پرتفوی (سبد سرمایهگذاری)
پرتفوی (Portfolio) یا سبد سرمایهگذاری مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی نظیر سهام، اوراق قرضه، کالا، ارز و همچنین صندوق‌های سرمایهگذاری است. البته یک سبد سرمایهگذاری میتواند شامل اوراق غیرقابل معامله مانند سرمایه‌گذاری‌های عمرانی، خصوصی و… نیز باشد.
مفهوم پرتفوی به مجموعه‌ای از دارایی‌ها اشاره دارد که در آن فرد سرمایه‌گذار سعی می‌کند با انتخاب انواع دارایی‌ها، سرمایه خود را در بخش‌های مختلف سرمایهگذاری کرده و ریسک مختص یک دارایی خاص را متحمل نشود. با ایجاد تنوع مناسب از انواع دارایی‌ها براساس نسبت‌های مالی به اصطلاح، همه تخم‌مرغ‌هایش را در یک سبد قرار نمی‌دهند.
البته واژه پرتفوی در اصطلاح میتواند به یک نوع دارایی نیز اشاره داشتـه باشد. برای مثال، در بین سهامداران مرسوم است که به سبد سهام، پرتفوی گفتـه می‌شود. سبد سهام به مجموعه‌ای از چندین سهم مختلف گفتـه می‌شود که افراد برای سرمایهگذاری آن‌ها را خریداری می‌کنند. ساخت سبد سهام در مدیریت مالی به مدیریت ریسک سرمایهگذاری کمک بسیار زیادی می‌کند. دانشجویان مدیریت مالی و حسابداری باید با این مفهوم آشنا باشند.
هدف از تشکیل سبد سرمایهگذاری (پرتفوی)
پرتفوی به زبان ساده، به ترکیبی از دارایی‌ها گفتـه می‌شود که توسط افراد برای سرمایهگذاری تشکیل می‌شود. مطالعه تمام جنبه‌های پرتفولیو، مدیریت پرتفوی نام دارد. قانون شماره یک مدیریت پرتفوی، ایجاد تنوع در دارایی‌ها است. به عبارت دیگر، هدف از تشکیل پرتفوی تقسیم کردن ریسک سرمایهگذاری بین چند دارایی است. بدین ترتیب، سود یک دارایی میتواند ضرر دارایی دیگر را جبران کند.
فرض کنید شما قصد سرمایهگذاری در بازار سهام را دارید و کل دارایی خود را در یک نماد صرف می‌کنید. با این کار ریسک سرمایهگذاری شما بسیار بالا رفتـه و به نوعی هم از ریسک سیستماتیک بازار تاثیر می‌پذیرید و هم از ریسک صنعت و شرکت که به طبع برای افراد ریسک‌گریز این نوع سرمایهگذاری مطلوبیت کمتری خواهد داشت.
آشنایی با مفهوم سبد سهام، سواد مالی افراد را بهبود می‌بخشد. ریسک سرمایهگذاری را کاهش می‌دهد و عملکرد مالی را تقویت می‌کند. در چنین شرایطی اگر مخاطرات زیاد شود می‌توان انتظار داشت که منابع مالی سرمایه‌گذار محفوظ خواهد ماند.
مزایای سبد سرمایهگذاری (پرتفوی)
اگر رفتار سرمایه‌گذاران بزرگ دنیا را دنبال کنیم متوجه می‌شویم که داشتـن یک پرتفوی سرمایهگذاری میتواند مزایای بسیاری برای سرمایه‌گذار داشتـه باشد.
۱) کنترل ریسک سرمایهگذاری
اولین مزیت ایجاد پرتفوی بورسی، کنترل ریسک کلی پرتفوی است. دلیل این امر این است که فرد سرمایه‌گذار، دارایی متنوع را درون پرتفوی خود دارد و اگر یک گروه از دارایی‌های پرتفوی دچار مشکل شود، اثر این امر بسیار کمتر است.
۲) بازدهی مناسب با توجه به ریسک سرمایه گذار
با ایجاد یک پرتفوی متنوع، فرد سرمایه‌گذار میتواند بازدهی دلخواه خود را با توجه به ریسک مورد نظر خود، تعیین کند و همین موضوع میتواند باعث ایجاد آرامش ذهنی سرمایه‌گذار شود.
