهای همکاری بینالمللی: در برخی از سناریوها که به تعاملات جهانی و همکاری بینالمللی برای رشد سریعتر هوش مصنوعی توجه دارند، محدودیتهای سیاسی و اقتصادی کشور میتواند مانع از دستیابی به اهداف سند شود.
چالشهای آموزشی و نیروی انسانی: تربیت و آموزش نیروی متخصص در حوزه هوش مصنوعی یکی دیگر از چالشهای اصلی مطرح شده است. در سناریوهایی که توسعه سریع فناوری و بومیسازی هوش مصنوعی در اولویت قرار دارد، کمبود نیروی انسانی ماهر میتواند به عنوان یک مانع جدی تلقی شود.
سخن پایانی
سند ملی هوش مصنوعی ایران در تیرماه ۱۴۰۳ با هدف تعیین مسیر توسعه و استفاده هوش مصنوعی در کشور ابلاغ شد. این سند که به عنوان راهبرد ملی در حوزه هوش مصنوعی طراحی شده است، تاکنون با نقدهایی در حوزههای خطمشیگذاری، نگاشت نهادی و سازوکارهای اجرایی مواجه شده است. از جمله چالشهای مطرحشده میتوان به ابهامات در تعیین مسوولیتها، ضعف در طراحی ساختار اجرایی و عدم همسویی با قانون برنامه هفتم توسعه اشاره کرد. همچنین رویکرد ایستا و غیرفعالانه سند به جای رویکرد فوق فعال و آیندهنگر و مبتنی بر تحول سریع فناوری نیز از جمله نگرانیهای کارشناسان هستند.
فهرست منابع
مهدیخانی، سهیل. (۱۴۰۳). تحلیل سند ملی هوش مصنوعی ایران. سیویلیکا.
کاظمی، محمدرضا. (۱۴۰۳). تحلیل مدلهای زبانی از سند ملی هوش مصنوعی. روزنامه دنیای اقتصاد.
