روایت پژوهی و کاربرد آن در مدیریت
روایت پژوهی (Narrative inquiry) یک چارچوب تحلیلی است که در آن پژوهشگر به تفسیر داستانهای مرتبط با پدیده مورد بررسی میپردازد. این روش به عنوان یک روش تحلیل کیفی در ابتدای قرن بیستم مطرح گردیده است. کلیات مربوط به این روش در بحث تحلیل روایت مورد بحث قرار گرفته است. در این بخش کوشش شده است تا به کاربرد روایت پژوهی در حوزه مدیریت پرداخته شود.
مقاله حاضر، روایت پژوهی مساله محور را برای انجام روش تحقیق کیفی در مدیریت و علوم اجتماعی پیشنهاد میدهد. این روش پژوهشگران را قادر به درک عمیقتری از پیچیدگیهای مسایل و ارایه راهحلهای اثربخشتر میسازد. در ابتدا، برای تفکیک مفهوم روایت از سایر مفاهیم، سه شرط آینه کلیت، آینه بازخورد و آینه زمان، ارایه شده است. سپس روشی چهار مرحلهای برای برآورده نمودن این سه شرط، پیشنهاد شده است. این چهار مرحله عبارتاند از:
- شناسایی و انتخاب کنشگران
- جمعآوری حکایتها
- تحلیل سه لایهای
- روایتگری مسالهمحور.
روش پیشنهادی را میتوان چه بهصورت یک روش منفرد و چه بهصورت ترکیبی با سایر روشها برای ایجاد درک و توصیف عمیقتر از وضعیت پیچیده، بهکار برد. در انتها، بهعنوان مطالعه موردی، یک تحلیل روایت ارایه شده است. در این مطالعه موردی، سعی بر این است تا نشان داده شود که چگونه میتوان از یک مساله پیچیده، لایهبرداری کرد تا زوایای آن مشخص گردد.
روایت پژوهی چیست؟
رواﯾﺖ ﭘﮋوﻫﯽ، ﭘﺪﯾﺪه را در ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ، زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ آن ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺪف از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﮐﺸﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪیﻫﺎی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل ﺑﺎﺷﺪ، ﻓﻬﻢ ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻌﯿﻦ وﭼﺎره اﻧﺪﯾﺸﯽ ﺑﺮای ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺮدن وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺖ. وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ درﺗﻼﻗﯽ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن وﺗﺠﻤﻊ ارادهﻫﺎ وﻧﯿﺖﻫﺎی ﮐﻨﺶﮔﺮان اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و از ﺟﻬﺎﺗﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻔﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪیﻫﺎی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ ﺗﻌﻬﺪی ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﻗﺎﻧﻮنﻣﻨﺪیﻫﺎی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل وﺟﻮد ﻧﺪارد.
ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺪم ﺗﻌﻬﺪ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺠﺎرب ﺗﻠﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﮑﻠﻒﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺧﺎﻃﺮه داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺗﮑﻠﻒﻫﺎ، ﮐﻢ ﻣﺎﯾﻪ ﺷﺪن رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸﯽ و ﺗﻬﯽ ﺷﺪن از دﻻﻟﺖﻫﺎی ﻣﻌﻨﯽ دار، ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ از رﻣﺰﮔﺸﺎﯾﯽ از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎی واﻗﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ واﺻﺮار ﺑﺮ اﺟﺮای ﮐﻠﯿﺸﻪای ﮔﺎمﻫﺎی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﮐﻠﻪ اﺳﺖ.
ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم رواﯾﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ. در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد ﻣﺎ از رواﯾﺖ، رواﯾﺖ ﺷﺎﮐﻠﻪ اﺳﺖ. ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻼش ﺑﺮای ﮐﺸﻒ ﻻﯾﻪﻫﺎی ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺴﺎﻟﻪ، ﺗﻼش ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﻫﻤﻮارﺷﺪه و ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪه ﮐﻨﺶ ﺟﻤﻌﯽ.
ﭘﮋوﻫﺶ رواﯾﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﺤﻮر
ﭘﮋوﻫﺶ رواﯾﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻣﺰﮔﺸﺎﯾﯽ از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎی ﻣﺮﮐﺐ اﺳﺖ. آنﮔﻮﻧﻪ از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻫﺶ، ﺑﯿﺶ از آنﮐﻪ ﻋﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ. ﺣﺘﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺨﺶﺑﻨﺪی ﺑﺎزار و ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺑﺎره ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺤﺼﻮل، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖﺧﻮش ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺎﺷﺪ. ﭘﺲ ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮ رواﯾﺘﯽ، ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎوﯾﺪن ذﻫﻦ و زﺑﺎن ﮐﻨﺶﮔﺮان، ﻧﯿﻤﻪ ﭘﻨﻬﺎن وﺟﻮدی ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﮐﻠﻪ آﻧﺎن را رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ. ﮔﺎم اول ﭘﮋوﻫﺶ رواﯾﺘﯽ، درون ﻓﻬﻤﯽ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺸﺘﺮک ﮐﻨﺶﮔﺮان اﺳﺖ.
