فهرست منابع (References) بخش پایانی هر پژوهش است که همه کتاب‌ها و مقاله‌ها و مستندات استفاده‌شده را دقیق، یکپارچه و قابل‌پیگیری ارائه می‌کند. نگارش درست فهرست منابع تابع استانداردهای گوناگونی است. در ادامه، شیوه نگارش صحیح فهرست منابع بر اساس استانداردهای معتبر بررسی می‌شود و روش دقیق تدوین فهرست منابع آموزش داده خواهد شد.
روش‌های نگارش فهرست منابع
روش نوشتن فهرست منابع براساس استانداردهای جهانی انجام می‌شود که در نگارش یک مقاله علمی یا پایان‌نامه باید رعایت شود. استداردهای مشخصی برای این منظور وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد:
مهمترین روش مورد استفاده جهت نوشتن فهرست منابع روش APA که توسط انجمن روان شناسی آمریکا مطرح شد. روش شیکاگو نیز یکی دیگر از روش‌های نوشتن فهرست منابع است. فایل دانلود و آموزش منبع نویسی توسط پایگاه علمی-پژوهشی پارس مدیر ارائه شده است. فایل لاتین فهرست نویسی از سایت دانشگاه بهشتی انتخاب شد.
روش نوشتن فهرست منابع درون متنی
استناددهی درون‌متنی (Citation) فرایندی است که در آن نویسنده منشأ ایده‌ها، داده‌ها یا نقل‌قول‌های استفاده‌شده در متن را به‌صورت دقیق و استاندارد مشخص می‌کند. این کار نشان می‌دهد هر بخش از پژوهش بر پایه کدام منبع شکل گرفته و امکان بررسی صحت ادعاها، جلوگیری از سرقت علمی و تقویت اعتبار علمی متن را فراهم می‌سازد.
برای آشنایی با نوشتن فهرست منابع درون متنی و پایان متن مثال‌هایی ارائه شده است:
فهرست منابع
شهرت، نام. (سال). عنوان مقاله. نشریه، دوره (شماره)، صفحات.
شهرت، نام؛ شهرت، نام. (سال). عنوان مقاله. نشریه، دوره (شماره)، صفحات.
شهرت، نام؛ شهرت، نام؛ شهرت، نام. (سال)، عنوان مقاله. نشریه، دوره (شماره)، صفحات.
مثال
عسکری، فروغ. (۱۳۹۰). بازاریابی دیجیتال با رویکرد آمیخته. پارس‌مدیر، ۳(۷)، ۱۱-۲۱.
عسکری، فروغ؛ عرب، سمیه. (۱۳۹۰). بازاریابی دیجیتال با رویکرد آمیخته. پارس‌مدیر، ۳(۷)، ۱۱-۲۱.
عسکری، فروغ؛ عرب، سمیه؛ فرجی، نسیبه. (۱۳۹۰). بازاریابی دیجیتال با رویکرد آمیخته. پارس‌مدیر، ۳(۷)، ۱۱-۲۱.
فهرست‌نویسی درون متنی
شهرت، سال : برای مثال (عسکری، ۱۳۹۰)
منابع لاتین هم حتما به صورت فارسی نوشته شود برای مثال: (کاتلر، ۲۰۰۹)
اگر دو نفر باشند: (عسکری و عرب، ۱۳۹۰)
اگر بیش از دو نفر باشند: (عسکری و همکاران، ۱۳۹۰)
برای مقاله‌های لاتین نیز به همین روش عمل کنید.
فهرست نویسی با اندنوت (EndNote)
نرم‌افزار اندنوت (EndNote) یکی از نرم‌افزارهای آماری مناسب برای فهرست نویسی و مرجع منابع برای پایان‌نامه و مقاله علمی است. نرم‌افزار اندنوت کمک بسیار موثر و چشمگیری به پژوهشگران و نویسندگان مقالات علمی در زمینه مدیریت مستندات، نوشتن مقالات علمی، نشر مقاله بر اساس استانداردهای مختلف ناشرین بین‌المللی می‌نماید.
این نرم‌افزار می‌تواند با ارائه بیش از ۲۳۰۰ استاندارد نشر مقاله و انواع فرمت‌های پذیرفته شده بین‌المللی استناد نویسی، کمک شایانی هم به پژوهشگران و هم به اعضای هیات تحریریه مجلات علمی برای پذیرش مقالات کند.
آموزش استفاده از نرم‌افزار EndNote
نوشتن فهرست منابع به صورت خودکار
اگر از منابع لاتین در کار خود استفاده می‌کنید نیازی به حفظ کردن روش‌های منبع‌نویسی ندارید. به سادگی چند کلیک می‌توانید منابع لاتین را با استاندارد دلخواه درج کنید:
- به سایت گوگل اسکولار Google Scholar بروید.
- عنوان مقاله مورد نظر را جستجو کنید.
- روی دکمه Citation کلیک کنید.
- استاندارد مورد نظر منبع را انتخاب کنید.
انواع استانداردهای APA, MLA, Vancouver, Harvard, Shicago در دسترس خواهد بود.
نوشتن خودکار فهرست منابع
نوشتن فهرست منابع به صورت دستی
اگر همچنان خواهان یادگیری اصول روش منبع‌نویسی هستید روش دستی نیز تشریح شده است. روش APA یک روش استاندارد برای درج فهرست منابع است. روش APA توسط انجمن روانشناسی امریکا یا American Psychological Association ارائه شد. در این بخش قواعد استناد منبع در متن و قواعد استناد در پایان متن ارائه می‌شود.
سخن پایانی
فهرست منابع اگرچه در ظاهر آخرین بخش یک اثر علمی است، اما از نظر کارکردی یکی از نخستین معیارهای سنجش کیفیت پژوهش محسوب می‌شود. هر پژوهشگری که قصد دارد اثری قابل دفاع و قابل استناد تولید کند، باید این بخش را نه به‌عنوان یک وظیفه اداری بلکه به‌عنوان بخشی جدی از فرایند تولید دانش در نظر بگیرد. انتخاب منابع معتبر، تنظیم ساختار استاندارد و رعایت اصول استناددهی باعث می‌شود پژوهش از شفافیت، انسجام و قدرت تحلیلی بیشتری برخوردار شود. این نوشتار تلاش کرد تصویری روشن از چیستی، چرایی و چگونگی تنظیم فهرست منابع ارائه دهد تا بتواند نیاز پژوهشی خواننده را به‌طور کامل برطرف سازد.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
