مصاحبه نیمه‌ساختاریافته (Semi structured interview) یکی از انواع مصاحبه کیفی است که برخی پرسش‌ها از پیش تعیین شده‌اند و در حین اجرا نیز امکان طرح پرسش جدید وجود دارد. این ابزاری پرکاربرد در پژوهش کیفی در تحقیقات علوم انسانی و اجتماعی است. این نوع مصاحبه تعادل مناسبی میان چارچوب هدایت‌شده و انعطاف‌پذیری ایجاد میکند. در این روش، پژوهشگر مجموعه‌ای از سؤالات اصلی را از پیش تعیین میکند، اما در جریان مصاحبه می‌تواند براساس پاسخ‌های مصاحبه‌شونده، پرسش‌های تکمیلی یا اکتشافی مطرح کند. این نوع مصاحبه برای استخراج دیدگاه‌ها، تجربه‌ها و تحلیل عمیق مفاهیم پیچیده، به‌ویژه در پژوهش‌های پایان‌نامه‌ای و پروژه‌های تحلیلی، بسیار مناسب است.
آموزش مصاحبه نیمه ساختاریافته
انواع مصاحبه در تحقیق کیفی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
- مصاحبه ساختارمند
- مصاحبه نیمه ساختاریافته
- مصاحبه بدون ساختار
مصاحبه ساختارمند درست مانند یک پرسشنامه است با این تفاوت که پژوهشگر به صورت حضوری سوالات را می‌پرسد و گزینه‌های انتخابی پاسخ دهنده را تیک می‌زند.
در مصاحبه بدون ساختار نیز هیچ سوالی از پیش مطرح نمی‌شود و پژوهشگر اجازه می‌دهد در جریان مصاحبه سوالات مطرح شود.
پرکاربردترین روش استفاده از مصاخبه نیمه ساختاریافته است که سوالات اصلی مطرح شده و در صورت لزوم در جریان تحقیق نیر سوالات جدید مطرح می‌شود.
تشریح روش مصاحبه نیمه ساختاریافته
مصاحبه نیم‌ساختارمند یکی از معمول ترین انواع مصاحبه است که در تحقیقات کیفیِ اجتماعی مورد استفاده واقع می‌شود. این مصاحبه بین دو حد نهایی ساختاریافته و بدون ساختار قرار میگیرد. البته نباید این ابزار را با مصاحبه ژرف (عمیق) یکسان دانست. در مصاحبه ژرف از تمام پاسخگو‌ها سوال‌های مشابهی پرسیده می‌شود، اما آنها آزادند که پاسخ خود را به هر طریقی که مایلند ارائه دهند. در این مورد مسئولیت رمز گردانی پاسخ‌ها و طبقه بندی آنها بر عهده پژوهشگر است.
براساس کتاب روش‌های تحقیق و چگونگی ارزیابی آن در علوم انسانی، به این روش مصاحبه منظم گویند. در مصاحبه منظم، پژوهشگر از پیش سوال‌ها و پاسخ‌های مورد نظر را تهیه و تنظیم میکند و در زمان مصاحبه، آنها را در اختیار مصاحبه شوندگان و آزمودنی‌ها قرار می‌دهد.
ویژگی‌های مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته
در این نوع مصاحبه پژوهشگر به دنبال اطلاعات خاصی است تا بتواند آنها را با اطلاعاتی که از دیگر مصاحبه‌ها به دست می‌آید مقایسه و مقابله کند.
لازم است پرسش‌های مشابهی در هر مصاحبه پرسیده شود. اما از آنجایی که پژوهشگر همچنان خواهان آن است که مصاحبه انعطاف‌پذیر باقی بماند، ترتیبی می‌دهد تا در چنین شرایطی نیز اطلاعات مهم بتواند از دل مصاحبه استخراج شود.
روش کاوش در این نوع مصاحبه خیلی مفید است، یعنی در حالی که ساختار کلی مصاحبه برای همه شرکت کنندگان یکسان است، اما مصاحبه کننده می‌تواند در مواقع لزوم سوال‌های دیگری بپرسد.
در مقایسه با روش ساختار یافته حسن این روش در این است که در یک محیط آزاد انجام میگیرد. اما وقت گیر است.
پژوهشگر برنامه مصاحبه آماده میکند. این برنامه شاید متضّمن تعدادی پرسش‌های خاص یا فهرستی از موضوعاتی باشد که قرار است مورد بحث قرار گیرد.
برنامه برای مصاحبه تدوین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که مصاحبه از پیوستگی لازم برخوردار است.
در این نوع مصاحبه پژوهشگر یک راهنمای کلی یا فهرست بررسی تهیه میکند و براساس آن محور‌های کلی را از قبل مشخص میکند و هنگام مصاحبه برای هر محور سوال هایی در ذهن دارد. مصاحبه را می‌توان ضبط کرد یا نوشت.
در این نوع از مصاحبه تمام آزمودنی‌ها سوال‌ها و پاسخ‌های یکسانی در اختیار دارند.
برخی از مصاحبه گران و پژوهشگران عقیده دارند که همین استاندارد بودن روش و یا یکنواخت بودن آن در مورد همه آزمونی ها، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل پاسخ‌ها را بسیار آسان میکند و روش را علمی تر جلوه می‌دهد.
برخی پژوهشگران این روش را بیشتر می‌پسندند چون با داشتن مجموعه روشنی از رهنمود‌ها احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
سخن پایانی
با استفاده صحیح از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، می‌توان به داده‌هایی دقیق، غنی و قابل تحلیل دست یافت که زمینه‌ساز استخراج الگوهای رفتاری، دیدگاه‌های پنهان و فهم عمیق‌تر از پدیده‌های مورد مطالعه هستند. موفقیت در اجرای این روش به آمادگی مصاحبه‌کننده، طراحی سؤالات باز، و مهارت در تعامل انسانی بستگی دارد. اگر این آموزش برایتان مفید بود، آن را با هم‌دانشجویان و پژوهشگران دیگر به اشتراک بگذارید و نظرتان را ثبت کنید.
منبع: حبیبی، آرش. روش پژوهش پیشرفته. تهران: پارس‌مدیر.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