در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ درون ﻓﻬﻤﯽ، ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻋﺘﺒﺎرﻫﺎ و ﺗﻌﺒﯿﺮﻫﺎ و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ و ﻣﻌﻨﺎﺑﺨﺸﯽ ﮐﻨﺶﮔﺮان، ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﺷﻮد. اﻣﺎ رواﯾﺖﻫﺎی ﺟﺬاب را ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؟ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ، درﮐﺠﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺟﺜﻪ رواﯾﺘﯽ ﺑﺎ ارزش را ﯾﺎﻓﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿﺖ و ارزﺷﻤﻨﺪی ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک ﮐﻨﺶﮔﺮان ﺟﺴﺖ وﺟﻮ ﮐﺮد. ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک ﮐﻨﺶﮔﺮان در ﻃﻮل زﻣﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ﮐﻨﺶ ﺟﻤﻌﯽ را ﻫﻤﻮار ﻣﯽﺳﺎزد، واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ، اﻧﻮاﻋﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده و ﮐﻨﺶﮔﺮان را ﺑﻪ ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﺴﺒﯽ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ.
اعتبار روایت پژوهی
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎوتﻫﺎ در ﻣﻮرد اﻋﺘﺒﺎر داﻧﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ، ﻋﻀﻮ ﺟﺪاﻧﺎﭘﺬﯾﺮ در ﺗﻤﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﻃﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺗﻮﺳﻌﻪ داﻧﺶ در دو ﮔﺮوه ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮان ﺳﻨﺘﯽ و ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮان اﺻﻼح ﻃﻠﺐ. ﭘﮋوﻫﺶ رواﯾﺘﯽ، در ﮔﺮوه دوم ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ دو ﮔﺮوه، اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از داده و ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ را ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ. در ﻫﺮ دو ﮔﺮوه، اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﺒﺎر داﻧﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻫﺮ دو ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮی ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎی اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ.
اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎ، در ﭘﮋوﻫﺶ رواﯾﺘﯽ، ﺑﻪ دو ﺣﻮزه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﮔﺮدد. ﺗﻔﺎوتﻫﺎ در ﻣﻌﻨﺎی ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد و داﺳﺘﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻦﻫﺎی داﺳﺘﺎن و ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎی آن ﻣﺘﻦﻫﺎ. ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن، اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، روﯾﮑﺮد ﺧﻮد ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﯽ را ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ، ﻣﺪلﺳﺎزی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ. آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع داﻧﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻓﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﯽاﻧﺪ، آﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ داده ﻋﺪدی و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻣﺎری ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ.
پاورپوینت روایت پژوهی
پاورپوینت آموزشی روایت پژوهی
تعداد اسلایدها: ۴۸ اسلاید
زبان: فارسی
فرمت: پاورپوینت قابل ویرایش
سخن پایانی
ﻫﺮ روﺷﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ دارد و روش رواﯾﺘﯽ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ. ﻧﯿﺎز ﺑﻪ زﻣﺎن، اﯾﻦ روش را ﺑﺮای ﮐﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺑﺰرگ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن، ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. از ﻃﺮﻓﯽ اﯾﻦ روش ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﻤﮑﺎری ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ، رواﯾﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن، ﻧﻘﺶ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ذاﺗﯽ ﭼﻨﺪﻻﯾﻪای و ﻣﺒﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮ و ﺗﺎﺛﯿﺮ ذﻫﻨﯿﺖ وی، در اﯾﻦ روش ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، اﯾﻦ ﺳﻮال ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ اﯾﻦ روش ﺑﻪﮐﺎر رود؟ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺧﺎص از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد. اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ روش و آﺷﮑﺎر ﺷﺪن درﺳﺘﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر آن در ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎی دﻗﯿﻖﺗﺮی ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد.
منبع: سونا بایرامی و علی رضائیان، ارائه چارچوبی برای روایت پژوهی در مطالعات مدیریت، فصلنامه بهبود مدیریت
