بانک جهانی
بانک جهانی (World Bank) یک شرکت مالی بین‌المللی است که برای پیگیری پروژه‌های سرمایه‌ای، به کشورهای کم‌درآمد و متوسط وام اعطا می‌کند. این مرکز شامل دو مؤسسه است:
- بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه (IBRD)
- انجمن بین‌المللی توسعه (IDA)
به‌عنوان یک پژوهشگر مدیریت و علوم اجتماعی باید با این نهاد آشنا باشید. این نهاد بین‌المللی تعاریف استاندارد و پذیرفته‌شده‌ای از بسیاری مفاهیم صنعت بانکداری، مدیریت مالی و اقتصادی دارد. بنابراین زمانی که می‌خواهید تعریف مفهومی از یک سازه ارائه دهید می‌توانید به تعاریف بانک جهانی ارجاع دهید. این تعاریف مانند انجمن بازاریابی آمریکا، موسسه IGI Global و موسسه گارتنر کاملا قابل اعتماد هستند.
پیرامون بانک جهانی
بانک جهانی در دسامبر ۱۹۴۵ تأسیس شد و در نوامبر ۱۹۴۷با تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌صورت رسمی درآمد. سپس به جرگه نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد پیوست. ورلدبانک نخست برای کمک به بازسازی خرابی‌های جنگ جهانی دوم به‌وجود آمد. اما در سال ۱۹۴۹، به‌سمت ارتقای توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه‌نیافته معطوف شد.
ورلدبانک همراه با صندوق بین‌المللی پول در کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ ایجاد شد. رئیس ورلدبانک ، به‌طور سنتی، آمریکایی است. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هر دو در واشینگتن، دی.سی. مستقر هستند و از نزدیک با یکدیگر همکاری می‌کنند.
هدف اصلی بانک جهانی اعطای وام برای توسعه و گسترش طرح‌های تولیدی آن دسته از کشورهای در حال توسعه است که عضو بانک هستند. این وام‌ها برای مقاصدی مانند اجرای پروژه‌های لوله‌کشی آب آشامیدنی، آموزش و همچنین اجرای برنامه‌های کلی عمرانی از جمله واردات کالاهای صنعتی است.
تنها اعضای صندوق بین‌المللی پول می‌توانند به عضویت بانک جهانی درآیند. از طرف دیگر نخستین شرط عضویت در مؤسسهٔ بین‌المللی توسعه و مؤسسهٔ مالی بین‌المللی، عضویت در بانک جهانی است. ایران یکی از اعضای شرکت‌کننده در کنفرانس برتون وودز بوده و در نتیجه از مؤسسان بانک جهانی به‌شمار می‌رود که از سال ۱۳۲۴ خورشیدی رسماً عضو ورلدبانک شد.
سرمایه و منابع بانک جهانی
سرمایهٔ این بانک از مجموع سهام تعهد شده و حق عضویت کشورها، فروش اوراق قرضه و استقراض از بازارهای مالی و دولت‌های عضو تشکیل می‌شود. سرمایهٔ بانک به سهام یکصد هزار دلاری تقسیم شده و حق رأی کشورها نیز بر مبنای هر عضو ۲۵۰ رأی ثابت و یک رأی به ازای هر سهم می‌باشد.
سهم هر کشور، بستگی به موقعیت اقتصادی و مالی آن کشور دارد. هر کشور، موظف است در موقع پیوستن به بانک، ده در صد سهم خود را بپردازد که یک در صد این مبلغ، به طلا یا دلار آمریکا است و ۹ در صد بقیّه، به ارز کشور مربوط می‌باشد و تنها با موافقت کشور ذی‌ربط، قابل استفاده خواهد بود. چنانچه بانک برای ایفای تعهدات خود که ناشی از تضمین وام‌ها می‌باشد، نیاز به سرمایه پیدا کند، ممکن است از اعضا درخواست پرداخت ۹۰ در صد باقی‌مانده را بنماید.
بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه دارای دو رکن است:
هیات رئیسه؛ هیئت رئیسه بانک از نمایندگان کلیه دولت‌های عضو تشکیل می‌شود. هیئت مذکور سالی یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. طبق اساس‌نامه بانک، اختیارات وسیعی به هیئت رئیسه تفویض شده‌است؛ که ذیلاً دو مورد آن ذکر می‌شود.
اخذ تصمیم دربارهٔ عضویت – تخصیص سود ویژه و تقسیم سرمایه سهمی بانک
هیات مدیره؛ هیئت مدیره ۱۵ عضو دارد که ۶ نفر آن‌ها از طرف سهام‌داران عمده مثل ایالات متحده آمریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، ژاپن و هندوستان تعیین می‌شود و بقیه آن‌ها توسط دولت‌های عضو انتخاب می‌شوند. انتخاب رئیس بانک جهانی (بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه) به‌عهده هیئت مدیره است.
انجمن بین‌المللی توسعه (IDA)
سازمان بین‌المللی توسعه در تاریخ ۲۶ ژانویه ۱۹۶۰، به‌عنوان شعبه بانک جهانی برای بهبود وضعیت بدهی کشوهای در حال توسعه تأسیس گردید. شرایط اعطای اعتبار از طرف سازمان مذکور، در مقایسه با بانک جهانی بهتر است. علی‌رغم شباهت تشکیلات اداری، پرسنل و کارکنان بانک جهانی و سازمان بین‌المللی توسعه، سازمان مذکور از جنبه بین‌المللی دارای شخصیت حقوقی مستقلی است. وظایف اساسی این سازمان عبارتند از:
- بسط و گسترش فعالیت‌های اقتصادی
- افزایش بازدهی و افزایش سطح زندگی در کشورهای در حال توسعه
- اعطای اعتبار با شرایط سهل به کشورهای مذکور
سازمان، وام‌های اعطایی را تنها برای انجام پروژه‌های توسعه و با ضمانت دولت‌های فوق پرداخت می‌کند. اعطای اعتبار از طرف سازمان یادشده ظاهراً به هیچ وجه تحت تأثیر نقطه‌نظرات سیاسی نخواهد بود.
سخن پایانی
بانک جهانی یک سازمان بین‌المللی است که به تهیه منابع مالی، مشاوره و پژوهش برای کشورهای درحال توسعه اختصاص یافته شده تا به پیشرفت اقتصادی آن‌ها کمک کند. نباید این بانک را همان یا بانک بین‌المللی توسعه و ترمیم (IBRD) یکی از اصطلاحات تجارت بین‌الملل بدانیم. بانک جهانی در پایان جنگ جهانی دوم و در نتیجه نیاز بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی به تأمین مالی برای بازسازی کشورهای‌شان ایجاد شد.
