زنجیره تامین چابک

زنجیره تامین چابک (Agile supply chain) اشاره به پاسخگویی، شایستگی، انعطاف‌پذیری و سرعت در مدیریت زنجیره تامین طی فعالیت‌های روزانه‌اش دارد. برای پاسخگویی سریع و به‌هنگام به تغییرات در نیازها و الزامات بازار باید زنجیره تامین سازمان از چابکی لازم برخوردار باشد.

با نگاهی به سازمان متوجه می‌شویم که رویکردها و راه حل‌های گذشته دیگر قابلیت و توانایی خود را برای مقابله با چالش‌های سازمانی و محیط بیرونی معاصر از دست داده‌اند. از این رو نیاز به رویکردهای جدید احساس می‌شود که چابکی سازمانی از آن جمله است. در این میان اهمیت زنجیره تامین چابک بیشتر نمود پیدا می‌کند زیرا چنین زنجیره‌ای می‌تواند به سرعت و به طور موثری به تغییرات بازار واکنش نشان دهد. زنجیره‌های تامین چابک نه تنها می‌توانند به تغییرات معمول واکنش، دهد بلکه می‌توانند به تغییرات دراماتیک مورد نیاز بازار که برای اولین بار احساس می‌شود نیز واکنش مناسب نشان دهند.

اعتقاد بر آن است که چابکی، خصیصه مورد نیاز برای فشارهای رقابتی خواهد بود. بحث زنجیره تامین از جمله مباحث مطرح درفضای امروز صنعت کشور است. اما زنجیره تامین هنگامی در یک سازمان صنعتی دارای توان رقابتی خواهد بود که ضمن برخورداری از اجزاء توانمند و رقابت پذیر، دارای چابکی نیزباشد به این معنا که زنجیره تامین یک شرکت هم از تامین کنندگان رقابت پذیر که دارای توانمندی‌های قابل رقابت درسطح جهانی باشند برخوردار بوده وهم زنجیره دارای مفاهیم چالاکی نیزباشد. چابکی موجب افزایش قابلیت‌های پویا در سازمان می‌شود و ابزاری برای مدیریت سازمان جهت کسب مزیت رقابتی است. در این مقاله تعاریف‌، مفاهیم و مباحث مرتبط با زنجیره تامین چابک بیان می‌شود.

تعریف زنجیره تامین چابک

برای کسب مزیت رقابتی در محیط متغیر کسب‌وکار، شرکت‌ها باید در راستای کارآمدی عملیات خود با تامین کنندگان و مشتریان هم‌ردیف شده و برای کسب سطحی قابل قبولی از چابکی با یکدیگر مشارکت و همکاری کنند. متعاقبا، زنجیره‌های تامین چابک طرح‌های رقابتی بارزی بوده و به دنبال ارج نهادن به مشتریان و کارکنان هستند. لذا یک زنجیره تامین چابک قادر است تا به طرز شایسته‌ای به تغییراتی که در محیط کاری روی می‌دهند، پاسخ دهد.

چابکی در زنجیره تامین ممکن است اینگونه تعریف شود: توانایی یک زنجیره تامین برای واکنش سریع به تغییرات موجود در بازار و نیازهای مشتریان. زنجیره تامین چابک را می‌توان ساختاری با هدف ارضا مشتریان و کارکنان دانست. در آن، هر سازمانی می‌تواند استراتژی‌های کسب‌وکار، فرآیندها، ساختار و سیستم‌های اطلاعاتی خود را طراحی نماید.

ساختار زنجیره تامین بوسیله چهار اصل حمایت می‌شود:

کنترل تغییر جامع و عدم اطمینان
ساختارهای مدیریت نوآوری و سازمان مجازی
روابط همکارانه
فناوری‌های انعطاف پذیر و هوشمند

این چهار اصل از طریق یک متدولوژی به هم گره می‌خورند تا آنها را در یک سیستم هماهنگ و یکپارچه، به قابلیت‌های رقابتی استراتژیک منتقل سازد.

