داراییهای نامشهود

داراییهای نامشهود (Intangible Assets) به داراییهایی اطلاق میشود که فاقد وجود فیزیکی هستند، اما ارزش اقتصادی و تجاری برای شرکتها دارند. این داراییها به طور کلی در فرآیند تولید و کسب درآمد از سوی شرکتها و سازمانها به کار میروند.
برخلاف داراییهای مشهود مانند تجهیزات و املاک، داراییهای نامشهود شامل داراییهایی هستند که از طریق حقوق قانونی، اعتبار، دانش یا مهارتهای فنی به دست میآیند. این داراییها به ارزش آینده شرکت میافزاید و میتواند بسیار ارزشمندتر از داراییهای مشهود در مدیریت مالی باشد.
دارایی نامشهود به یک دارایی غیرپولی و فاقد ماهیت عینی اطلاق میشود، که بهمنظور استفاده در تولید، یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران، یا برای مقاصد اداری، توسط واحد تجاری نگهداری میشود، همچنین قابلتشخیص بوده و با قصد استفاده طی بیش از یک دوره مالی، توسط یک واحد تجاری، کسب شده باشد. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار داراییهای نامشهود مفهومسازی و تعریف خواهد شد.
انواع داراییهای نامشهود
داراییهای نامشهود معمولاً در دستههای مختلفی طبقهبندی میشوند:
سرقفلی (Goodwill)
سرقفلی حقی است معنوی که تاجر برای تقدم در اجاره محل و ادامه تجارت در محل کار خود دارد؛ و جزء اموال غیرمنقول تبعی است. دارایی نامشهودی که در نتیجه اکتساب یک شرکت توسط شرکت دیگر به قیمتی بیشتر از ارزش واقعی ایجاد شده، سرقفلی نامیده میشود.
حق مالکیت معنوی (Intellectual Property)
اختراعات: اختراعاتی که ممکن است تحت پوشش حقوق ثبت اختراع قرار گیرند و حقوق انحصاری به صاحب اختراع بدهند.
علامت تجاری: نام، لوگو یا هر نوع نماد دیگری که نشاندهنده شناسایی کالا یا خدمات خاصی باشد.
کپیرایت (حقوق مولف): حقوق مربوط به آثار ادبی، هنری، موسیقایی و دیگر آثار خلاقانه.
محرمانگی تجاری: اطلاعاتی که برای کسب و کار از اهمیت خاصی برخوردار است، مانند فرمولها، فرایندها یا استراتژیهای خاص.
نام تجاری و شهرت برند
شهرت برند یا شهرت تجاری، به عنوان یکی از مهمترین داراییهای نامشهود شناخته میشود. این مفهوم به میزان آشنایی و اعتماد مصرفکنندگان به یک برند خاص اشاره دارد. به طور معمول، هرچه شهرت برند بیشتر باشد، احتمال موفقیت در بازار بیشتر است.
پایگاههای داده و نرمافزارها
اطلاعات گردآوری شده و دادههایی که برای تجزیه و تحلیل، تصمیمگیری یا بهبود خدمات به کار میروند، میتوانند به عنوان داراییهای نامشهود به حساب آیند. همچنین نرمافزارهایی که مالکیت آنها به یک شرکت تعلق دارد نیز به عنوان دارایی نامشهود شناخته میشوند.
قراردادهای تجاری
حقوق و تعهدات قراردادی که ممکن است در آینده درآمدهایی برای شرکت ایجاد کند (مانند قراردادهای فروش یا اجاره بلندمدت) نیز در این دسته قرار میگیرند.
چالشها و مشکلات مرتبط
عدم شناخت یا ارزیابی دقیق: برخی از داراییهای نامشهود ممکن است نادیده گرفته شوند یا به درستی شناسایی نشوند.
حقوق مالکیت و حفظ آن: داراییهای نامشهود به راحتی نمیتوانند مانند داراییهای مشهود تحت کنترل باشند. حفظ و دفاع از حقوق مربوط به اختراعات، برندها یا اطلاعات محرمانه میتواند پرهزینه و زمانبر باشد.
تأثیرات منفی بر توسعه: اگر یک شرکت نتواند داراییهای نامشهود خود را به درستی مدیریت کند، این میتواند تأثیرات منفی بر توسعه و سودآوری آن داشته باشد.
ویژگیهای داراییهای نامشهود
غیرقابل لمس بودن: برخلاف داراییهای فیزیکی، این داراییها قابلیت لمس یا مشاهده ندارند.
پایداری: برخی از داراییهای نامشهود میتوانند ارزش خود را برای مدت طولانی حفظ کنند. برای مثال، یک برند موفق میتواند برای سالها یا حتی دههها به عنوان یک دارایی با ارزش باقی بماند.
قدرت تولید درآمد: بسیاری از داراییها میتوانند درآمدهای قابل توجهی برای شرکتها ایجاد کنند. برای مثال، مجوزهای اختراع میتوانند به شرکتها اجازه دهند که از حقوق انحصاری خود برای فروش یا اجاره محصولات استفاده کنند.
مشکلپذیری در ارزیابی: به دلیل اینکه داراییهای ناملموس به راحتی قابل اندازهگیری یا ارزیابی نیستند، ارزیابی این داراییها میتواند چالشبرانگیز باشد.
در حسابداری، داراییهای نامشهود باید به گونهای شفاف گزارش شوند تا به تحلیلگران و سرمایهگذاران کمک کنند که وضعیت واقعی مالی یک شرکت را درک کنند. این داراییها معمولاً از طریق استهلاک یا آزمون کاهش ارزش ارزیابی میشوند. در برخی کشورها، حسابداران باید این داراییها را به عنوان «داراییهای بلندمدت» طبقهبندی کنند و برای محاسبه ارزش آنها از روشهایی استفاده کنند که تفاوتهای زیادی با داراییهای مشهود دارند.
سخن پایانی
داراییهای نامشهود جزء جداییناپذیر از داراییهای یک شرکت هستند و میتوانند تأثیر زیادی بر رقابتپذیری و موفقیت تجاری آن داشته باشند. مدیریت صحیح این داراییها و ارزیابی دقیق آنها میتواند به تصمیمات مالی و استراتژیک دقیقتر منجر شود. به همین دلیل، کسبوکارها باید به این داراییها توجه ویژه داشته باشند و در مدیریت و حفاظت از آنها دقت لازم را به خرج دهند.
کسبوکارها میتوانند داراییهای مشهود و نامشهود داشته باشند. دسته نخست شامل داراییهایی است که میتوان آنها را به صورت فیزیکی اداره کرد. در حالی که دسته دوم از دارایی هایی تشکیل شده است که شکل فیزیکی ندارند. به این ترتیب، کسب و کارها باید از آنها همانند دارایی های مشهود خود محافظت کنند.
منبع: قالیباف، حسن. مدیریت مالی. تهران: پوران پژوهش.

نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | مدیریت مالی | 06 بهمن 03