روایی همگرا

روایی همگرا (Convergent Validity) یک سنجه کمی است که میزان همبستگی درونی و همسویی گویه‌های سنجش یک مقوله را نشان می‌دهد. مفهوم روایی پرسشنامه (اعتبار) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. پایایی پرسشنامه (قابلیت اعتماد) با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را به دست می‌دهد. به عبارت دیگر همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک ازمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است. روش‌های متعددی برای محاسبه روایی وجود دارد که روایی همگرا یکی از آنها است.

هرگاه یک سازه (متغیر پنهان) براساس چند گویه (متغیر مشاهده‌پذیر) اندازه‌گیری شود همبستگی بین گویه‌های آن بوسیله روایی همگرا قابل بررسی است. اگر همبستگی بین بارهای عاملی گوبه‌ها بالا باشد، پرسشنامه از نظر همگرایی معتبر می‌باشد. این همبستگی برای اطمینان از این که آزمون آنچه را که باید سنجیده شود می‌سنجد، ضروری است. برای روایی همگرا باید میانگین واریانس استخراج شده (AVE) محاسبه شود.

میانگین واریانس استخراج شده (AVE)

میانگین واریانس استخراج شده یا AVE مخفف Average Variance Extracted می‌باشد. این شاخص توسط فورنل و لارکر به سال ۱۹۸۱ معرفی شده است. اعتبار همگرا براساس مدل بیرونی و با محاسبه میانگین واریانس استخراج (AVE) بررسی می‌شود. معیار AVE نشان دهنده میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر سازه با شاخص‌های خود است. به بیان ساده‌تر AVE میزان همبستگی یک سازه با شاخص‌های خود را نشان می‌دهد که هرچه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. فورنل و لارکرمعتقدند روایی همگرا زمانی وجود دارد که AVE از ۰/۵ بزرگتر باشد.

بطورکلی در یک پرسشنامه عوامل متعددی وجود دارد و هر عامل نیز براساس تعدادی گویه موردسنجش قرار می‌گیرد. در روایی محتوایی از نظر داوران برای سنجش میزان درستی و مناسب بودن گویه‌ها استفاده می‌شود اما معیار AVE یک شاخص کمی برای سنجش روایی است. این معیار از بارهای عاملی مربوط به هر گویه برای سنجش آن استفاده می‌شود. در واقع این معیار نشان می‌دهد چقدر گویه‌های سنجش هر مقوله با هم از همبستگی کافی و بالایی برخوردار هستند.

محاسبه روایی همگرا در لیزرل و اموس

شکل زیر یک نمونه تحلیل عاملی تاییدی در نرم‌افزار لیزرل است. در این شکل دو عامل اصلی (متغیر پنهان) و ۶ گویه وجود دارد یعنی برای هر عامل سه گویه در نظر گرفته شده است. بارهای عاملی با λ نشان داده شده است. با توجه به فرمول مندرج در بالای صفحه کافی است تا مقادیر بارعاملی هر گویه را به توان دو برسانید و بعد میانگین آنها را حساب کنید. برای مثال برای سازه D1 روایی همگرا به صورت زیر قابل محاسبه است:

AVE_D1= [۰.۹۷^۲+۰.۹۶^۲+۰.۹۲^۲]/۳ = 0.۹۰۳

محاسبه مقدار خطا

یکی از پارامترهای جالب دیگری که می‌توانید با دست حساب کنید مقدار خطا است. مقدار خطا که با حرف e در شکل فوق نشان داده است به سادگی با رابطه زیر قابل محاسبه است:

e = 1- λ^۲

بنابراین مشاهده می‌شود که مقدار ۰/۰۶ برای گویه شماره یک با دست نیز قابل محاسبه است.

محاسبه روایی همگرا در Smart PLS

اصول محاسبه اعتبار همگرا در نرم‌افزار PLS و تکنیک حداقل مجذورات جزیی نیز ثابت است ولی این نرم‌افزار برخلاف لیزرل مقدار AVE را بدست می‌دهد و نیازی نیست با دست آن را محاسبه کنید. برای محاسبه روایی همگرا در نرم‌افزار PLS  کافی است به خروجی این نرم‌افزار رجوع کنید.

پایایی ترکیبی CR

پایایی ترکیبی یا CR مخفف Composite Reliability می‌باشد. روایی همگرا زمانی وجود دارد که CR از ۰۰/۷ بزرگتر باشد. همچنین CR باید از AVE بزرگتر باشد. در اینصورت هم شرط روایی همگرا وجود خواهد داشت. بطور خلاصه داریم:

CR > 0.7
CR > AVE
AVE > 0.5

با استفاده از بارهای عاملی به سادگی می‌توان روایی همگرا را در نرم‌افزار لیزرل محاسبه کرد.

منبع: حبیبی، آرش؛ کلاهی، بهاره. (۱۴۰۱). مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی. تهران: جهاد دانشگاهی، چاپ دوم.