جو سازمانی
جو سازمانی (Organizational climate) به عنوان فضای کلی حاکم بر سازمان تعریف می‌شود که رفتار کارکنان و مدیران را شکل می‌دهد و البته از آن تاثیر می‌پذیرد. این مفهوم ریشه در فرهنگ سازمانی دارد و حال و هوای سازمان را نشان می‌دهد.
مفهوم جو شرکت بر این واقعیت دلالت دارد که رفتار انسان در سازمان فقط بر اثر تعامل با رویدادهای مستقیم و بلاواسطه شکل نمی گیرد. بلکه همچنین تحت تاثیر تعامل با نیروهای نامحسوس و ناپیدای سازمانی نیز قرار دارد. به طور کلی اتمسفر شرکت ادراکاتی است که افراد از جنبه‌های گوناگون محیط سازمان دارند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که سیاست‌ها، برنامه‌های سازمان، وضعیت مالی یا ارزش سهام شرکت هیچ کدام سازمان را به محیطی مناسب برای کار کردن تبدیل نمی‌کند. آنچه از سازمان یک محیط کار ایده آل و مطلوب می‌سازد، احساس کارکنان نسبت به محیط کار است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا مفهوم جو سازمانی مورد تشریح و تفسیر قرار گیرد.
تعریف جو سازمانی
جو سازمانی اصطلاح وسیعی است که به ادراک کارکنان از محیط عمومی کار سازمان اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است. به عبارت دقیق‌تر جو سازمانی عبارت است از کیفیت نسبتاً پایدار محیط سازمان است که کارکنان آن را تجربه کرده و بر رفتار آنان تأثیر گذاشته و مبتنی بر ادراک جمعی رفتار در سازمان می‌باشد.
جو سازمانی مجموعه ویژگی‌هایی است که یک سازمان را توصیف می‌کند و آن را از دیگر سازمان‌ها متمایز می‌سازد، تقریبا در طول زمان پایدار است و رفتار افراد در سازمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در بیانی ساده جو سازمانی درک کارکنان از محیطی است که در آن مشغول به کار هستند.
هالپین و کرافت (۱۹۷۰) در تعریف اتمسفر شرکت می‌گویند: «ویژگی‌های درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر می‌گذارد جو شرکت نامیده می‌شود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف‌های آنان از ویژگی‌های درونی سازمان سنجیده می‌شود. جو اجتماعی شرکت را به عنوان ترکیبی از دو بعد تصور می‌کردند: رهبری مدیر سازمان و تعامل‌های کارکنان.
ساسمن و دیپ جو شرکت را این چنین تعریف می‌کنند: ویژگی نسبتاً با دوامی از سازمان است که موجب تمایز آن سازمان از سایر سازمان‌ها می‌شود. متضمن ادراک جمعی متجلی شده در عواملی چون استقلال، اعتماد و پیوستگی، حمایت، هویت، شناسایی، ابداع و بی‌طرفی است و از طریق تعامل بین اعضا ایجاد می‌شود، به عنوان مبنایی جهت تفسیر موقعیت مورد استفاده قرار می‌گیرد و منعکس‌کننده‌ی هنجارها، ارزش‌ها، طرز تلقی‌ها و نگرش‌ها از فرهنگ سازمانی است همچنین به عنوان منبعی مؤثر و با نفوذ جهت شکل‌دهی رفتار عمل می‌کند.
انواع جو سازمانی
«جو سازمانی» به احساس کلی، نگرش‌ها و برداشت‌های کارکنان از محیط کارشان اشاره دارد. این مفهوم نشان‌دهنده‌ی فرهنگ، ارزش‌ها، شیوه‌های مدیریتی و تعاملات بین افراد در یک سازمان است.
بر اساس پژوهش‌های مختلف، جو سازمانی می‌تواند به چند دسته تقسیم شود، از جمله:
جو حمایتی: محیطی که مدیران به کارکنان اعتماد دارند، از آنها پشتیبانی می‌کنند. فضای مثبتی برای همکاری ایجاد می‌کنند.
جو نوآورانه: سازمان‌هایی که خلاقیت، یادگیری و پذیرش ایده‌های جدید را تشویق می‌کنند.
جـو بوروکراتیک: سازمان‌هایی با قوانین سخت‌گیرانه و ساختارهای پیچیده که ممکن است خلاقیت را محدود کند.
جو رقابتی: محیطی که در آن رقابت بین کارکنان تشویق می‌شود و افراد برای پیشرفت، عملکرد بالایی ارائه می‌دهند.
اتمسفر سازمانی می‌تواند مثبت یا منفی باشد و بر انگیزه، بهره‌وری، تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارکنان تأثیر بگذارد. عوامل مؤثر بر جو سازمانی شامل سبک رهبری، میزان ارتباطات درون‌سازمانی، حمایت مدیریتی، فرصت‌های رشد و توسعه، و سطح اعتماد بین اعضای سازمان است.