۳) آرامش ذهنی سرمایه‌گذار
یکی از عوامل مهم برای کسب بازدهی مناسب در هر بازاری داشتـن یک ذهن آرام است. داشتـن پرتفوی متنوع این آرامش ذهنی را میتواند به فرد سرمایه‌گذار بدهد.
۴) جابجایی سریع بین دارایی‌ها
با داشتـن یک پرتفوی قوی، فرد سرمایه‌گذار میتواند در اسرع وقت دارایی‌های داخل پرتفوی خود را جابجا کند و متناسب با شرایط اقتصادی کشور، بازدهی مناسب را کسب کند. به عنوان مثال، اگر در امسال شرایط تورمی ایجاد شد‌ه است، میتواند سریع ریسک سبد سهام خود را با جابجایی دارایی‌ها بالاتر ببرد.
۵) حداقل رساند‌ن اشتباه سرمایه گذاری
یک فرد سرمایه گذار قطعا مثل هر فرد دیگری میتواند در سرمایهگذاری خود دچار اشتباه شود، اما تاثیر این اشتباه میتواند به حداقل برسد. با ایجاد یک پرتفوی متنوع می‌توان تاثیر این اشتباهات سرمایهگذاری را به حداقل رساند.
تفاوت پرتفوی لحظه‌ای و پرتفوی سپرده‌گذاری
پرتفوی لحظه‌ای نشان‌دهنده تغییرات لحظه‌ای ارزش اجزای مختلف سبد سهام است. مثلا سبد سهام فردی متشکل از چندین سهم است و این سهام در ساعات معاملاتی بازار بورس مدام درحال تغییر قیمت هستند. برای نشان داد‌ن ارزش سبد سهام درهر لحظه و هر قیمت از سهام، از سبد سهام لحظه‌ای استفاده می‌شود.
تفاوت اصلی بین پرتفوی اصلی و پرتفوی لحظه‌ای این است که در سبد سهام سپرده‌گذاری می‌توانید سهام خریداری‌شده را به صورت کلی مشاهده کنید که چند عدد خریداری کرده‌اید و چند درصد ار سبد سهام شما را کدام نمادها تشکیل داد‌ه است ولی در سبد سهام لحظه‌ای می‌توانید در آن واحد سود و زیان لحظه‌ای انواع سهام را مشاهده کنید.
مدیریت سبد سهام
مدیریت پرتفوی به ارزشیابی سهام و دارایی‌ها و نحوه چینش آن‌ها در جهت کاهش ریسک و افزایش بازدهی گفتـه می‌شود. هرچند به نظر می‌رسد مدیریت سبد سهام در ابتدای سرمایهگذاری صورت می‌گیرد اما اینطور نیست و باید به صورت دوره‌ای بازدهی کل پرتفوی به همراه ریسک آن مورد ارزیابی قرار گیرد تا در مورد تعویض سهام و دارایی‌ها با جایگزین‌های آن تصمیم گیری شود. بهینه‌سازی سبد سهام از جمله وظایفی است که یک مدیر تحلیل می‌بایست به صورت پیوستـه انجام دهد.
پرتفوی به منظور کاهش ریسک به وجود آمد‌ه و به گونه‌ای انتخاب می‌شود تا در شرایط معمولی احتمال اینکه با کاهش بازده تمامی دارایی‌ها (سهامی که خریداری شده‌اند) به صفر نزدیک باشد. پرتفوی میتواند هم دارای مالک حقیقی و هم دارای مالک حقوقی باشد.
یک سبد سهام میتواند ترکیبی از سهام، اوراق مشتقه، گواهی سپرده‌های کالایی، اوراق بدهی و غیره باشد. به عنوان مثال، یک سبد سهام میتواند متشکل از ۴۰ درصد سهام بورسی و فرابورسی از چهار صنعت مختلف، ۳۰ درصد صندوق طلای کهربا و ۳۰ درصد نیز صندوق درآمد ثابت کمند به عنوان دارند‌ه اوراق بدهی دولتی و سایر اوراق درآمد ثابت است. این ترکیب میتواند به صورت‌های دیگر با وزن سهم کمتر یا بیشتر، ترکیبی از اوراق مشتقه مانند اختیار معامله یا قرارداد آتی و گواهی سپرده‌های کالایی باشد.
