مدیریت صنعتی

مدیریت صنعتی (Industrial management) یک رشته تحصیلی دانشگاهی برای آموزش مهارت‌های اداره واحدهای صنعتی به دانشجویان می‌باشد. همانطور که از عنوان این رشته مشخص است به مدیریت امور مختلف در صنعت می‌پردازد. بنابراین لازم است طیف گسترده‌ای از دانش‌ها، مهارت‌های لازم برای طراحی و بهبود فرآیندها و مدیریت افراد و امور مربوط به صنایع گوناگون را در بر گیرد.

همانطور که در تعریف کلی مدیریت آمده است، مدیریت یعنی توانایی کار با و به وسیله افراد و منابع سازمانی؛ بنابراین کار و وظیفه یک مدیر در اصل بررسی کل سازمان و هدایت افراد و منابع آن به سمت اهداف و آرمان‌های سازمانی است. از آنجایی که مدیران هم با افراد و هم با دیگر منابع سازمانی در ارتباط هستند، مسلما نیازمند طیف وسیعی از مهارت‌ها خواهند بود.

یکی از علل عدم موفقیت صنایع عدم استفاده از فارغ‌التحصیلان مدیریت‌ صنعتی در واحدهای صنعتی است. مدیران صنایع باید بتوانند مدیریت منابع انسانی و مدیریت تولید را همزمان انجلم دهند. بنابراین استفاده از چنین مدیرانی در هر واحد صنعتی ضروری است. چنین مدیرانی با استفاده از دانش؛ مشارکت، مهارت و انگیزه نیروی انسانی واحد صنعتی مورد نظر را افزایش می‌دهند. مدیریت صنعتی دارای سه بُعد اصلی فنی و تکنیکی، بعد مالی و بعد رفتاری و اجتماعی است که بُعد فنی و تکنیکی در دروس تحقیق در عملیات و کنترل پروژه، بُعد مالی در درس‌هایی مثل حسابداری صنعتی و بُعد رفتاری و اجتماعی در دروس رفتار سازمانی، مدیریت منابع انسانی و تئوری‌های مدیریت بیان می‌شود. این رشته شباهت زیادی به رشته مدیریت بازرگانی دارد.

تفاوت مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع

رشته مدیریت صنعتی با رشته مهندسی صنایع شباهت زیادی دارد. از جمله اینکه تا حدود نیمی از دروس این دو رشته با هم مشابه هستند. رشته مدیریت صنعتی بیش از هر چیز به مباحث انسانی و روابط بین افراد و نحوه هدایت آن‌ها برای دستیابی به بهروه‌وری بیشتر در صنعت می‌پردازد. در حالی که تاکید اصلی رشته مهندسی صنایع بر مسائل کمی و تولیدی و بهینه‌سازی آن‌ها است. به عبارت دیگر در رشته مدیریت بیش از هر منبع دیگری به منابع انسانی سازمان توجه می‌شود.

در رشته مهندسی صنایع دانشجویان بیشتر به مطالعه بعد فنی و تکنیکی صنایع می‌پردازند.  اما رشته مدیریت صنعتی به دو بعد مالی و رفتاری صنایع تاکید بیشتری دارد.

در مورد تفاوت ۲ رشته مدیرت صنعتی و مهندسی صنایع می‌توان از نوع گرایش به ابعاد صنعت اشاره کرد. در رشته مهندسی صنایع دانشجویان بیشتر به مطالعه بُعد فنی و تکنیکی صنایع می‌پردازند. اما رشته مدیریت صنعتی به ۲ بُعد مالی و رفتاری صنایع تاکیدی بیشتر دارد.

رشته مهندسی صنایع و مدیریت صنعتی، مشترکاتی فراوان دارند، زیرا دروس مدیریت در هر ۲ رشته از اهمیتی بسیار برخوردار است، اما آنچه که باعث تمایز ۲ رشته از یکدیگر می‌شود، آن است که رشته مدیریت صنعتی بیشتر به مدیریت نیروی انسانی می‌پردازد، اما رشته مهندسی صنایع به مدیریت فنی توجه دارد. برای مثال در یک کارخانه روش تولید یک محصول و بررسی جزئیات آن بر عهده مهندس صنایع قرار دارد و اداره نیروی کارخانه مورد نظر و ارتباط واحد صنعتی فوق با محیط اطرافش بر عهده مدیریت صنعتی است.

کارشناسی مدیریت صنعتی

دوره کارشناسی مدیریت صنعتی یکی از دوره‌های تحصیلی آموزش عالی است. هدف از تشکیل این دوره آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کارخانه ها، موسسه‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی است. از منظر آکادمیک نیز هدف، آشنایی دانشجویان با کاربرد روشه‌ای علمی در مدیریت است. دوره کارشناسی بر نظریه‌های مدیریت، اصول و مجموعه‌ی مهارت‌ها تمرکز می‌کند و دانشجویان را برای پذیرش نقش‌های اجرایی در محیط‌های صنعتی آماده می‌کند.

