سواد مالی

سواد مالی (Financial literacy) توانایی درک و استفاده اصولی از مهارت‌های مالی مختلف مانند نحوه بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری است. این قرائت از سواد به افراد کمک می‌کند تا مسائل اقتصادی خود را به را حتی حل کنند و زندگی مرفه‌تری در حال و آینده داشته باشید.

مهارت‌های زیادی وجود دارند که تحت عنوان سواد مالی مطرح می‌شوند. شاید معروف‌ترین مثال‌ها شامل آشنایی با مفاهیم بودجه‌بندی فردی، یادگیری مدیریت بدهی و مفاهیم سرمایه گذاری باشند. تمام این مهارت‌ها نیازمند این هستند که با مفاهیم کلیدی و اولیه مدیریت مالی نظیر سود مرکب و ارزش زمانی پول آشنا باشید.

براساس نظرسنجی سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) پیرامون سواد مالی بزرگسالان در سال ۲۰۲۰، حدود نیمی از جمعیت افراد بالغ در اروپا، درک کافی از مفاهیم آن ندارند. فقدان این دانش منجر به بروز مشکلاتی می‌شود. انباشته شدن بدهی‌ها به دلیل مدیریت نادرست هزینه‌ها و یا نداشتن برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت از جمله این موارد است. بنابراین در مقاله حاضر به تشریح سواد مالی می‌پردازیم.

تعریف سواد مالی

سواد مالی به معنای برخورداری از دانش و مهارتهای مورد نیاز برای تصمیم‌گیری در خصوص مهمترین فعالیت‌های پولی و اقتصادی است. روزانه میلیون‌ها نفر در حال گرفتن تصمیماتی مانند انتخاب بهترین بانک برای پس‌انداز کردن و یا بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری هستند. از سوی دیگر افراد بسیاری چه در ایران و چه در سایر کشورها درک درستی از مفاهیم مرتبط با آن ندارند.

سواد مالی به معنای توانایی فهمیدن، درک کردن و بکارگیری مهارت‌های پولی نظیر مدیریت پولی فردی، بودجه‌بندی پولی شخصی و سرمایه‌گذاری به صورت کارا و اثربخش است. در واقع این دانش، اساس و پایه‌ی رابطه فرد با پول و رفتارهای سالم پولی و سرمایه‌گذاری را ایجاد می‌کند.

با تسلط به سواد مالی می‌توانید موارد زیر را به راحتی انجام دهید:

• مدیریت پول
• بودجه‌بندی سرمایه
• مدیریت بدهی‌ها
• سرمایه‌گذاری برای دوران بازنشستگی

برخی از مهم‌ترین دلایل اهمیت این دانش عبارتند از:

• برنامه‌ریزی بهتر برای آینده
• گرفتن تصمیماتِ بهتر سرمایه‌گذاری و کسب بازدهی بالا
• درک خطرات ناشی از قرض گرفتن و بدهی بیش از حد
• دانش اقتصادی و نحوه مدیریت پول

سواد مالی به این مسئله مهم اشاره دارد که افراد می‌توانند با مدیریت درست پول، وضعیت اقتصادی بهتری در حال و آینده خود ایجاد کنند. نحوه مدیریت پول در سواد مالی به طرق زیر قابل انجام است.

آموزش و یادگیری دانش مالـی

برای یادگیری و آموزش سواد مالی از راهکارهای زیر استفاده کنید:

۱- کتاب‌های سواد مالی را مطالعه کنید. از جمله بهترین کتاب‌های سواد مالی می‌توان به کتاب پدر ثروتمند، پدر فقیر(رابرت کیوساکی)، سرمایه‌گذار هوشمند (بنیامین گراهام)، روانشناسی پول (مورگان هاوزل) و اسرار ذهن ثروتمند (تی. هارو اکر) اشاره کرد.