بهینه‌سازی سبد سرمایهگذاری (پرتفوی)
بهینه سازی پرتفوی و سبد سهام مهم‌ترین گام برای داشتـن یک پرتفوی مناسب است. برای داشتـن یک پرتفوی مناسب و کم ریسک و همچنین با تنوع خوب حتما باید آن را بهینه کرد. بهینه سازی پرتفوی ۵ شرط اصلی دارد که د ادامه به بررسی آن می‌پردازیم:
۱. انتخاب انواع اوراق بهادار (سهام، درآمد ثابت و مشتقه)
خرید سهام شرکت‌ها همیشه بهترین گزینه نیست. برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایهگذاری و کاهش ریسک می‌توان از گزینه‌های سرمایهگذاری مختلفی که در بازار بورس وجود دارند بهره برد.
۲. خرید سهام از صنایع مختلف
شناسایی صنایع پیشرو و سودده در هر دوره زمانی یکی از مهم‌ترین قسمت‌های بهینه سازی سبد سهام است. به عنوان مثال، در دوران تحریم به دلیل رشد روز افزون دلار و افزایش تورم، صنایع دلاری معمولا عملکرد بهتری دارند.
۳. انتخاب ترکیب کم ریسک از سهام
یک سبد سهام خوب باید تمام ریسک‌ها و فرصت‌های بازار سرمایه را در نظر داشتـه باشد. رسید‌ن به ترکیبی مناسب از سهام نقدشونده، کم ریسک و بزرگ و کوچک بازار از مهم‌ترین قسمت‌های بهینه سازی سبد سهام است.
۴. انتخاب تعداد شرکت متناسب با سرمایه پرتفوی سرمایهگذاری با سرمایه باید متناسب باشد. به عنوان مثال تعداد ۲۰ سهم برای یک پرتفوی ۱۰میلیون تومانی زیاد ولی برای یک پرتفوی ۱ میلیارد تومانی مناسب است.
۵. رعایت تناسب وزنی دارایی‌ها
وزن‌دهی مناسب و ایجاد تنوع در یک پرتفوی اصل خیلی مهم بهینه سازی سبد سهام است. به عنوان مثال، اگر وزن یک سهم در پرتفوی شخصی بیش از ۸۰ درصد باشد، کل پرتفوی تحت تاثیر مثبت و منفی این سهم قرار می‌گیرد. بنابراین، ایجاد تناسب و وزن مناسب برای سهم‌ها و رسید‌ن به ترکیبی مناسب از سهام میتواند ریسک پرتفوی را کاهش دهد.
ریسک پرتفوی
در ساده‌ترین حالت ممکن، همیشه این امکان وجود دارد که در سرمایهگذاری خود ضرر کنید و بستـه به اینکه شما چقدر از باختـن پول می‌ترسید، ممکن است محافظه‌کارانه برخورد کنید یا اگر اهل ریسک باشید خطر کنید یا حتی ممکن است جایی بین این دو قرار بگیرید. اما در کل بهتر است بستـه به تحمل ریسکتان، تخصیص دارایی خود را انتخاب کنید تا بتوانید صعود و سقوط بازار را تحمل کنید.
خرید تک سهم، ریسک بالایی دارد. این درست همان حالتی است که با یک اتفاق منفی یک شرکت بورسی دچار افت سهام می‌شود و به این ترتیب شما و سرمایه‌گذارانی که در سهام این شرکت سرمایهگذاری کرده‌اند متضرر می‌شوند. از طرف دیگر دارایی‌های فردی دیگر مثل اوراق هم، دارای ریسک خاصی هستند. اما همیشه باید این در سرمایهگذاری و چینش سبد سهام یا پرتفوی خود این موضوع را هم در نظر بگیرید که ممکن است گاهی بخشی از پرتفوی یا حتی کل پرتفوی شما به طور همزمان روند نزولی به خود بگیرند.
به طور کلی، باید گفت ریسک مرتبط با کل پرتفوی تا حدی به تخصیص دارایی شما بستگی دارد و «ریسک پرتفوی‌ها» نامید‌ه می‌شود. یک پرتفوی متمرکز هم ممکن است سقوط چشمگیری را تجربه کند .اگر به عنوان مثال، بیشتر در املاک و مستغلات سرمایهگذاری کنید و از بد حادثه، بازار املاک و مستغلات به طور گسترده سقوط کند، احتمالا سبد سهام شما هم کاهش می‌یابد. این نوع ریسک خاص شرکت یا صنعت را می‌توان با متنوع‌سازی پرتفوی کاهش داد.
ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک
به طور کلی، ریسکی که مربوط به کل بازار است ریسک سیستماتیک نامید‌ه می‌شود. این نوع ریسک به ریسک بازار یا ریسک غیر قابل حذف شناختـه می‌شود و بر کل بازار تأثیر می‌گذارد. در طرف مقابل، ریسک غیرسیستماتیک به ریسک مختص هر شرکت یا صنعت گفتـه می‌شود. این ریسک یکی از انواع ریسک‌های سرمایهگذاری بود‌ه و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایهگذاری می‌کنید.
ریسک سیستماتیک در بازار سهام ازطریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود ولی ریسک غیرسیستماتیک از طریق استراتژی‌های سرمایهگذاری و مدیریت پرتفوی تا حد زیادی قابل حذف می‌باشد.
سبد سهام متنوع
پرتفوی متنوع میتواند با پخش سرمایه‌گذاری‌هایتان در دارایی‌های مختلف، به شما در مدیریت ریسک کمک کند. به طور معمول، متنوع‌سازی سبد سرمایه همواره به کاهش نوسانات و بازده کمک می‌کند.
به‌عبارتی، قرار داد‌ن کل پول در یک کلاس واحد دارایی میتواند پرتفوی شما را در ریسک قرار دهد. برای مثال، اگر شما فقط سهام داشتـه باشید و بازار سهام سقوط کند، احتمالا سبد سهام شما بدتر از مالکیت اوراق شما خواهد بود. دلیل این امر این است که اکثر اوراق به سرعت سهام سقوط نمی‌کنند و اوراق معمولا منبع درآمد قابل پیش‌بینی‌تری را فراهم می‌کنند.</p>
با داشتـن یک پرتفوی متنوع حتی اگر برخی از دارایی‌ها کاهش یابد، در برخی شرایط دیگر دارایی‌های شما بدون تاثیر به رشد خود ادامه می‌دهند و در به حداقل رساند‌ن زیان شما کمک می‌کند. اما باز هم به خاطر داشتـه باشید که همیشه هم اینطور نیست چون گاهی در شرایط خاص کل کشور و اقتصاد یک کشور یا حتی دنیا در معرض ضرر قرار می‌گیرد.</p></p>
متنوع‌سازی پرتفوی به نوعی مانند برنامه‌ریزی آخر هفته برای بررسی اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی است. یعنی اگر فقط هوا آفتابی باشد، به ساحل می‌روید در غیر این صورت در خانه خواهید ماند. این برنامه‌ریزی همان طرح متنوع‌سازی در سبد سهام است.
به یاد داشتـه باشید که متنوع‌سازی از ضرر جلوگیری نمی‌کند اما میتواند به کاهش ضررهای شما کمک کند. ایجاد یک سبد متنوع به طور معمول شامل ترکیبی از سهام، اوراق و پول نقد و اضافه کردن املاک و مستغلات، طلا، ارز و دارایی‌های دیگر می‌شود. حتی اگر تصمیم دارید همه سرمایه خود را فقط در سهام سرمایهگذاری کنید، بهتر است بیش از یک سهام بخرید.
معرفی انواع پرتفوی یا سبد سهام
چینش پرتفوی سرمایهگذاری متناسب با ویژگی‌های شخصی و میزان ریسک‌پذیری فرد سرمایه‌گذار، میتواند متفاوت بود‌ه و بعضا افرادی که قصد کسب بازدهی بیشتری دارند، سبد سهامخود را با دارایی‌های پرریسک و افراد ریسک‌گریز از دارایی‌هایی نظیر صندوق‌های با درآمد ثابت و دارایی‌های کم ریسک استفاده می‌کنند. در ادامه، به معرفی انواع سبد سهام متناسب با اشخاص مختلف خواهیم پرداخت:
پرتفوی ترکیبی
سبد سهامترکیبی، از ترکیب دارایی‌های که همبستگی بسیار کمی با هم دارند ایجاد می‌شود. برای مثال، بخشی از آن در سهام، بخشی در صندوق با درآمد ثابت و بخشی دیگر به صندوق‌های طلا اختصاص یابد. همبستگی میان این دارایی‌ها بسیار کم است.
