شایستگی دیجیتال

شایستگی دیجیتال (Digital competence) توانایی و مهارت استفاده از ابزارها و فناوری‌های دیجیتالی با رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای است. این مفهوم ناظر بر بازتعریف شایستگی‌های محوری سازمان مبتنی بر تحول دیجیتال است.

شایسته‌سالاری یکی از ارکان کلاسیک در نظریه‌های مدیریت است. این مفهوم هم ناظر بر شایستگی کارکنان و هم شایستگی مدیران است و لازم است در هزاره سوم بازتعریف شود. در دنیای امروز، شایستگی دیجیتال به عنوان یکی از ارکان اصلی موفقیت کسب‌وکارها در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است، سازمان‌ها و کارکنان نیاز دارند که مهارت‌های دیجیتال خود را به روز کرده و به کار بگیرند تا بتوانند در محیط‌های رقابتی و در حال تغییر به بهترین نحو عمل کنند.

شایستگی‌های دیجیتال نه‌تنها برای کارکنان، بلکه برای مدیران و خود سازمان‌ها نیز اهمیت دارد. نظر به اهمیت مساله این شایستگی‌های دیجیتال در سه سطح کارکنان، مدیران و سازمان‌ها مفهوم‌سازی و تعریف خواهد شد.

شایستگی دیجیتال کارکنان

شایستگی دیجیتال کارکنان به مهارت‌ها، دانش، و رفتارهایی اطلاق می‌شود که برای استفاده مؤثر از فناوری‌ها در محیط‌های کاری نیاز است. این شایستگی‌ها به کارکنان این امکان را می‌دهند که در فرآیندهای مختلف کاری بهره‌وری بیشتری داشته باشند و با روندهای جدید تطبیق یابند.

الف. مهارت‌های فنی
این مهارت‌ها به توانایی کار با نرم‌افزارها، ابزارهای دیجیتال و فناوری‌های جدید اشاره دارند. برای مثال:

مهارت‌های نرم‌افزاری و ابزارهای دیجیتال: توانایی کار با ابزارهای مدیریت پروژه، حسابداری دیجیتال، سیستم‌های فناورانه، و نرم‌افزارهای ارتباطی.

امنیت سایبری: آگاهی از تهدیدات امنیتی و توانایی اتخاذ تدابیر امنیتی مانند استفاده از پسوردهای قوی و شناسایی ایمیل‌های فیشینگ.

داده‌کاوی و تحلیل داده‌ها: توانایی جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها برای گرفتن تصمیمات آگاهانه.

ب. مهارت‌های ارتباطی دیجیتال
با افزایش استفاده از ابزارهای آنلاین، مهارت‌های ارتباطی دیجیتال بسیار مهم شده‌اند. کارکنان باید قادر به ارتباط مؤثر از طریق ایمیل، پیام‌رسان‌ها و حتی ویدئوکنفرانس‌ها باشند.

ج. تفکر انتقادی و حل مسئله
مهارت‌های تفکر انتقادی به کارکنان این امکان را می‌دهند که مشکلات پیچیده را در دنیای دیجیتال تحلیل کنند و راه‌حل‌های کارآمد ارائه دهند. این مهارت‌ها همچنین به شناسایی فرصت‌های بهبود فرآیندها و نوآوری کمک می‌کند.

شایستگی دیجیتال مدیران

مدیران نیاز دارند که علاوه بر درک فناوری‌ها، توانایی هدایت و مدیریت تیم‌ها و فرآیندهای دیجیتال را نیز داشته باشند. شایستگی دیجیتال مدیران به گونه‌ای است که می‌تواند بر نحوه عملکرد تیم‌ها، ارتباطات داخلی و فرآیندهای استراتژیک تأثیر بگذارد.

الف. رهبری دیجیتال
مدیران باید بتوانند تیم‌های خود را در مسیر رهبری دیجیتال هدایت کنند. این شامل مدیریت تغییرات فناوری و کمک به کارکنان برای سازگاری با آن است.

ب. تصمیم‌گیری مبتنی بر داده‌ها
امروزه تصمیم‌گیری‌های استراتژیک باید مبتنی بر تحلیل داده‌ها و اطلاعات واقعی باشند. مدیران باید بتوانند از ابزارهای تحلیلی استفاده کنند تا تصمیمات بهتری در زمینه رشد و توسعه کسب‌وکار اتخاذ کنند.

ج. توانایی در مدیریت فناوری‌های نوین
مدیران باید از تکنولوژی‌های نوینی مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی، و ابزارهای اتوماسیون آگاه باشند و قادر به استفاده از این تکنولوژی‌ها برای بهبود فرآیندها و افزایش کارایی سازمان باشند.

