آلفای کرونباخ و محاسبه آن با SPSS

آلفای کرونباخ (Cronbach alpha) روشی برای محاسبه پایائی پرسشنامه براساس میزان هماهنگی درونی سوالات می‌باشد. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه‌ها یا آزمون هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کنند، بکار می‌رود. به‌طور مرسوم اگر ضریب آلفا از ۰/۷ بیشتر باشد پایایی ابزار اندازه‌گیری مناسب است.

کاربرد آلفای کرونباخ (Cronbach alpha)

در یک ابزار اندازه‌گیری، پاسخ هر پرسش می‌تواند مقادیر عددی مختلفی را اختیار کند. اگر یک پرسشنامه با طیف لیکرت دارید برای اطمینان از پایایی آن پرسشنامه، ابتدا پرسشنامه را در یک نمونه کوچک معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ نفر توزیع کنید. سپس آلفای کرونباخ پرسشنامه را محاسبه کنید. اگر میزان ∝ از ۰/۷ بیشتر بود یعنی پایایی پرسشنامه مطلوب است. به عبارت دیگر نشان می‌دهد ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان، نتایج یکسانی به دست می‌دهد.

با توجه به این امر معمولا دامنه ضریب قابلیت از صفر (عدم ارتباط) تا ۱+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه‌گیری ویژگی‌های با ثبات آزمودنی و یا ویژگی‌های متغیر و موقتی وی را می‌سنجد. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه‌ها یا آزمونهایی که خصیصه‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند بکار می‌رود. در این گونه ابزارها، پاسخ هر سوال می‌تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند.

آلفای کرونباخ توسط لی جوزف کرونباخ (۱۹۱۶ – ۲۰۰۱) Lee Joseph Cronbach به سال ۱۹۵۱ ارائه شده است.

لی جوزف کرونباخ

فرمول محاسبه آلفای کرونباخ

برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیر مجموعه سوال‌های پرسشنامه (یا زیر آزمون) و واریانس کل را محاسبه کرد. سپس با استفاده از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد.

فرمول محاسبه آلفای کرونباخ

که در آن:

نماد k  تعداد سوالات یا گویه‌های پرسشنامه یا آزمون

نماد S² واریانس زیر آزمون k ام.

و سیگمای S²  واریانس کل آزمون است.

برای مثال اگر پرسشنامه دارای سه زیر مجموعه سوال باشد، به طوری که واریانس هر زیر مجموعه به ترتیب ۶، ۴ و ۷  بوده و واریانس کل برابر با ۳۲  باشد، مقدار ضریب آلفای کـرونباخ با استفاده از فرمول یاد شده به صورت زیر به دست می‌آید:

r_α = (۳÷۲) × [۱- (۱۷÷۳۲)]= ۰.۸

مقدار صفر این ضریب نشان دهنده عدم قابلیت اعتماد و ۱+ نشان دهنده قابلیت اعتماد کامل است.

محاسبه پایایی با نرم‌افزار SPSS

۱- از منوی Analyze گزینه Scale و فرمان Reliability analysis را اجرا کنید.

۲- متغیرهائی که می‌خواهید برای آزمون پایائی استفاده کنید را انتخاب کنید و دکمه >> را فشار دهید تا متغیرها وارد باکس Items شود.

۳- دکمه OK را فشار دهید تا نتیجه نمایش داده شود. جدول اول خیلی اهمیت ندارد و نشان می‌دهد چند نمونه وجود دارد. جدول دوم آلفای کرونباخ را نشان می‌دهد.

یادآوری می‌شود چنانچه ضریب آلفای کرونباخ بیش از ۰/۷ محاسبه گردد، پایایی پرسشنامه مطلوب ارزیابی می‌شود.

جمع‌بندی

پایایی یک ویژگی اصلی ابزار اندازه‌گیری بویژه برای پرسشنامه طیف لیکرت و مطالعات کمی است. شیوه‌های گوناگونی برای محاسبه پایایی وجود دارد که یکی از آنها آلفای کرونباخ است. شیوه و منطق زیربنایی این روش براساس میزان پراکندگی داده‌ها و پاسخ‌های گردآوری شده است. چنانچه ضریب محاسبه شده از هفت دهم بیشتر باشد می‌توان به پرسشنامه یا ابزارهای مشابه از منظر پایایی اطمینان حاصل کرد.

منبع : حبیبی، آرش؛ سرآبادانی، مونا. (۱۴۰۱). کتاب آموزش SPSS. تهران: نارون.