فناوری هراسی در سازمان
فناوری هراسی در سازمان عبارت است از ترس یا نگرانی غیرعادی درباره آثار فناوری پیشرفته که باعث کاهش کارایی سازمانی و اثربخشی شغلی می‌شود. این موضوع در سازمان‌ها بویژه در مورد پرسنل سنتی مصداق دارد و یک از دلایل اصلی مقاومت در برابر تغییر است.
در دنیای کنونی، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه با حرکت کشور به سمت اقتصاد دانش بنیان و مبتنی بر نوآوری دیجیتال اجتناب‌ناپذیر است. فناوری در ابعاد مختلف زندگی انسان ظهور و بروز یافته است و آثار اجتماعی و اقتصادی فراوانی به همراه دارد. اما، روبه رویی با فناوریهای نوین، در کنار جذابیت‌های خاص خود، همیشه با ترس و هراس همراه بوده است. ترس از دست دادن موقعیت شغلی، ترس از تغییر در رفتار افراد، ترس از ناتوانی در کار با فناوری و ترس از آثار ناخواسته و ناشناخته فناوری بر زندگی فردی و اجتماعی همیشه همراه با ظهور فناوریهای نوین مطرح شده است.
فناوری هراسی، با ایجاد مقاومت در میان پذیرندگان فناوری، پذیرش و همه گیر شدن فناوری را با تاخیر مواجه می‌کند. در ایران نیز از دیرباز تاکنون فناوری هراسی به اشکال مختلف و با ظهور فناوریهای مختلف خود را نشان داده است. از ورود خودروها و جایگزینی آنها با درشکه‌ها گرفته تا دستگاه پخش ویدئو، تلفن همراه، فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، فناوریهای زیستی و کسب وکارهای توسعه یافته بر مبنای فناوریهای موبایل. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله از منظر سازمان و مدیریت به مساله فناوری هراسی پرداخته می‌شود.
تعریف فناوری هراسی
واژه نامه مریام وبستر «Technology-phobia» را اینگونه تعریف کرده است: ترس یا نفرت از فناوری پیشرفته یا دستگاه‌های پیچیده، به ویژه رایانه. این واژه «فناوری هراسی» نخستین بار در سال ۱۹۴۷ برای توصیف این هراس ابداع شد.
تکنوفوبیا، به هراس از فناوری گفته می‌شود. اگرچه گاه به طور خاص اشاره این واژه به هراس از فناوریهای دیجیتال است. شاید دلیل اصلی این امر، این است که در هیچ شاخه دیگری از فناوریهای روز به اندازه فناوریهای دیجیتال شاهد رشد سریع و انقلابی فناوری نیستیم و این روند توسعه فناوری به طور مستقیم بر زندگی روزمره انسان تأثیر می‌گذارد. فناوری هراسی در معنای لغوی یعنی ترس، هراس و نوعی نفرت از فناوریهای جدید.
فناوری هراسی در سازمان عبارت است از: «ترس یا نگرانی غیرعادی درباره آثار فناوری پیشرفته در سازمان» یک سوم مردم دنیا با این ترس مواجه اند و این امر باعث کاهش کارایی آنها در فعالیت‌های خود می‌شود. تکنوفوبیا در همه گروه‌های سنی و جنسیتی مشاهده می‌شود.
علل فناوری هراسی در سازمان
ترس از عدم هماهنگی به دلیل تکنولوژی
یادگیری در یک ساختار سازمانی یک رقابت محسوب می شود. جایی که در آن اعضا در صدد کسب دانش، تجربه و بهترین روش برای انجام کارها هستند. اگر در یک سازمان افراد همواره از لحاظ علمی بروز باشند، دیگر مشکلی در رابطه با هماهنگ شدن با فناوری های نوین نخواهد داشت.
ترس از از دست دادن شغل
با به کارگیری یک تکنولوژی جدید، نوع شغلی که انجام می‌دهید دستخوش تغییر خواهد شد ولی این که به کلی شغلتان را از دست بدهید کمی غیرمنطقی است. برای غلبه بر این ترس باید در مورد آینده شغلی خود با دید بازتری بیاندیشید. باید فکر کنید که شما تا چه حد درگیر موقعیت شغلی خود شده اید؟ استفاده از فناوری همیشه منجر به جایگزینی فرد با اتوماسیون نمی‌شود بلکه گاهی روش انجام کار را ساده می‌سازد.