اتمسفر سازمانی یکی از مفاهیم بسیار مهم در زمینه مدیریت است که به عناوین و طرق مختلف در منابع مربوط به رفتار سازمانی به آن اشاره می‌شود. این مقوله تاثیر قابل توجهی بر فرهنگ سازمانی، روحیه، انگیزش کارکنان و همچنین اثربخشی رفتاری مدیر دارد. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا مفهوم جو سازمانی مورد تشریح و تفسیر قرار گیرد.
ابعاد و مولفه‌های جو سازمانی
ابعاد جو سازمانی عبارتند از:
- تسهیلات و پشتیبانی رهبریت
- عملیات گروهی گروه کاری، رفاقت و صمیمیت
- تعارض و ابهام
- روحیه شغلی و سازمانی
- چالش شغلی، اهمیت و تغییر
- اعتماد متقابل
جو سازمانی شامل هشت مولفه است. از چهار مولفه برای سنجش روابط کارمندان باهم استفاده می‌شود که عبارتند از:
۱) روحیه گروهی که به روحیه‌ای اشاره دارد که در نتیجه احساس انجام وظیفه و ارضاء نیازهای اجتماعی رشد می‌کند.
۲) مزاحمت به وضعیتی اشاره می‌کند که در آن کارکنان احساس می‌کنند که طرز اداره سازمان، مشکلاتی برای آنها به وجود می‌آورد.
۳) صمیمیت به لذت بردن کارکنان از روابط گرم و دوستانه با یکدیگر اطلاق می‌شود.
۴) بی علاقگی به وضعیتی اشاره می‌کند که کارکنان طبق دستور عمل می‌کنند.
از چهار مولفه نیز برای اندازه‌گیری تعاملات اجتماعی کارمند مدیر استفاده می‌شود:
۱) فاصله‌گیری به رفتار غیرشخصی مدیر اشاره می‌کند، مدیر طبق مقررات عمل می‌کند، هنجارگراست و بر بعد ساختاری تاکید می‌ورزد و از کارکنان زیردست خود فاصله می‌گیرد.
۲) ملاحظه‌گری یا مراعات به رفتار دوستانه و گرم مدیر نسبت داده می‌شود. مدیر سعی می‌کند که به دیگران کمک کند و هر وقت که بتواند برای کارکنان کاری انجام می‌دهد.
۳) نفوذ و پویایی به رفتار پویا و پرتلاش مدیران برای رهبری گروه و ایجاد انگیزه در افراد از طریق نفوذ در آنها اشاره می‌کند.
۴) تاکید بر تولید هم زمانی است که مدیر دستورهای زیادی صادر می‌کند و با نظارت مستقیم کار زیردستان می‌پردازد.
سخن پایانی
جو سازمانی همانند هوای موجود در یک اتاق است، ما نمی توانیم جو سازمانی را ببینیم یا لمس کنیم، اما آن ما را احاطه کرده است و هر چه که اتفاق می‌افتد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و خود نیز از آنچه که در سازمان می‌گذرد، تاثیر می‌پذیرد. بنابراین هر شرکتی، فرهنگ، سنتها و روشهای عمل ویژه‌ای دارد که بر روی هم جو آن شرکترا تشکیل می‌دهند. جو برخی سازمان‌ها پویا و کاری است و برخی دیگر سهل گیر و برخی کاملا انسانی و برخی دیگر سخت و سرد.
در جو باز و مطلوب، کارکنان از رضایت شغلی قابل توجهی برخوردارند و انگیزه کافی برای غلبه بر مشکلات دارند. آنها دارای نیروی محرکه لازم برای ترتیب دادن کارها و حفظ تحرک سازمان هستند. به علاوه کارکنان به همکاری با سازمان خود افتخار می‌کنند. کارکنان به خوبی با یکدیگر همکاری می‌کنند و امور سازمان را تمام و کمال انجام می‌دهند.
اتمسفر سازمانی شامل ویژگی‌های قابل سنجش محیط کار است که بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط کارکنان لمس و ادراک می‌شود. به‌تبع این ادارک روی انگیزش و رفتار کارکنان تاثیرگذار است. همچنین به عنوان منبعی موثر و بانفوذ جهت شکل دهی رفتار عمل می‌کند. جو سازمانی را می‌توان نتیجه رهبری مدیر دانست. مدیریت اثربخش با حاکم کردن اتمسفری سازنده موجب رشد و پیشرفت سازمان خواهد شد.
منبع: دوک‌صدرا، فاطمه. مفاهیم نوین مدیریتی. تهران: پارس‌مدیر.
