مهندسی ارزش سازمان
مهندسی ارزش، روشی سیستماتیک، نظامیافته و مبتنی بر خلاقیت و کارگروهی برای حل مسأله، کاهش هزینه و بهبود عملکرد و کیفیت پروژهها، محصولات و فرآیندها است. مهندسی ارزش سازمان به کمک گستره وسیعی از دانش و تجربیات متخصصین و با تمرکز بر کارکردهای پروژه، محصول یا فرآیند نتایج قابل اجرا برای بهبود را به سرعت ارایه میکند.
هدف مهندسی ارزش ارایه راهکارهای قابل اجرا در راستای حل مسأله، کاهش هزینه و افزایش کیفیت (عملکرد) است. تمامی این موارد در گرو توجه به کارکرد پروژه یا محصول میباشد. تحقق اهداف مورد نظر در کوتاهترین زمان ممکن بسیار مهم است. یافتن نقطه بهینه (تعادل) بین کارکرد، کیفیت و هزینه هدف دیگر مهندسی ارزش میباشد. در واقع هدف کلی مهندسی ارزش، افزایش ارزش پروژه است.
برای درک بهتر ابتدا باید مفهوم ارزش و ارزش ادراکشده به درستی تعریف شود. ارزش یعنی کمترین هزینه برای اینکه عملکردها و یا خدمات لازم را در زمان و مکان مطلوب و با کیفیت و قابلیت اطمینان مناسب انجام داد. و یا میتوانیم تعاریف زیر را که بصورت فرمولی ارائه شدهاند را برای مفهوم ارزش در نظر گرفت.
مهندسی ارزش چیست؟
قبل از اینکه تعاریف علمی مهندسی ارزش سازمان را بخوانیم یک تعریف ساده از مهندسی ارزش ارائه میشود تا یک دید کلی از اینکه مهندسی ارزش سازمان چیست بدست بیاید. در کل در مهندسی ارزش به کارکرد یک پروژه یا محصول نگاه میکنیم و موارد غیرضروری را حذف میکنیم. مثلا یک چهارپایه در یک کارگاه، کاربردش فقط برای نشستن است و بقیه معیارها مثلا زیبایی براش مهم نیست بنابراین ممکن است مهندسی ارزش بگوید که میشود یک پایه را کم کرد و هزینه را کاهش داد. بهمین دلیل گفته میشود مهندسی ارزش کارکردگرا است.
به طور کلی تفاوت بین بهاء، یعنی مقبولیتی که محصول از دید مشتری دارد و قیمت یعنی مبلغی که مشتری بابت محصول میپردازد، معیار ارزش برای مشتری است. ارزش را با دو عامل و شاخص عمده عملکرد و هزینه تعیین میکنند: چنانکه لارنس مایلز معتقد است «یک محصول و یا خدمت زمانی دارای ارزش خوب است که آن محصول و یا خدمت دارای عملکرد و هزینه مناسب باشد.»
همچنین مشخص است که در فاز طراحی یا مهندسی بیشترین کاربرد را دارد و هرچه به انتهای پروژه میرسیم استفاده از آن سختتر میشود. همینجا هم یکی از تفاوتهای اصلی این تکنیک کاهش هزینه را با ۶Sigma میتوانیم بیان کنیم که مهندسی ارزش بیشتر در پروژهها کاربرد دارد و ۶Sigma در سیستمهای تولیدی و خدماتی. البته فقط میشود گفت “بیشتر” چون هر دو را میشود در همه جا استفاده کرد.
تعاریف علمی مهندسی ارزش
برای درک مفهوم مهندسی ارزش اول باید با تعاریف ارائه شده در دنیای مدیریت برای ارزش آشنا بشویم. اگر از نگاه فلسفی به موضوع نگاه کنیم شاید بتوان گفت اولین بار ارسطو در ۲۰۰۰ سال پیش هفت طبقه ارزش را مطرح کرد: اقتصادی، اخلاقی، زیبایی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و قضایی. و ادعا کرد که یک جامعه برای توسعه پایدار باید در همه این هفت طبقه رشد کند. یعنی همان توسعه پایدار همگون امروزی. اما در اینجا بحث بر روی مفهوم اقتصادی و مدیریت آن است.
ارزش یعنی: کمترین هزینهای که توسط آن یک عملکرد را (به هر وسیله ای) میتوان به صورت موثر، قابل اطمینان و خوب انجام داد.
تعریف۱- مهندسی ارزش سازمان تلاش سازمان یافتهای است که با هدف بررسی و تحلیل فعالیتهای طرح در مراحل طراحی، اجرا، بهره برداری و نگهداری انجام میشود. این بررسی با استفاده از تجارب، ابتکارها و خلاقیت متخصصان در جهت تحلیل کارکرد سیستم ها، عوامل، تجهیزات، تأسیسات و فرایندها به منظور دستیابی به کارکردهای پیشبینی شده، با کمترین هزینه و با حفظ یا ارتقای کیفیت صورت میگیرد. هدف مهندسی ارزش برگشت بیشترین ارزش برای پول (هزینه) صرف شده میباشد.
تعریف۲- مهندسی ارزش با استفاده از بهبود عملکرد، ارزش اجزاء، محصولات، طرحها و یا پروژهها را بالا میبرد.
تعریف۳- مهندسی ارزش از ایدههای خلاق سود میجوید، این روش ما را قادر میسازد چگونه محصولی با هزینه کم بسازیم بدون اینکه خصوصیات اصلی و عمده آن را فدا کنیم.
