متغیر پنهان و آشکار در مدل معادلات ساختاری
متغیر پنهان (مکنون) متغیری است که به صورت مستقیم قابل سنجش نیست و از طریق تعدادی متغیر آشکار (مشاهده‌پذیر) مورد سنجش قرار میگیرد. متغیر پنهان و آشکار مفاهیمی کلیدی در مدل‌یابی معادلات ساختاری هستند که در این مقاله تشریح گردیده‌اند.
تعریف متغیر پنهان و آشکار
متغیرها در مدل ساختاری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- متغیر پنهان Latent Variables
- متغیر آشکار Observed variables
متغیرهای پنهان متغیرهائی هستند که به صورت مستقیم قابل مشاهده نیستند. برای مثال متغیر انگیزه را در نظر بگیرید. انگیزه فرد را نمی‌توان به صورت مستقیم مشاهده کرد و سنجید. به همین منظور برای سنجش متغیرهای پنهان از سنجه‌ها یا گویه‌هائی استفاده می‌کنند که همان سوالات پرسشنامه را تشکیل می‌دهند. این سنجه‌ها متغیرهای مشاهده شده هستند.
متغیرهای مشاهده پذیر گویه‌ها یا سنجه‌هایی هستند که برای اندازه‌گیری متغیرهای پنهان استفاده می‌شوند. برای مثال سخت‌کوشی، حضور به‌موقع در محل کار، حساسیت به انجام کار و مواردی از این دست متغیرهای قابل مشاهده برای متغیر پنهان انگیزش هستند.
در مطالعات مختلف به متغیر پنهان گاهی متغیر مکنون، عامل، بُعد، سازه، مقوله اصلی، مولفه اصلی یا فاکتور نیز گفته می‌شود. به متغیر آشکار نیز گاهی متغیر مشاهده‌پذیر، گویه، سنجه، شاخص یا آیتم نیز گفته می‌شود.
آرش حبیبی
آیا متغیر پنهان با سازه تفاوتی دارد؟
سازه Construct مفهومی پیچیده و انتزاعی پیرامون پدیده مورد مطالعه است که به صورت مستقیم قابل مشاهده و سنجش نیست. سازه‌ها معمولاً از نظریه و نظریه‌پردازی منتج می‌شوند. برای نمونه انگیزش نیروی انسانی یک سازه پژوهشی است.
بنابراین از نظر آماری و در مدل‌های معادلات ساختاری؛ هر سازه یک متغیر پنهان محسوب می‌شود.
قبل از سنجش هر سازه باید سازه مورد بررسی به صورت مفهومی تعریف شود. یعنی با استناد به یک منبع معتبر سازه به شکلی قابل درک تعریف شود.
پس از آنکه درک درستی از سازه حاصل شد باید به صورت عملیاتی تعریف شود. براساس تعریف عملیاتی یک سازه (متغیر پنهان) به صورت قابل مشاهده درمی‌آید. در تعریف عملیاتی برای هر سازه تعدادی گویه قابل سنجش تعریف می‌شود که همان متغیرهای آشکار (مشاهده‌پذیر) هستند.
بنابراین کلید درک مفهوم سازه و متغیر پنهان و آشکار در تعریف مفهومی و عملیاتی آنها نهفته است.
جمع‌بندی
متغیر پنهان و آشکار دو مفهوم بسیار مهم در مدل‌یابی معادلات ساختاری هستند. متغیرهای پنهان (مکنون) همان سازه‌های اصلی پژوهش هستند که از طریق تعریف عملیاتی به تعدادی متغیر آشکار (مشاهده‌پذیر) تبدیل می‌شوند. در تحلیل عاملی تاییدی و بخش اندازه‌گیری یک مدل ساختاری رابطه بین متغیرهای پنهان و آشکار بررسی می‌شود. رابطه بین متغیرهای پنهان نیز در بخش ساختاری یک مدل مورد بررسی قرار گرفته و فرضیه‌های پژوهشی آزمون می‌گردد.
منبع: حبیبی، آرش؛ کلاهی، بهاره. (۱۴۰۱). مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی. تهران: جهاد دانشگاهی، چاپ دوم.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
روش تحقیق | ۱۱ تیر ۰۰
با سلام و احترام در یک پرسشنامه ۲۶ سوال در بین ۳۸۰ نفر توزیع شده اگر با ایموس کار کنم متغیر پنهان من چی میتونه باشه اینا که همشون متغیر آشکار هستند که پاسخ داده شدند- امکان داره مطالعه ای متغیر پنهان نداشته باشه؟
درود بر شما. باید ۲۶ پرسش را در قالب چند بعد اصلی دسته‌بندی کنید. سپس از تحلیل عاملی تاییدی استفاده کنید. اگر هم روابط ابعاد را دارید مدل ساختاری بزنید.
خطاب به هوشنگ ☝️☝️: متغیر پنهانت می تونی از سوالات پرسشنامه ات درست کنی مثلا چهارتا سوال داری که مفهوم رضایت رو اندازه گیری می کنن اون چهارتا سوال میشن متغیر آشکار و مفهوم رضایت میشه متغیر پنهانت که با آ<ن چهارتا سوال اندازه گیری میشه اگه هیچی بلد نیستی تو گوگل سرچ کن compute varieble در spss اینجوری برات روشن میشه
سلام . ممنون از مطالب مفیدتان .