ترس از عدم آگاهی
هیچ کس دوست ندارد در مقابل همکاران خود، فردی نا آگاه و کم سواد به نظر آید. البته ممکن است برخی به این موضوع زیاد اهمیت ندهند، ولی به طور حتم افراد حرفه ای همواره نگران این موضوع هستند. دوباره در این جا باید تاکید کرد، که این مشکل نیز جزو نقایص یک سازمان محسوب می شود. اگر در یک سازمان، تجربه اندوزی، آموزش و ایده پردازی مورد تشویق و حمایت واقع شوند، هماهنگی با تکنولوژی نو ساده تر شده و نگرانی از عدم آگاهی در مقابله با آن از بین خواهد رفت.
اهمیت فناوری هراسی در سازمان
فناوری هراسی، ناشی از کاربردهای فناوری اطلاعات در محیط‌های کاری، سالیانه ۴/۲ میلیارد دلار برای اقتصاد ایالات متحده آمریکا هزینه دارد. در طول سال ۱۹۹۶، ۲۱/۳ درصد از مدیران کسب‌وکار اعلام کرده اند که تا حدودی فناوری هراسی دارند. این آمار، نشان دهنده تأثیر شایان توجه فناوری هراسی بر جوامع است.
مواجهه با فناوری، به ویژه فناوریهای نوین و پیشرفته که آثاری عمیق در زندگی ما دارند، همیشه با هراس همراه بوده است و این هراس دلایل متعددی داشته است. این نگرانی و هراس، که به نوعی یک پدیده اجتماعی – فرهنگی است، جنبه‌های مثبت و منفی فراوانی دارد. از یک سو، باعث می‌شود برای دستیابی به چشم‌اندازی واقع گرایانه نسبت به آینده، به دنبال رصد روند توسعه فناوری‌ها باشیم. از سوی دیگر تشدید این نگرانی ها، باعث محدود شدن فناوری و توسعه آن می‌شود.
در دنیای امروزی، استفاده از فناوریهای نوین، امری اجتناب ناپذیر است و این فناوری‌ها با برآورده کردن نیازهای ساده و روزمره انسان، به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی تبدیل شده اند. از این رو، باید ضمن توجه به آثار منفی و خطرات ناشی از فناوریهای نوین و جلوگیری از شیفتگی نسبت به فناوری، با تکنوفوبیا نیز مقابله شده و از لبه پرتگاهی فاصله بگیریم که ما را از آینده جدا می‌کند.
سخن پایانی
فناوری هراسی در سازمان‌ها عواقب ناخوشایندی دارد و در همه دنیا نمونه‌های زیادی دارد. در ایران نیز از گذشته تاکنون تکنوفوبیا درباره فناوریهای مختلف مطرح بوده است. از ورود ماشین در زمانی که درشکه‌ها حمل ونقل را بر عهده داشتند؛ تا ابزارهای پخش ویدئویی؛ دستگاه فکس گوشیهای موبایل؛ تلفن‌های تصویری؛ انتقال داده‌های دیجیتال به کمک فناوری بلوتوث؛ فناوری تراریخته؛ فناوری اطلاعات، شبکه‌های اجتماعی؛ نرم‌افزارهای موبایل و کسب‌وکارهای مبتنی بر آنها.
با توجه به اهمیت این مسأله، در این مقاله، مفهوم و تاریخچه تکنوفوبیا بررسی شد. اهمیت فناوری هراسی و آگاهی از آن و دلایل فناوری هراسی بیان شده است و سپس به نمونه‌های آن در ایران اشاره شد. در ادامه با تحلیل ابعاد مختلف آن، راهکارهایی برای مدیریت و مقابله با تکنوفوبیا ارائه گردید. برای مطالعه بیشتر کتاب فناوری هراسی را مطالعه کنید و برای مطالعات پژوهشی خود از پرسشنامه فناوری هراسی استفاده کنید.