دانشجویان درباره‌ی فرایندهای اساسی تولید، راهبردهای مدیریت کارکنان و تدارکات که در صنایع گوناگون کاربرد دارند، می‌آموزند. دوره‌ی ۴ساله کارشناسی همچنین شامل ریاضیات، آمار و علوم رایانه است. ‌برنامه‌ی درسی این رشته مانند بسیاری دیگر از رشته‌های مرتبط با کسب‌وکار است اما به‌طور ویژه بر تولید و اجرا تمرکز دارد. 

دروس اصلی و تخصصی گرایش مدیریت صنعتی‌
مدیریت مالی، روانشناسی صنعتی، حسابداری صنعتی، بازاریابی و مدیریت بازار، کنترل کیفیت آماری، سیستم‌های خرید و انبارداری و توزیع، تحقیق در عملیات، کنترل پروژه، طرح‌ریزی نگهداری و تعمیرات، کارسنجی و روش‌سنجی، مدیریت کارخانه، حفاظت صنعتی، بررسی اقتصادی طرح‌های صنعتی، روابط صنعتی، فنون تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، بازاریابی بین‌الملل، بهره‌وری و تجزیه و تحلیل آن در سازمان، مدیریت پروژه.

کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی

این رشته گرایش‌هایی مختلف دارد که بر اساس آخرین تغییرات (مصوبه مورخه ۲۴ تیر ۱۳۹۴ شورای تحول و ارتقای علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی) عبارتند از:

• تولید و عملیات
• تحقیق در عملیات
• مدیریت عملکرد
• مدیریت زنجیره تامین
• مدیریت کیفیت و بهره‌وری
• مدیریت پروژه

در فهرستی که در ادامه آمده است به صورت مختصر و مفید به گرایش‌های گوناگون رشته مدیریت صنعتی پرداخته شده است:

گرایش تحقیق در عملیات: شناخت دقیق عملیاتی که در واحدهای مختلف تولیدی، بازرگانی و خدماتی صورت می‌گیرد.

تولید و عملیات: آشنایی با انواع سیستم‌های تولیدی و مباحث مربوطه و مدیریت بهینه تولید

مدیریت عملکرد: مدیریت عملکرد واحدهای مختلف کسب‌وکار و پرداختن به مسائلی مانند بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد، مدیریت منابع انسانی عملکرد محور و غیره

زنجیره تامین: مدیریت تامین و کانال‌های توزیع مواد اولیه و محصولات، مدیریت زنجیره ارزش و غیره

مدیریت کیفیت و بهره‌وری: بررسی و مدیریت کیفیت و تعالی سازمانی، تجزیه و تحلیل و بهبود بهره‌وری سازمان و غیره

مدیریت پروژه: بهبود مدیریت پروژه‌ها، کنترل و زمانبندی پروژه‌ها، مدیریت و رهبری ریسک و هزینه پروژه‌ها و غیره، مهندسی مالی و مدیریت مالی و اقتصادی

خلاصه و جمع‌بندی

منظور از تربیت مدیر در دوره کارشناسی رشته مدیریت صنعتی تربیت رئیس نیست. بلکه تربیت افرادی است که بتواند در حوزه کار خود دارای استقلال فکری هستند. این مدیران، عوامل مهمتر و موثر در جریان کار خود را مورد تحلیل قرار داده و در جهت رفع مشکلات قادر به تصمیم‌گیری مناسب و مطلوب هستند. بنابراین فارغ التحصیل رشته با آگاهی و شناختی که از ساخت سازمانی، تئوری‌های مدیریت و سازماندهی و روش‌های گوناگون رفع مشکلات پیدا می‌کنند قابلیت جذب در تشکیلات و سازمان‌های مختلف بازرگانی و صنعتی با وظایف گوناگون در سطوح کارشناسی را دارا می‌شوند. آنها می‌توانند در بهبود و ثمربخشی و کارآیی سازمان موثر باشند.

لازم به یادآوری است که مدیریت به عنوان علم و هنر کار با دیگران مطرح شده است. بنابراین لازم است در کنار مطالعه دروس تئوریک دانشگاهی، تجربه‌هایی نیز در این زمینه کسب شود. با توجه به تئوریک بودن اکثر مطالبی که در این رشته تحصیلی در دانشگاه‌ها ارائه می‌شود، پیشنهاد کلی بر این است که دانشجویان عزیز همراه با مطالعه دروس دانشگاهی، در خارج از محیط دانشگاه به کسب تجربه در بازار کار نیز بپردازند. همچنین با مفاهیمی همچون بازاریابی، ارتباط با مشتری، خرید و فروش، انبارداری، مسائل مالی و حسابداری، تولید و برنامه‌ریزی تولید، امور اداری، منابع انسانی و غیره از نزدیک و به صورت عملی آشنا شوند.