۲- با نحوه سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی آشنا شوید. در بخش نقشه راه موفقیت در بازارهای مالی می‌توانید با نوع بازار مناسب برای سرمایه‌گذاری و مهمترین موارد مربوط به این بازارها مانند میزان ریسک، میزان درآمد، نحوه شروع یادگیری و… آشنا شوید.

۳- نحوه صحیح بودجه‌بندی را یاد بگیرید. هر فرد باید توانایی کنترل مخارج و متناسب‌سازی آنها با درآمد خود را داشته باشد. برای شروع کار می‌توانید از نسبت ۵۰/۳۰/۲۰ استفاده کنید. یعنی ۵۰٪ درآمد خود را به هزینه‌های ضروری، ۳۰٪ را به هزینه‌های غیر ضروری و ۲۰٪ را برای پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری در نظر بگیرید.

۴- روش کسب ثروت را یاد بگیرید. برخی افراد گمان می‌کنند سواد مالی به معنای کار کردن بسیار و ثروتمند شدن از این طریق است اما واقعیت خلاف این نکته است. مدل کسب ثروت PS3M یک اصل هوشمندانه برای کسب ثروت است که با استفاده از ۵ فاکتور ذهنیت، برنامه‌ریزی، مدیریت، مهارت و پول روش ثروتمند شدن را متناسب با ویژگی‌های هر شخص به او نشان می‌دهد.

آموزش سواد مالی به کودکان

کودکان با مشاهده رفتارهای مالی والدین، نحوه برخورد با مسائل مالی را یاد می‌گیرند. بنابراین می‌توان سواد مالی کودکان را از طریق آموزش ارتقا بخشید. موارد زیر از جمله راهکارهایی هستند که در این راه می‌توان از آنها استفاده کرد:

• توضیح مفهوم پول و ارزش آن
• تشریح ارزش کار کردن
• تفیهم ارزش پس‌انداز کردن
• تبیین مفهوم سرمایه‌گذاری به کودکان

با استفاده از روش‌هایی مانند جایزه دادن یا توضیح مواردِ بالا در قالب قصه و بازی می‌توانید این دانش را به کودکان خود آموزش دهید. علاوه بر این می‌توانید از کتاب سواد مالی برای کودکان نیز استفاده کنید. کتاب «مجموعه داستان‌های سواد مالی» یکی از بهترین کتاب‌ها در این زمینه است که مهارت‌های خرج کردن و پس‌انداز کردن، بدهی، سرمایه‌گذاری، ریسک و … را در قالب داستان به کودکان آموزش می‌دهد.

مزایای سواد مالی

در این بخش به نقل از وبسایت اینوستوپدیا به توضیح مزایای برخورداری از سواد مالی می‌پردازیم.

۱- از بروزِ اشتباهات ویرانگر جلوگیری می‌کند. برای مثال به جای سرمایه‌گذاری در بانک می‌توان از روشهای مختلف سرمایه‌گذاری در طلا که بازدهی بسیار بیشتری دارد، استفاده کرد.

۲- در شرایط اضطراری به افراد کمک می‌کند. اگر به طور ناگهانی مجبور شوید هزینه اضافه‌ای در یک ماه برای خرید یک وسیله یا درمان یک مشکل مربوط به سلامتی خرج کنید، سواد مالی با روشهایی چون بودجه‌بندی سرمایه، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز به کمکِ شما می‌آید.

۳- به افراد کمک می‌کند تا به اهداف خود برسند. با استفاده از این دانش می‌توانید برای رسیدن به رویاهای خود در آینده، برنامه‌ریزی کنید.

۴- اعتماد به نفس افراد بیشتر می‌شود. افراد می‌توانند با اطمینان بیشتری برای زندگی خود تصمیم بگیرند.

مهمترین درس در این راستا، اهمیت سرمایه‌گذاری در تمام جوامع است. البته در ایران سرمایه‌گذاری نکردن منجر به کاهش ارزشِ سرمایه افراد می‌شود. بنابراین آشنایی با اصول اقتصادی مربوط به سرمایه‌گذاری برای هر فردی در ایران الزامی است.