ادغام فرایند‌ها در زنجیره تامین چابک

یکپارچگی در فرایند بدین معناست که زنجیره تامین، هسته‌ای از شرکاست که به یک شبکه متصل می‌شوند و با انجام فعالیت‌های مشخص، هدف خاصی را به بطور مشترک دنبال می‌کنند. به عبارتی دیگر ادغام فرایندی به معنای فعالیت همکارانه میان خریداران و تامین کنندگان، طراحی محصولات مشترک و سیستم‌های اطلاعاتی مشترک است.

اکنون این شکل از همکاری در زنجیره تامین بیشتر از گذشته استیلا و رونق دارد. زیرا شرکت‌ها به مدیریت شایستگی‌های کلیدی خود توجه داشته و دیگر فعالیت‌ها را برون‌سپاری می‌کنند. بنابراین در دنیای جدید، اعتماد و اتکای بیشتر به تامین کنندگان و شرکای پیمانی، حتمی و ناگزیر شده و به سبک وسیاق جدیدی از روابط نیاز است. یعنی در یک بنگاه توسعه یافته، هیچ حد و مرزی نمی تواند وجود داشته باشد. شعار اعتماد و التزام لازم است که در سرتاسر آن غالب و نهادینه شود.

برای کسب لبه رقابتی در محیط کسب‌وکار در حال تغییر، شرکت‌ها باید برای کارآمدی عملیات با تأمین کنندگان و مشتریان همردیف است. برای کسب سطحی از چابکی فراتر از شرکت‌های انحصاری با یکدیگر مشارکت کنند. متعاقباً، زنجیره‌های تامین چابک طرحهای رقابتی بارزی هستند. یک زنجیره تامین چابک به دنبال آن است تا مشتریان و کارکنان را غنی و ارضا کند. لذا، یک زنجیره تامین چابک قادر است تا به صورت مناسبی به تغییراتی که در محیط کاری اش روی می‌دهند، پاسخ دهد.

حساسیت و پاسخ گویی به بازار

این مورد به عنوان اساس و محور زنجیره تامین، توانایی ادراک، شناخت و پاسخ گویی به نیازهای جاری مشتری و نیز تغییر و عدم اطمینان را شامل می‌شود. به عبارتی دیگر معنای حساسیت نسبت به بازار این است که زنجیره تامین توانایی شناخت و واکنش به تقاضای واقعی را دارد و در ازای تغییراتی که در بازار روی می‌دهد، راهکارهایی را از پیش برای مقابله و پاسخ گویی به آنها در اختیار دارد. گفته می‌شود که اکثر سازمان‌ها پیش‌بینی گرا هستند(نسبت به تقاضامداری).

به عبارتی دیگر، از آنجا که سازمان‌ها مستقیما از بازار تغذیه می‌شوند، در نتیجه آنها بر پیش‌بینی فروش یا نقل و انتقالات گذشته اتکا داشته و این پیش‌بینی‌ها را به موجودی تبدیل می‌کنند. پیشرفت‌های دهه اخیر در زمینه شکل‌گیری واکنش کارامد به مشتری، و استفاده از فناوری اطلاعات برای اخذ داده‌های بموقع که از نقطه فروش یا نقطه مصرف حاصل می‌گردند، اکنون در حال تغییر توانایی سازمان‌ها برای دریافت صدای بازار و پاسخ مستقیم به آن هستد.

مجازی سازی
این مورد به عنوان زیر بنای زنجیره تامین، توانایی استفاده از فناوری اطلاعات برای تسهیم داده‌ها میان خریداران و تامین کنندگان و در نتیجه، ایجاد یک زنجیره تامین مجازی موثر را در بر می‌گیرد. گفتنی است زنجیره تامین مجازی مبتنی بر اطلاعات است نه مبتنی بر موجودی انبار.

