نقطه برش

نقطه برش (Cutoff point) نمره‌ای است که پاسخ‌دهندگان را به دو یا چند دسته تقسیم می‌کند و ملاکی ساده برای اظهارنظر پیرامون نتایج آزمون است. استفاده از این نمره در آزمون‌های روان‌شناسی، سنجش وضعیت تحصیلی و پرسشنامه‌های سنجش نگرش مرسوم است.

برای تعیین کات‌پوینت در یک مقیاس باید ابتدا به این پرسش کلیدی پاسخ داده شود که آیا تعیین چنین نقطه‌ای اهمیت دارد؟ همیشه تعیین چنین نقطه‌ای الزامی نیست و نیازی به تعیین آن نمی‌باشد. نکته دیگر آن است که هیچ راه استاندارد و معیار جهانی برای تعیین کات‌پوینت وجود ندارد. در برخی مقیاس‌های استاندارد این نقاط از پیش تعیین شده هستند در برخی از مطالعات نیز پژوهشگر براساس دیدگاه خود آن را تعیین می‌کند.

اگر می‌خواهید یک پرسشنامه محقق‌ساخته بسازید علاوه بر پایایی و روایی تعیین کات‌پوینت نیز می‌تواند به مقیاس شما وزن بیشتری دهد. این مهم است که لیست فواید ناشی از تعیین نقطه برش برای بهره‌گیران از نتایج آزمون تهیه شود. واضح است که کات‌پوینت به خودی خود قدرت بسیار کمی برای ارتقاء دستاوردها ندارد. بنابراین باید به درستی مشخص شود که تعیین کات‌پوینت می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر منتهی شود. در این مطالعه روش‌های گوناگون برای تعیین نقطه برش بیان شده است.

تعیین نقطه برش در آزمون‌های تحصیلی

ندل و اسکی (۱۹۵۴) نخستین بار راهکاری برای تعیین کات‌پوینت در آزمون‌های تحصیلی ارائه کردند. این روش خیلی زود مورد اقبال قرار گرفت و هنوز نیز پژوهشگران از این روش استفاده می‌کنند. پس از آن همبلتون (۱۹۸۹) روش‌های تعیین کات‌پوینت را به سه دسته تقسیم کرد:

  • قضاوتی
  • تجربی
  • ترکیبی

البته که در نهایت تعیین نقطه برش امری ذهنی است و هر سه مورد را می‌توان تحت لوای رویکردهای ذهنی قرار داد. راهکار نهایی شامل سه مرحله است:

  • انتخاب داوران
  • تخصیص نمره
  • جمع‌بندی و تعیین نقطه برش

در ابتدا باید دست‌کم ۵ داور را انتخاب کرد البته استفاده از دیدگاه ۱۰ الی ۱۵ داور بهتر است. پس از آن مقیاس اندازه‌گیری در اختیار داوران قرار می‌گیرد و از آنها خواسته می‌شود تا براساس قضاوت و بینش خود نمره‌ای را در نظر بگیرند. در نهایت نیز با محاسبه میانگین یا مُد دیدگاه داوران، کات‌پوینت تعیین می‌شود. در این فرایند می‌توان به دیدگاه داوران نیز وزن داد تا نتایج بهتری حاصل شود.

تعیین نقطه برش در آزمونهای پر استفاده در زمینه آموزشی نیاز به مشارکت سیاستگزاران ، مدرسین، متخصصین اندازه گیری و دیگران در مراحل چندگانه فرایند قضاوت دارد. نقاط برش باید بر پایه متدولوژی ای باشد که به طور کلی مورد قبول باشد و منعکس کننده قضاوت افراد شایسته و با صلاحیت باشد. برای تعیین منطقی و معقول نقطه برش باید چندین مرحله طی شود که عبارتند از: تعیین اینکه آیا نقطه برش مفید خواهد بود؟ انتصاب پرسنل برای وظایفی که باید  انجام شود؟ انتخاب سطوح عملکردی که باید گزارش شوند، توضیح در مورد اینکه برای رسیدن به هر کدام از سطوح عملکردی دانشجویان به چه چیزی نیاز دارند. تعیین نقاط برش موقت، تعیین نقاط برش عملکردی، ثبت مراحل فرایند و ارزیابی نتایج استفاده از نقطه برش تعیین شده است.