ابزاری که بدان نیاز دارید، دانش اقتصاد کلان است. دانش اقتصاد کلان با بررسی مهمترین فاکتورهای اقتصادی، چرخه‌های صعودی و نزولی قیمت را پیش‌بینی می‌کند. بنابراین بهتر است از همین امروز آموزش اقتصاد کلان را به شکل کاربردی شروع کنید تا بتوانید از تفسیر رویدادهای اقتصادی و سیاسی برای حفظ ارزش سرمایه خود و کسب بازدهی استفاده کنید.

سوالات متداول

۱- سواد مالی چیست؟
توانایی مدیریت دارایی‌ها است و موضوعاتی همچون پس‌انداز کردن پول، سرمایه‌گذاری‌های پربازده و برنامه‌ریزی مالی مناسب برای دوران بازنشستگی را در بر می‌گیرد.

۲- چرا باید از این دانش برخوردار باشیم؟
با برخورداری از این دانش می‌توان به راحتی هزینه‌های زندگی را پرداخت کرده و بخشی از درآمد را به پس‌انداز کردنِ پول یا سرمایه‌گذاری کردن اختصاص داد. همچنین با پرسشنامه سواد مالی می‌توان بدهی‌ها را به بهترین شکل مدیریت کرد.

۳- چگونه این دانش را کسب کنیم؟ با مدیریت بدهی، پس‌انداز ماهیانه، بودجه‌بندی و انتخاب بهترین سرمایه‌گذاری می‌توانید سواد مالی خود را ارتقا دهید.

۴- بهترین کتاب‌های سواد مالی کدامند؟
از جمله بهترین کتاب‌های موجود می‌توان به «پدر ثروتمند، پدر فقیر» نوشته رابرت کیوساکی، «سرمایه‌گذار هوشمند» نوشته بنیامین گراهام و «مدیریت پول» نوشته دیو رمزی اشاره کرد.

خلاصه و جمع‌بندی

در دهه‌های اخیر محصولات و خدمات مالی در جوامع مختلف رشد و پیشرفت چشمگیری داشته است. به عنوان مثال در گذشته اغلب مردم از پول نقد برای خرید استفاده می‌کردند ولی امروزه انواع کارت‌های اعتباری و روش‌های پرداخت جایگزین آن شده‌اند. هرچه زودتر شروع کنید به نتیجه بهتری خواهید رسید چرا که آموزش دیدن در مسیرهای مالی کلید موفقیت است. این دانش به زبان ساده یعنی با مدیریت پول زندگی بهتری برای خود بسازید.

برخورداری از دانش کافی برای اقدام‌های پولی و سرمایه‌گذاری سبب افزایش توان اقتصاد می‌شود. باید بدانید مفاهیم سرمایه‌گذاری و راهکارهای کسب سودآوری کدام هستند. این مساله هم در سطح خرد برای زندگی فردی و هم در سطح کلان برای جامعه الزامی است. مدیران و متولیان اقتصاد کلان باید دانش کافی در این زمینه داشته باشند.

در جامعه مدرن امروز، عدم توانایی مالی می‌تواند اثرات ویرانگر بلند مدت برای فرد داشته باشد و متاسفانه بر اساس تحقیقات انجام شده بین ۶۰ تا ۷۰٪ جامعه از نظر دانش مالی و اقتصادی کم سواد و یا حتی بی‌سواد هستند. بی سوادی مالی منجر به مشکلات متعددی خواهد شد. شاید مهمترین این مشکلات عدم توانایی در بازپرداخت بدهی‌ها، خرج کردن به صورت نادرست و تصمیمات اقتصادی ضعیف باشد که در بلند مدت به فرد و خانواده آسیب می‌رساند.

با تقدیر از کاوه اوحدی در آموزش ساده بورس