گردشگری فقر (زاغهنشینی)
گردشگری فقر (Slum Tourism) یکی از انواع جدید توریسم است که بازدید از مناطق فقیر و زاغهنشینی را شامل میشود. این شیوه از توریسم با نام گردشگری زاغهنشینی نیز شناخته میشود و شباهت زیادی با گردشگری سیاه دارد.
صنعت توریسم در سیر تکامل خود انواع گوناگونی از گردشگری را تجربه کردهاست و گردشگری فقر یکی از این انواع است. گردشگری زاغهنشینی ابتدا در قرن نوزدهم بر محلههای فقیرنشین لندن و منهتن تمرکز میشد. امروزه به طور فزایندهای در بسیاری از مناطق جهان از جمله هند، برزیل، کنیا، اندونزی، دیترویت و … در حال رونق است. در این نوشتار گردشگری فقر مفهومسازی و تعریف خواهد شد.
تاریخچه و مفهوم گردشگری فقر (زاغهنشینی)
گردشگری فقر (Poverty tourism) یا زاغهنشینی (Slum Tourism) یکی از رویکردهای جدید در صنعت توریسم است. براساس فرهنگ انگلیسی آکسفورد نخستین بار از کلمه Slumming یعنی گردش در مناطق زاغه نشین در سال ۱۸۸۴ استفاده شد.
در لندن، ثروتمندان مردم محلات زاغه نشین از قبیل وایت چاپل یا شوردیچ را بازدید میکردند تا وضعیت زندگی آنها را مشاهده کنند. به سال ۱۸۸۴ مردم ثروتمند شهر نیویورک بازدید از مناطق باوری (Bowery) و فایو پوینتس (Five Points)، محله مهاجران فقیر را آغاز کردند.
در دهه ۱۹۸۰ در آفریقای جنوبی، ساکنان سیاه پوست تورهایی را سازماندهی کردند تا به سفیدپوستان در دولتهای محلی آموزش دهند که مردم سیاه پوست چگونه زندگی میکنند. چنین تورهایی گردشگران بین المللی را که تمایل به یادگیری بیشتر در مورد آپارتاید داشتند، جذب کرد.
در اواسط دهه ۱۹۹۰، تورهای بین المللی به مقصد مناطق محروم کشورهای در حال توسعه برگزار شد. این تورها بسیار محبوب شده و اغلب توسط شرکتهای حرفهای اجرا و تبلیغ میشد. برای مثال در کیپ تاون آفریقای جنوبی، بیش از ۳۰۰ هزار گردشگر هر سال برای بازدید از مناطق زاغه نشین به این شهر سفر میکنند.
پیش از انتشار فیلم “میلیونر زاغه نشین” در سال ۲۰۰۸، بمبئی یک مقصد گردشگری زاغه نشینی بود. مفهوم گردشگری زاغه نشینی به تازگی از سوی رسانهها و دانشگاهها مورد توجه واقع شده است. در ماه دسامبر ۲۰۱۰، اولین کنفرانس بین المللی گردشگری زاغه نشینی در بریستول برگزار شد. یک شبکه اجتماعی از افراد فعال در گردشگری زاغه نشینی به وجود آمد.
مقاصد گردشگری زاغه نشینی
گردشگری زاغه نشینی عمدتا در مناطق شهری کشورهای در حال توسعه انجام میگیرد، اغلب با توجه به نوع مناطق مورد بازدید، نامگذاری میشوند:
توریسم حومهشهری (Township Tourism): یک نمونه از توریسم زاغهای شهرکهای آفریقای جنوبی است. این شهرکها هنوز هم به دلیل اثرات آپارتاید و تبعیض نژادی به طور محسوسی به حومههای ثروتمند سفیدپوست و شهرکهای فقیر سیاه پوست تقسیم میشود.
توریسم یهودینشین: گردشگری زاغه نشینی به ویژه در کشورهای توسعه یافته بر مناطق فقیر یهودینشین تمرکز دارد. توریسم یهودیان برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ توسط مایکل استفنزمورد مطالعه قرار گرفت. گردشگری یهودی نشینی انواع مختلف سرگرمیها از قبیل رپ گانگستری، بازیهای ویدئویی، فیلم، تلویزیون و غیره را شامل میشود که به مشتریان خود اجازه میدهد تا بدون ترک خانههای خود، در داخل شهر رفت و آمد کنند.
همانطور که میلنا ولبا میگوید: «رسانههای دیجیتال به شبیه سازیهای دقیق تری از واقعیت دست مییابند. تلاش برای تغییر هیجانات به تمایلات، نه تنها برای دیدن انفجارهای بزرگتر و بهتر است، بلکه برای عبور از مرزهای نژادی و طبقهای و تجربه سایر سبکهای زندگی میباشد.» گردشگران بینالمللی ورودی به نیویورک در دهه ۱۹۸۰ منجر به رونق گردشگری موفق در هارلم شد.
معایب و مزایای گردشگری فقر
گردشگری زاغه نشینی موضوعی برای بحثهای فراوان است. هر دو نقدها و دفاعها از این عمل در صفحات روزنامههای برجسته از قبیل نیویورک تایمز، ژورنال وال استریت، لندن تایمز و غیره بیان شده است. نقد اولیه این بود که مخالفان گردشگری زاغه نشینی معتقد بودند که «زندگی فقرا به سرگرمی تبدیل میشود، به گونهای که زندگی آنها را لحظهای تجربه کرده و سپس فرار میکنند. تصاویر گرفته شده توسط گردشگران، باعث از بین رفتن کرامت مردم زاغه نشین میشود.»
تورها برای راهنمایان گردشگری اشتغال و درآمد و فرصتی برای کارکنان هنر و صنایع برای فروش سوغاتی فراهم میکنند و ممکن است باعث سرمایه گذاری در مناطق شوند. مطالعاتی در مورد اخلاق گردشگری زاغه نشینی در حال انجام است و انجمن هایی برای این بحث به منظور پیشبرد گفتگو و ارائه اطلاعات قابل اعتماد ایجاد شده است.
سخن پایانی
گردشگری فقر یا زاغهنشینی به بازدیدها و سفرها به مناطق و شهرهای فقیرنشین گویند. بسیاری از مناطق ممکن است که در معرض بلایای طبیعی مانند زلزله، سونامی، سیل و… قرار گرفته یا آثار جنگ، حملات تروریستی قرار گیرند. همچنین مکانهایی که به دلایل غیرطبیعی، احساس ترس، هیجان و کنجکاوی گردشگر را برای بازدید فرا میخواند. این شیوه از گردشگری در حال رشد و گسترش است و شناخت آن برای پژوهشگران و فعالان صنعت گردشگری مفید میباشد.
منبع: حسینپور، کبری. مدیریت گردشگری. تهران: پارسمدیر.
