روایی محتوایی

روایی محتوایی (Content validity) نشان می‌دهد یک مقیاس یا پرسشنامه تا چه میزان همه جنبه‌های سازه موردنظر را مورد سنجش قرار می‌دهد. به‌طور کلی روایی پرسشنامه (Validity) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. روش‌های متعددی برای سنجش روایی وجود دارد که روایی محتوایی از طریق محاسبه CVR و CVI مرسوم ترین آنها است.

گاهی روایی محتوایی را مترادف با روایی صوری در نظر می‌گیرند. روایی صوری روش ساده‌ای است که پرسشنامه در اختیار اساتید و خبرگان حوزه قرار داده می‌شود و از آنها در مورد اعتبار پرسشنامه نظرخواهی می‌شود. علاوه بر این راهکار ساده، دو روش کمی نیز وجود دارد:

  • نسبت روایی محتوایی یا CVR
  • شاخص روایی محتوایی یا CVI

نسبت روایی محتوایی CVR

نسبت روایی محتوایی یا Content Validity Ratio; CVR یک روش سنجش روایی پرسشنامه است. این نسبت توسط لاوشه Lawshe که یک گته مردی در عرصه روش تحقیق است، طراحی شده است. جهت محاسبه این نسبت از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مورد نظر استفاده می‌شود. ابتدا اهداف آزمون برای خبرگان توضیح داده می‌شود و تعاریف عملیاتی مربوط به محتوای سؤالات بیان می‌شود. سپس از آنها خواسته می‌شود تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف سه بخشی لیکرت طبقه بندی کنند:

  • گویه ضروری است
  • گـویه مفید است ولی ضروری نیست
  • گویه ضرورتی ندارد

پس از گردآوری دیدگاه خبرگان با استفاده از رابطه زیر می‌توان CVR را محاسبه کرد:

فرمول محاسبه روایی محتوایی لاوشه

فرمول محاسبه نسبت روایی محتوایی

در این فرمول داریم:

N: تعداد کل متخصصین

Ne : تعداد متخصصینی که گزینه ضروری را انتخاب کرده‌اند.

دانلود مقاله روایی محتوایی لاوشه

حداقل میزان CVR قابل قبول براساس تعداد خبرگان

بر اساس تعداد خبرگانی که سؤالات را مورد ارزیابی قرار داده اند، حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس جدول زیر تعیین می‌شود. سؤالاتی مقدار CVR محاسبه شده برای آن‌ها کمتر از میزان مورد نظر با توجه به تعداد خبرگان ارزیابی کننده سؤال باشد، باید از آزمون کنار گذاشته شوند. به علت اینکه بر اساس CVR بدست آمده، روایی قابل قبولی ندارند.

مقدار CVR قابل قبول

حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد خبرگان

شاخص روایی محتوایی CVI

شاخص روایی محتوایی یا CVI Content Validity Index, نیز برای سنجش روایی پرسشنامه استفاده می‌شود. این شاخص CVI توسط والتز و باسل (Waltz & Bausell) ارائه شده است. برای محسابه CVI از خبرگان خواسته می‌شود میزان مرتبط بودن هر گویه را با طیف چهار قسمتی زیر مشخص کنند:

  • غیر مرتبط
  • نیاز به بازبینی اساسی
  • مرتبط اما نیاز به بازبینی
  • کاملاً مرتبط

تعداد خبرگانی که گزینه ۳ و ۴ را انتخاب کرده اند را بر تعداد کل خبرگان تقسیم کنید. اگر مقدار حاصل از ۰/۷ کوچکتر بود گویه رد می‌شود اگر بین ۰/۷ تا ۰/۷۹ بود باید بازبینی انجام شود و اگر از ۰/۷۹ بزرگتر بود قابل قبول است. بنابراین در مقاله حاضر روش‌های محاسبه روایی محتوایی : محاسبه CVR و CVI آموزش داده شد.

سخن پایانی

از پرسشنامه یا مقیاس سنجش نگرش برای بررسی دیدگاه نمونه آماری پیرامون پدیده مورد مطالعه استفاده می‌شود. سنجش جنبه‌های مختلف یک پدیده براساس گویه‌های مختلفی انجام می‌شود که در پرسشنامه در نظر گرفته شده است. بنابراین برای برآورد و تخمین صحیح یک پدیده نخست باید از درست بودن پرسشنامه اطمینان حاصل شود. برای این منظور از مفهوم روایی استفاده می‌شود. روائی پرسشنامه نشان می‌دهد که تا گویه‌های پرسشنامه تا چه میزان مناسب هستند. یکی از روش‌های محاسبه روائی استفاده از روایی محتوایی است.

در ساده‌ترین حالت می‌توانید پرسشنامه را به تعدادی کارشناس ارائه کنید و نظرات آنها را در مورد کیفیت سوالات جویا شوید. با این وجود روش‌های کمی نیز برای این منظور ارائه شده است. دو روش بسیار مورد استفاده در این راستا شامل محاسبه CVI و CVR می‌باشند. دقت کنید هرگز از هر دو این روش‌ها همزمان استفاده نکنید. کاربرد روش‌های موازی در آمار اشتباه است چرا که هر کدام ممکن است نتایج متفاوتی را ارائه کنند. اگر به دنبال منبعی برای این جمله هستید در هیچ کتابی آن را نخواهید یافت. این تنها یک استدلال ساده و منطقی است.

منبع: حبیبی، آرش؛ سرآبادانی، مونا. (۱۴۰۱). آموزش کاربردی SPSS. تهران: نارون.