شبکه مداری زنجیره تامین چابک

این راهبرد زنجیره تامین عبارت است از توانایی جذب خریداران و تامین کنندگان برای کار به صورت مشارکتی، و توسعه مشترک محصولات و سیستم‌های اطلاعاتی. در این جا مجموعه‌ای از شرکا به صورت یک شبکه به یکدیگر مرتبط می‌شوند. واحدهای کسب‌وکار دیگر به صورت هویت منفرد و جداگانه رقابت نمی کنند، بلکه به صورت زنجیره‌های تامین به رقابت می‌پردازند. یعنی آنها عملا برای دستیابی به سطح بالایی از مشتریان، و نیز پوشش محدودیت‌های منابع و ظرفیتی خود باید با مشارکت مجموعه‌ای از شرکا در بازار به رقابت بپردازند.

پژوهشگران زیادی در زمینه شبکه‌مداری زنجیره تامین چابک به مطالعه پرداخته‌اند. در یک پژوهش روی تیم‌های مجازی برای ایجاد چابکی تاکید شده است. در مطالعه‌ای دیگر یک مدل مفهومی برای طراحی یک سیستم تولیدی چابک ارائه کرده اند که در آن از چهار بعد کلیدی استراتژی، تکنولوژی، افراد و سیستم استفاده شده است.

همکاری زنجیره تامین برای ایجاد زنجیره تامین چابک تاکید می‌کند. برخی پژوهشگران کوشش کرده‌اندد عوامل اصلی موفقیت را در زنجیره تامین چابک پیدا نمایندو روی اعتماد سازی درون شبکه همکاری زنجیره تامین برای ایجاد زنجیره تامین چابک تاکید می‌کند. پژوهشگران بر نقش انعطاف پذیری برای ایجاد زنجیره تامین چابک تاکید می‌نمایند.

خلاصه و جمع‌بندی

زنجیره تأمین برای بقا در بازارهای پویا و متغیر نیازمند ابزاری است که بتواند با کمک آن بر چالش‌های محیطی فائق آید. چنین ابزاری چابکی است. فاکتورهای اصلی موفقیت در زنجیره تأمین چابک، به کارگیری تکنولوژی اطلاعاتی، ادغام فرآیندها، برنامه‌ریزی متناسب، توسعه مهارت‌های کارکنان، حساسیت و پاسخگویی به بازار، معرفی محصول جدید، انعطاف پذیری، سرعت تحویل، کاهش هزینه ها، کیفیت محصول و رضایت مشتری است.

یک زنجیره تامین با انعطاف پذیری و توانایی واکنش سریع به شرایط اضطراری می‌تواند به کسب‌وکار کمک کند تا به نیازهای مشتریان پاسخ مناسب دهد. به غیر از انعطاف پذیری، سرعت و دقت نیز از ویژگی‌های زنجیره تامین چابک هستند. برای سنجش این مقوله از پرسشنامه زنجیره تامین چابک استفاده کنید.

برای شناخت مزایای یک زنجیره تامین چابک، ما باید عناصر هر نوع زنجیره تامین را بشناسیم. اینها شامل عناصری نظیر جمع آوری سفارشات و پردازش، تهیه مواد برای ساخت کالاهای مورد استفاده، بسته بندی و حمل و نقل کالاها و کیفیت خدمات مشتری است. بنابراین، برای توجه به عملکرد زنجیره تامین چابک، هر یک از این عناصر باید به طور موثر مدیریت و هماهنگ شده به طوری که با شرایط در حال تغییر سازگار باشد.

با کمک یک زنجیره تأمین چابک، بازرگانان می‌توانند به راحتی به نیازهای مشتری متفاوت در زمان نسبتا کمتری پاسخ دهند. به عنوان مثال، اگر یک مشتری قبلا یک سفارش داده اما نیاز به تحویل محصول چند روز قبل از تاریخ تحویل وجود داشته باشد، می‌توان با استفاده یک زنجیره تأمین چابک، به راحتی این تغییر را ایجاد کرد.