د. فرهنگ‌سازی دیجیتال
مدیران باید در ایجاد فرهنگ دیجیتال در سازمان نقش فعال داشته باشند. این به معنای ترغیب کارکنان به یادگیری مداوم، پذیرش تغییرات و استفاده از فناوری‌های نوین است.

شایستگی دیجیتال سازمان‌ها

شایستگی دیجیتال در سطح سازمان به معنای توانایی یک سازمان در استفاده از فناوری‌ها و ابزارهای دیجیتال برای دستیابی به اهداف استراتژیک و ایجاد مزیت رقابتی است. این شایستگی شامل ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال مناسب، مدیریت تغییرات دیجیتال، و توانایی ادغام فناوری‌ها در مدل کسب‌وکار است.

الف. زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات
برای دستیابی به شایستگی دیجیتال، سازمان‌ها باید زیرساخت‌های مناسبی را در اختیار داشته باشند که امکان استفاده از ابزارهای دیجیتال را فراهم کند. این شامل شبکه‌های پرسرعت، دیتاسنترها، سیستم‌های ذخیره‌سازی داده، و نرم‌افزارهای مناسب است.

ب. استراتژی دیجیتال
هر سازمان باید استراتژی دیجیتال مشخصی داشته باشد که به‌طور واضح نشان دهد چگونه از فناوری‌ها برای ارتقاء عملکرد خود استفاده خواهد کرد. این استراتژی می‌تواند شامل تحول دیجیتال، استفاده از داده‌ها برای تحلیل بازار و گسترش به بازارهای دیجیتال باشد.

ج. نوآوری و بهبود مستمر
سازمان‌ها باید همواره به دنبال نوآوری و بهبود مستمر در فرآیندها و محصولات خود باشند. برای این منظور، استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و بلوک‌چین می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا به شکل بهتری به نیازهای مشتریان پاسخ دهند و از رقبا پیشی بگیرند.

د. امنیت دیجیتال
با گسترش استفاده از فناوری‌ها، امنیت سایبری نیز به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است. سازمان‌ها باید سیستم‌های امنیتی پیچیده‌ای را برای محافظت از داده‌ها و اطلاعات حساس خود راه‌اندازی کنند.

چالش‌ها و فرصت‌ها در پیاده‌سازی شایستگی دیجیتال

چالش‌ها:
مقاومت در برابر تغییر: بسیاری از کارکنان و مدیران ممکن است نسبت به فناوری‌های جدید مقاومت نشان دهند. این مقاومت می‌تواند ناشی از ترس از عدم توانایی در استفاده از فناوری‌های نوین باشد.
کمبود مهارت‌های دیجیتال: برخی کارکنان ممکن است فاقد مهارت‌های لازم برای کار با ابزارهای دیجیتال باشند.
هزینه‌های پیاده‌سازی: هزینه‌های خرید نرم‌افزارها، به‌روزرسانی زیرساخت‌ها و آموزش کارکنان می‌تواند برای سازمان‌ها چالش‌برانگیز باشد.
فرصت‌ها:
افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها: استفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا فرآیندهای خود را بهینه‌سازی کرده و بهره‌وری را افزایش دهند.
دسترسی به بازارهای جدید: سازمان‌ها می‌توانند از ابزارهای دیجیتال برای گسترش به بازارهای جدید استفاده کنند و دامنه دسترسی خود را گسترش دهند.
نوآوری و توسعه محصولات جدید: فناوری‌های جدید می‌توانند به سازمان‌ها این امکان را دهند که محصولات و خدمات جدیدی را توسعه دهند که پیش از این قابل دستیابی نبودند.

سخن پایانی

شایستگی دیجیتال در دنیای امروز به یک عامل کلیدی در موفقیت کسب‌وکارها تبدیل شده است. کارکنان، مدیران و سازمان‌ها باید برای بقا و پیشرفت در بازارهای رقابتی، مهارت‌های دیجیتال خود را به‌طور مداوم به روز کنند و از آن‌ها برای بهبود فرآیندها، نوآوری در محصولات، و افزایش بهره‌وری استفاده کنند. در این راستا، آموزش مداوم، فرهنگ‌سازی دیجیتال، و استفاده از فناوری‌های نوین به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که از فرصت‌های دیجیتال بهره‌برداری کنند و در برابر چالش‌های آن مقاوم باشند.

منبع: حبیبی، آرش. (۱۳۹۴). تحول دیجیتال. فصلنامه بازاریابی پارس‌مدیر، ۱(۱)، ۱۰۲-۲۰۷.