وب‌آوساینس (Web of Science) پایگاه داده و نظام ارزیابی استنادی جهانی است که برای نمایه‌سازی، تحلیل و ارزیابی آثار علمی پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مجلات طراحی شده است. این پایگاه از معتبرترین مراجع برای سنجش کیفیت و اثرگذاری پژوهش‌ها در جهان محسوب می‌شود. در عصری که اعتبار علمی بر پایه استناد و شاخصهای پژوهشی تعریف می‌شود، شناخت «وب آو ساینس» ضروری است. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار، «وب آو ساینس» به پژوهشگران معرفی خواهد شد.
آشنایی با پایگاه وب‌آوساینس
پایگاه Web of Science (WoS) در دهه ۱۹۶۰ توسط «یوجین گارفیلد» بنیان‌گذار موسسه اطلاعات علمی (ISI) ایجاد شد. هدف اولیه آن گردآوری و سازمان‌دهی استنادهای علمی برای ارزیابی تأثیر پژوهش‌ها بود. پس از سال‌ها توسعه، این پایگاه اکنون زیرمجموعه شرکت Clarivate Analytics است و یکی از جامع‌ترین سامانه‌های نمایه‌سازی علمی جهان به شمار می‌رود.
از منظر نظری، وب آو ساینس بر مبنای اصول علم‌سنجی (Scientometrics) و تحلیل استناد (Citation Analysis) عمل میکند؛ یعنی تمرکز آن بر اندازه‌گیری اثرگذاری واقعی مقالات و مجلات از طریق شبکه استنادهاست.
دادههای این سامانه، مبنای شاخصهای معتبری هستند مانند:
- شاخص ارزیابی نویسندگان (h-index)
- ضریب تاثیر (Impact Factor)
- شاخص ارزیابی مجلات (JCR)
در تعریف جامع‌تر، وب آو ساینس تنها یک پایگاه جست‌وجو نیست، بلکه زیرساختی برای ارزیابی علم در سطح جهانی است. پژوهشگران، دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران علمی از آن برای تحلیل روندهای تحقیق، رتبه‌بندی مؤسسات و شناسایی حوزه‌های نوظهور دانش استفاده می‌کنند.
کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics)
کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) یک شرکت بین‌المللی داده‌محور در حوزه علم‌سنجی و تحلیل پژوهش است که وظیفه مدیریت و توسعه پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) را بر عهده دارد.
این شرکت در سال ۲۰۱۶ پس از جدا شدن بخش «Intellectual Property and Science» از شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) تأسیس شد. به بیان دیگر، وب آو ساینس پیش‌تر زیرمجموعه تامسون رویترز بود، اما اکنون تحت مالکیت و مدیریت کلاریویت فعالیت میکند.
کلاریویت با ارائه شاخصهایی مانند JCR و ESI و IF نقشی اساسی در سنجش کیفیت و اثرگذاری علمی در سطح جهانی دارد و یکی از مراجع اصلی ارزیابی پژوهش‌های بین‌المللی محسوب می‌شود.
مشاوره نگارش مقاله
راهنمای نگارش مقاله مدیریت، حسابداری و مهندسی صنایع:
- انتخاب موضوع مقاله
- روش پژوهش مقاله
- تحلیل آماری مقاله
- استخراج مقاله از رساله
اهمیت و جایگاه وب‌آوساینس
اهمیت وب آو ساینس را می‌توان در چند محور کلیدی خلاصه کرد:
- اعتبار بین‌المللی: تنها مجلاتی در WoS نمایه می‌شوند که استانداردهای سختگیرانه علمی، اخلاقی و داوری را رعایت کنند.
- ارزیابی عملکرد علمی: شاخصهای برگرفته از این پایگاه معیار اصلی در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و پژوهشگران هستند.
- پشتیبانی از سیاست‌گذاری علمی: دولت‌ها و سازمان‌ها از دادههای WoS برای تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری‌های پژوهشی استفاده می‌کنند.