پرتفوی سرمایهگذاری
همان‌طور که از اسمش معلوم است، هدف از تشکیل این سبد سرمایهگذاری است. سرمایهگذاری با هدف کسب بازدهی بیشتر در آینده انجام می‌شود. یعنی افراد در دارایی‌هایی سرمایهگذاری می‌کنند که ارزششان در گذر زمان افزایش پیدا می‌کند و با بازدهی همراه هستند. بخشی از این سبد سرمایهگذاری میتواند به سرمایهگذاری در سهام تعلق گیرد و بخشی دیگر به پروژه‌های ساختمانی و عمرانی.
پرتفوی تهاجمیِ سهم محور
این پرتفوی برای افراد ریسک‌پذیر مناسب است. ترکیب سبد سهام تهاجمی به‌صورتی است که از دارایی‌های پرریسک، همراه با بازدهی بالا تشکیل می‌شود. مثلا قسمتی از سبدسهام به خرید سهام شرکت‌های نوپا اختصاص پیدا می‌کند، قسمتی دیگر به خرید کوین‌های تازه‌وارد به ارزهای دیجیتال و غیره.
دیگر انواع پرتفوی و سبد سهام
پرتفوی تدافعی سهم محور
سبد سهام تدافعی، متشکل از سهام شرکت‌هایی است که تولیدکننده محصولات ضروری برای زندگی هستند یعنی تمرکزش روی کالاهای اساسی است. سهام این شرکت‌ها معمولا در مقابل روندهای نزولی بازار و وضعیت اقتصادی نامناسب مقاومت می‌کنند و در روندهای صعودی هم عملکرد خوب و قابل قبولی دارند.
پرتفوی متمرکز بر درآمد حاصل از سهم
تمرکز این نوع سبد سرمایهگذاری بیشتر روی سود تقسیمی شرکت‌ها (درآمد حاصل از سهم) به سهامداران است. در واقع این پرتفوی، به دنبال ایجاد یک جریان نقدی مثبت به داخل سبد سهام است. سهم‌های تدافعی با سود تقسیمی بالا می‌توانند در این نوع سبد سرمایهگذاری جای گیرند.
پرتفوی سفته‌بازانه متمرکز بر سهم
اگر ریسک‌پذیری بالایی دارید، این نوع سبد سهام به کار شما می‌آید. برای مثال، خبر تولید یک داروی جدید یا تولید نوعی واکسن که احتمالا به نتیجه برسد، توسط یک شرکت دارویی منتشر می‌شود.
سرمایهگذاری در این نوع شرکت‌ها با ریسک بالایی همراه است. چون ممکن است بعد از مدتی پروژه با شکست همراه شود. در آن صورت ارزش سهام آن شرکت کاهش خواهد یافت.
پایان سخن
سبد سرمایه گذاری (پرتفوی سرمایه گذاری) مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی است که یک سرمایه‌گذار با هدف کسب بازدهی و کاهش ریسک، تشکیل می‌دهد. این دارایی‌ها می‌توانند شامل سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارز و سایر ابزارهای مالی باشند.
ایجاد پرتفو سرمایهگذاری میتواند در سطوح مختلف باشد، از سطح کلان گرفتـه تا خرد؛ به عنوان مثال یک فرد سرمایه‌گذار باید با بررسی بازارها بتواند یک پرتفوی از تمام بازارها داشتـه باشد. بازار طلا، بازار مسکن، بازار خودرو، بازار سرمایه. حال در هر کدام از این بازارها هم فرد سرمایه‌گذار یک پرتفوی متنوع را باید انتخاب کند. به عنوان مثال، در بازار سرمایه فرد باید صنایع مختلف را بررسی و بهترین نمادها را انتخاب کند و در همان صنایع منتخب هم سهم‌های مناسب را برای سرمایهگذاری برگزیند.
هدف اصلی از تشکیل سبد سرمایه گذاری، کاهش ریسک و افزایش احتمالی بازدهی است. با سرمایهگذاری در انواع مختلف دارایی‌ها، سرمایه‌گذار میتواند ریسک خود را کاهش دهد؛ زیرا این دارایی‌ها ممکن است به نوسانات بازار واکنش متفاوتی نشان دهند. سبد سرمایه گذاری خود را باید به طور دوره‌ای بازنگری کنید تا مطمئن شوید که با شرایط تغییر یافته، سازگار است. از دلایل بازنگری سبد سرمایهگذاری می‌توان به تغییر اهداف مالی، تغییر میزان ریسک‌پذیری، تغییر شرایط بازار و… اشاره کرد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت مالی | ۱۹ فروردین ۰۳