تعیین نقطه برش برای پرسشنامه‌های سنجش نگرش

به‌طور مرسوم دانشجویان مدیریت از ابزار پرسشنامه طیف لیکرت برای گردآوری داده‌های کمی استفاده می‌کنند. به چنین مقیاس‌هایی در پارسی پرسشنامه سنجش نگرش گویند. در یک پرسشنامه سنجش نگرش از تعدادی گویه برای ارزیابی دیدگاه پاسخ‌دهندگان پیرامون یک یا چند سازه استفاده می‌شود. نمره‌دهی بر هر پرسش نیز با طیف لیکرت از ۱ تا ۵ متفاوت است. گاهی نیز از پرسشنامه‌ای با طیف هفت درجه استفاده می‌شود.

مثال: فرض کنید یک پرسشنامه شامل ۶ پرسش برای سنجش میزان رضایت مشتریان است. نقطه برش چگونه تعیین می‌شود؟

پاسخ: چون پرسشنامه شامل ۶ پرسش و امتیازدهی بین ۱ تا ۵ است بنابراین حداقل نمره رضایت هر مشتری بین ۶ تا ۳۰ خواهد بود. در ساده‌ترین حالت ممکن عدد وسط یعنی ۳ × ۵ = ۱۵ به عنوان نقطه برش تعیین می‌شود. اگر نمرات یک مشتری بین ۶ تا ۱۵ باشد ناراضی و اگر ۱۶ تا ۳۰ باشد راضی در نظر گرفته می‌شود.

اگر بخواهیم این مساله را گسترش دهیم می‌توان سه نقطه را در نظر بگیریم: نمره بین ۶ تا ۱۵ ناراضی، ۱۶ تا ۲۴ رضایت متوسط و ۲۵ تا ۳۰ رضایت بالا در نظر گرفته می‌شود. این بسیار مهم است که بدانید نمره برش یک عدد ذهنی است و می‌تواند با توجه به نُرم صنعت یا دیدگاه مدیران و پژوهشگران متفاوت باشد.

سخن پایانی

نقطه برش در یک آزمون، نمره ای است که آزمون دهندگان را به طبقات گوناگون (نظیر رد قبول) تقسیم می‌کند. برای نمونه نقطه برش در اکثر آزمون های رانندگی %۷۰ است و این به این معنی است که هر نمره زیر این درصد به منزله مردود شدن در آزمون و هر نمره بالاتر از آن به معنی قبولی در آزمون است. نقاط برش، نقاط انتخاب شده در مقیاس نمره‌ای یک آزمون است. این نقاط برای تعیین اینکه آیا یک نمره آزمون خاص برای بعضی اهداف کافی است یا خیر، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه عملکرد دانشجویان در یک آزمون ممکن است در یکی از طبقات نظیر ابتدایی، با کفایت یا پیشرفته بر اساس آستانه پذیرش آن آزمون تقسیم‌بندی شود.

راه کاملی برای تعیین کات‌پوینت وجود ندارد، ولیکن مراحل مشخصی وجود دارد که طی این مراحل منجر به تولید نقاط برش معقول و مفید خواهد شد. کات‌پوینت باید پس از تعیین، اعتبار یابی شود و اینکه در عمل در صورتیکه تجربه نشان دهد که نقطه برش تعیین شده اهداف مورد نظر را پوشش نمی دهد، باید تغییراتی در آن صورت گیرد. یک بهترین راهکار برای این منظور وجود ندارد و این به هدف پژوهش بستگی بسیار زیادی دارد.