- شفافیت و قابلیت ردیابی: استنادها، نویسندگان و ارتباطات علمی در این پایگاه به‌طور دقیق قابل مشاهده و تحلیل‌اند.
ضرورت استفاده از وب آو ساینس در آن است که پژوهشگر با تکیه بر آن می‌تواند جایگاه علمی خود و آثارش را در سطح بین‌المللی ارزیابی و تقویت کند.
چکیده و نمایه‌سازی
نوع ادبیاتی که در آن نمایه می‌شود عبارت است از: کتاب‌های علمی، نشریات، مقالات پژوهشی، منابع مروری، سرمقاله، چکیده‌ها، و همچنین موارد دیگر. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که بیش از ۸۰٪ منابع تحت پوشش از مقالات و مجلات علمی هستند.
رشته‌های موجود در آن نیز شامل کشاورزی، علوم زیستی، علوم مهندسی، پزشکی و زندگی، فیزیکی و علوم شیمیایی، انسان‌شناسی، حقوق، علوم کتابخانه، معماری، رقص، موسیقی، فیلم و تئاتر هستند که هفت پایگاه‌داده استنادی در رشته‌های فوق را پوشش می‌دهد.
سخن پایانی
وب آو ساینس امروز یکی از معتبرترین مراجع علم‌سنجی در جهان است و دادههای آن زیربنای تصمیم‌گیری‌های کلان علمی، رتبه‌بندی‌های دانشگاهی و ارزیابی پژوهشگران را تشکیل می‌دهد. این پایگاه نه‌تنها ابزار جست‌وجوی منابع علمی، بلکه معیاری برای سنجش کیفیت علم است. پژوهشگرانی که می‌خواهند در سطح جهانی دیده شوند، باید آثار خود را در مجلات نمایه‌شده در WoS منتشر کنند. در دنیای دانش‌محور امروز، وب آو ساینس نماد نظم، شفافیت و استاندارد در سنجش علم به شمار می‌آید.
سوالات متداول
وب آو ساینس و اسکوپوس هر دو پایگاههای استنادی معتبر جهانیاند، اما تفاوتشان در دامنه پوشش و شاخصهای تحلیلی است. وب آو ساینس تمرکز بیشتری بر کیفیت و انتخاب سختگیرانه مجلات دارد، در حالی که اسکوپوس گسترهی وسیعتری از منابع را نمایه میکند. افزون بر این، شاخصهای JCR و Impact Factor ویژهی وب آو ساینساند، در حالی که اسکوپوس از شاخصهایی مانند CiteScore استفاده میکند.
خیر، دسترسی کامل به محتوای وب آو ساینس معمولاً نیازمند اشتراک سازمانی یا دانشگاهی است. کاربران مستقل تنها می‌توانند اطلاعات کتابشناختی، چکیده و شاخصهای استناد را مشاهده کنند، اما برای مشاهده متن کامل مقالات باید از طریق دانشگاه یا مؤسسات دارای اشتراک وارد شوند. برخی دادههای تحلیلی محدود نیز به‌صورت رایگان در دسترس‌اند.
برای ردیابی مقالات در وب آو ساینس، ابتدا باید در سامانه ResearcherID یا Publons (Clarivate) حساب کاربری ایجاد کرد و پروفایل پژوهشی را به وب آو ساینس متصل نمود. پس از ثبت مقاله، سامانه به‌صورت خودکار تعداد استنادها، نویسندگان همکار و شاخصهایی مانند h-index را نمایش می‌دهد. همچنین از بخش Citation Report می‌توان گزارش تحلیلی دقیق استنادها را دریافت کرد.
وب آو ساینس ابتدا زیرمجموعهی شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) بود و دادههای استنادی آن توسط این شرکت مدیریت میشد. در سال ۲۰۱۶، بخش علم و مالکیت فکری تامسون رویترز جدا شد و شرکت کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) تأسیس گردید. از آن زمان تاکنون، وب آو ساینس و شاخصهای وابستهاش مانند JCR و Impact Factor تحت مالکیت و مدیریت کلاریویت قرار دارند.
نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | 