تعریف۴- به طور خلاصه مهندسی ارزش سازمان را بازنگری خلاق و سازمان یافته ارزشها (value) و هزینهها (cost) به منظور بیشینه کردن شاخص ارزش (value/cost) تعریف کردهاند.
تاریخچه مهندسی ارزش
منشأ مهندسی ارزش، مثل خیلی از علوم مدیریت به جنگ جهانی دوم باز میگردد(چون در جنگ بالاترین سطوح نیازها مطرح میشود و معمولا برای برطرف کردن نیاز و حل مساله بشر به فکر افتاده و راهکار پیدا میکند که بعد از آن تبدیل میشود ب علم). Henry Erlicher معاون مدیرعامل وقت شرکت جنرال الکتریک (دهه پنجاه میلادی) در آمریکا مشاهده کرد که برخورد سازمان یافته میتواند پدیده بهبود را قوت ببخشد و در نتیجه از موارد سعی و خطا جلوگیری کرد. در آن زمان وی آقای لارنس میلز یک مدیر خرید که تحصیلاتش در مهندسی تولید و آموزش بود را برای رهبری این مطالعه منصوب کرد. نتیجه این شد که روش و تکنیک مهندسی ارزش به وجود آمد. بقیه اتفاقات بصورت خلاصه در زیر لیست شده است:
سال (۱۹۴۷) به طور رسمی برنامه تحلیل ارزش در شرکت جنرال موتور آمریکا به وجود آمد.
سال (۱۹۵۹) جامعه مهندسین ارزش امریکا (SAVE)( Society of American Value Engineering) در واشنگتن تأسیس شد.
سال (۱۹۶۲) وزارت دفاع آمریکا به کارگیری مهندسی ارزش را در قراردادهای بیش از صد هزار دلار اجباری کرد.
سال (۱۹۹۲) فدراسیون جهانی مهندسی ارزش تشکیل شد.
امروزه استفاده از مهندسی ارزش برای قراردادهای وزارت دفاع آمریکا اجباری است بطوریکه تنها در سال ۱۹۸۶ بالغ بر ۵/۲ بیلیون دلار صرفه جویی شد. جالب این جاست که هزینه بکارگیری مهندسی ارزش تنها ۱۰۰ میلیون دلار بود. یک قاعده سرانگشتی در این زمینه هست که میگوید: با استفاده از مهندسی ارزش سازمان به صرفه جویی ۲ تا ۵ درصد فروش کل میتوانیم برسیم. برگشتهای ۱ به ۲۰ به صورت عادی اتفاق میافتد. برگشتهای بالاتر هم امکان دارد.
فرایند مهندسی ارزش
برنامه کاری مهندسی ارزش سازمان از هفت فاز زیر تشکیل شده است:
- فاز عمومی
- فاز اطلاعات
- فاز عملکرد
- فاز خلاقیت
- فاز ارزیابی
- فاز بررسی و توسعه
- فاز اجرا
برای اطلاعات دقیقتر پیدا کردن از چگونگی اجرا و جزئیات تکنیکها به مقالات مربوطه مراجعه کنید.
فصل دوم و ادبیات پژوهش مهندسی و مدیریت ارزش سازمانی
فصل دوم و ادبیات پژوهش در زمینه مهندسی و مدیریت زنجیره ارزش سازمانی توسط پایگاه پارسمدیر به نگارش درآمده است. این فصل دوم در پایاننامهای با هدف ارزیابی مهندسی و مدیریت ارزش سازمانی بر عملکرد پایگاه پارسمدیر تهیه شده و به نگارش در آمده است. بنابراین مالکیت معنوی آن با پایگاه پارس مدیر است و بازنشر آن از نظر قانونی و اخلاقی صحیح نیست. مبانی نظری و ادبیات پژوهش مهندسی و مدیریت ارزش سازمانی را میتوانید خریداری کنید.
پرسشنامه زنجیره ارزش سازمانی
پرسشنامه مهندسی ارزش همراه با روایی و پایایی و منبع شناسی معتبر
سخن پایانی
همانطور که از تعریف مهندسی ارزش مشخص است، نقاط قوت مهندسی ارزش نسبت به سایر روشهای کاهش هزینه و بهبود کیفیت، تمرکز بر کارکردهای پروژه یا محصول و بهرهگیری از خلاقیت گروهی و همافزایی حاصل از آن در جهت ارایه راهکارهای قابل اجرا در حداقل زمان ممکن میباشد.
با توجه به هزینههای بالا، تعدد ذینفعان و عوامل طرح و نیاز به ایدههای نو در حل مسایل نو و چیرهشدن بر محدودیتهای متعدد در پروژهها، مهندسی ارزش میتواند روشی کارا و اثرگذار باشد. با بهرهگیری از این روش میتوان ضمن کاهش هزینههای طول دوره عمر به افزایش کارایی و کیفیت این پروژهها کمک نمود.
این روش مدیریتی در ایران نیز دارای سوابق متعدد در پروژهها است، بهگونهای که بسیاری از دستگاههای اجرایی کشور در پروژههای خود از مهندسی ارزش استفاده کرده و حتی نظامنامهها و دستورالعملهای بکارگیری مهندسی ارزش را در حوزه تحت نظرشان به تمامی زیرمجموعههای خود ابلاغ کردهاند.