امکان دارد که متغیر مکنون یا پنهانی تنها با طرح یک سوال به صورت قابل مشاهده درآید ؟
در واقع اگر بشود با طرح یک پرسش متغیر پنهان را مورد سنجش قرار داد دیگر کلمه متغیر پنهان مصداق ندارد و شما عملاً با یک متغیر قابل مشاهده سروکار دارید. البته اگر متغیرهای پنهان دیگری در مدل وجود داشته باشد مجبور هستید از آن متغیر نیز به عنوان یک متغیر پنهان استفاده کنید.
با سلام
اگر متغیرهای مستقل نمره کلی نداشته باشند و زیر مقیاس ها جمع نشوند از چه روشی برای ارتباط انها باید استفاده کرد؟
درود بر شما. از حداقل مربعات جزئی یا مدل معادلات ساختاری استفاده کنید.
درود استاد بزرگوار. با توجه به خط آخر جمع بندی، آیا می توان نتیجه گرفت که بطور کلی فرضیه های ما ازرابطه بین متغیرهای پنهان در بخش ساختاری مدل مفهومی منتج می شوند؟ سپاس از پاسخ شما
درود بر شما. رابطه میان متغیرهای پنهان براساس فرضیه‌های شما ترسیم شده و مدل مفهومی را شکل می‌دهند.
مطالعه نظریه‌ها –> فرضیه‌سازی –> گردآوری داده‌ها –> آزمون مدل
آموزش مربوط به استدلال قیاسی و استقرایی را مطالعه کنید.
حتما آموزش تعریف مفهومی و عملیاتی و آموزش مدل مفهومی را مطالعه کنید.
ممنون آقای دکترچشم حتما. ولی بفرمایید که در پژوهش کیفی با روش فراترکیب که در ابتدا فرضیه نداریم و پس از انجام تکنیک مدلسازی معادلات ساختاری چگونه به به طرح فرضیه ها می پردازیم؟ ایا با توجه به هدف یا سوالات پژوهش است ؟ یا …
شیوه استدلال در پژوهش‌های بنیادی و مدلسازی معمولاً استقرایی-قیاسی است. به این ترتیب که پژوهشگر براساس مشاهدات خود به فرضیه‌پرداری می‌پردازد. مدل حاصل از روش ISM مدلی برخاسته از پارادایم تفسیرگرایانه است و براساس روابط اکتشاف شده در مدل، می‌توانید فرضیه‌سازی کرده و در نهایت با روش‌های کمی مانند حداقل مربعات جزئی به آزمون فرضیه‌های خود بپردازید.
درود برشما. بسیار ممنون و سپاسگزارم آقای دکتر .برقرار باشید.
سلام و احترام
زمانیکه هر متغیر پنهان خود چندین زیر مقیاس دارد، متغیر آشکار همان زیرمقیاسها خواهند بود یا سوالها ؟ (برای استفاده در فرمول کوهن )
درود بر شما. مساله اصلی این است که مدل شما روی کدام سطح متمرکز است. اگر روی ابعاد و شاخص‌ها تمرکز دارید از همان‌ها به عنوان متغیرهای پنهان و آشکار استفاده کنید. اگر هم می‌خواهید همزمان هم سازه‌های اصلی هم فرعی و هم گویه‌ها را در نظر بگیرید باید از مدل‌های مرتبه بالاتر استفاده کنید.
سپاسگزارم استاد بزرگوار
سلام وقت بخیر ایا در معادلات ساختاری متغیراشکار هم خطا میگیرد؟
درود بر شما. بله، خطای متغیرهای مشاهده‌پذیر در شکل بالای همین آموزش با نماد دلتا (δ) و اپسیلون (ε) نمایش داده شده است.
من ۲۵ شاخص دارم که همه مشاهده پذیرند و پنهان نیستند. پس من چطور میتوانم با روش معادلات ساختاری مدلسازی کنم؟
نخست ۲۵ شاخص را در قالب چند سازه پنهان خوشه‌بندی کنید.
سلام، من کتابتون رو خریدم و خوندم، و میخواهم در تزم تحلیل عاملی و مدلسازی ساختاری انجام دهم، سوال من اینست که فرضیه هم باید داشته باشیم یا فقط سوالات پژوهش کافیست؟ اگر باید فرضیه ها رو بنویسم چیست؟ من ۵۰ شاخص دارم
درود بر شما. مطالعه شما دقیق نیست، شما از واژه «مدلسازی ساختاری» استفاده کردید. الان تکلیف روشن نیست منظور شما روش مدلسازی ساختاری-تفسیری است یا مدل‌یابی معادلات ساختاری. پیشنهاد می‌کنم قدری بیشتر مطالعه کنید. باید به ذهن خود نظم بیشتری دهید. همینطور تفاوت فرضیه و سوال پژوهش را مطالعه کنید.