اکوسیستم کارآفرینی (Entrepreneurship ecosystems) سیستمی درهم‌تنیده و متعامل از بازیگران مختلف است که فرایند رشد و توسعه را پشتیبانی می‌کنند. این بازیگران مختلف هریک به صورت مستقیم و غیرمستقیم موجب رشد خلاقیت و افزایش نوآوری در فضای کسب‌وکار می‌شوند. بنابراین نظر به اهمیت موضوع در این مطالعه به تشریح مفهوم زیست‌بوم کارآفرینی پرداخته شده است.
تعریف اکوسیستم کارآفرینی
اکوسیستم کارآفرینی به عناصر افراد، سازمان‌ها یا مؤسسات خارج از فرد کارآفرین اشاره دارد. این عناصر می‌توانند به عنوان محرک یا مانع تصمیم فرد برای کار آفرین شدن عمل کنند. همچنین احتمال موفقیت یا شکست فرد کارآفرین را در صورت راه اندازی کسب‌وکار کارآفرینانه رقم می‌زنند.
زیست‌بوم کار آفرینی محیطی را ایجاد می‌کند که تلاش‌های کارآفرینانه را تشویق کند. همچنین این زیست‌بوم می‌تواند به عنوان یک محیط فیزیکی توصیف شود. جایی که شمار نسبتا زیادی از عناصر اثراتی را در ظهور و رشد کسب‌وکارها اعمال می‌کنند.
اکوسیستم کارآفرینی به عناصر خارج از فرد کارآفرین یعنی افراد، سازمان‌ها و موسسات اشاره دارد که پیشران فرد برای تبدیل شدن به کارآفرین بوده و احتمال موفقیت او در ایجاد کارآفرینی را افزایش می‌دهند.
عطیه فلاح و مریم فتاح
بیشتر تعاریف توافق دارند که اکوسیستم کارآفرینی شامل مجموعه‌ای از عاملان مختلف بهم وابسته در درون یک ناحیه خاص است که حداقل در بر گیرنده این عناصر می‌باشند: دانشگاه‌ها و سازمان‌های پژوهشی، منابع انسانی واجد شرایط، شبکه‌های رسمی و غیررسمی، دولت‌ها، سرمایه گذاران مالک، سرمایه، ارائه دهندگان خدمات حرفه‌ای و فرهنگ کارآفرینی که با همه این عامل‌ها به روش پویا و باز پیوند دارد.
اهمیت اکوسیستم کارآفرینی
مفهوم اکوسیستم کارآفرینی یک استعاره سازمانی برگرفته از طبیعت است که نشان می‌دهد کارآفرینی نیز همچون یک زیست‌بوم، نیازمند تعامل و هم‌زیستی میان عوامل گوناگون است. این زیست‌بوم (اکوسیستم) برای تحقق رشد و نوآوری باید عملکرد خوبی برای کارآفرینان داشته باشد.
این مفهوم بیانگر شبکه‌ای از بازیگران، منابع، نهادها و سیاست‌هاست که همچون اجزای یک اکوسیستم طبیعی، در تعامل مستمر با یکدیگر به خلق، رشد و پایداری کسب‌وکارهای نو منجر می‌شوند.
به همین دلیل، اکوسیستم کارآفرینی به‌طور هم‌زمان با مفاهیمی چون اکوسیستم کسب‌وکار، زیست‌بوم مالی و فناوری پیوند می‌خورد و چارچوبی گسترده برای حرکت به‌سوی مدیریت کارآفرینی و کارآفرینی سازمانی فراهم می‌سازد.
مدل اکوسیستم کارآفرینی ایزنبرگ
مدل ایزنبرگ (Isenberg) شناخته‌شده‌ترین و درعین‌حال قابل استنادترین مدل در هر دو کار دانشگاهی و سیاست‌گذاری است. از نظر آیزنبرگ، اکوسیستم کارآفرینی ۴ ویژگی دارد:
- زیست‌بوم شامل شش سازه است.
- هر زیست‌بوم منحصربه‌فرد است.
- عوامل حیاتی موفقین یک زیست‌بوم غیرممکن است.
- کارآمدی زیست‌بوم به تقویت همه سازه‌های شش‌گانه بستگی دارد.
این مدل ۶ حوزه مختلف از اکوسیستم‌های کارآفرینی را اعم از سیاست، امور مالی، فرهنگ، حمایت، سرمایه انسانی و بازار فهرست می‌کند. سازه‌های شش‌گانه یک زیست‌بوم کارآفرینی عبارتند از:
- سیاست
- تامین مالی
- فرهنگ
- پشتیبانی
- سرمایه انسانی
- بازار
زیست‌بوم کارآفرینانه تکرارناپذیر است همانگونه که در سیلیکون تکرارناپذیر است. علل زیربنایی موقیت این زیست‌بوم نیز به‌خاطر روابط چندبعدی و درهم‌تنیده‌ای که دارند، غیرممکن است. راهبرد زیست‌بوم کارآفرینانه، راهبردی تازه و اقتصادی برای توسعه کارآفرینی و شکوفایی اقتصادی است. این راهبرد دست‌کم مکمل لازم و پیش‌شرطی برای رشد نوآوری، اقتصاد دانش‌بنیان و رقابت‌پذیری ملی است.
مدل اکوسیستم کارآفرینی آیزنبرگ
هر یک از این حوزه‌ها به عناصر جزئی‌تری مرتبط هستند؛ مثلاً عنصر حمایت، از زیرساخت‌های فیزیکی یک منطقه، متخصصان، مؤسسات و آژانس‌های غیردولتی که انواع مختلفی از پشتیبانی و مشاوره تجاری را ارائه می‌کنند، تشکیل شده است. مدل ایزنبرگ شاید جامع‌ترین مدل در بین مدل‌های اکوسیستم باشد که بیش از ۵۰ جزء را در کامل‌ترین شکل خود فهرست می‌کند. درواقع، همانگونه که ایزنبرگ استدلال کرد، درحالی‌که می‌توانیم به صدها عنصر مختلف اکوسیستم اشاره کنیم، همه این‌ها را می‌توان در ۶ حوزه اصلی اکوسیستم قرار داد.
اکوسیستم کارآفرینی فناورانه
اکوسیستم کارآفرینی فناورانه عبارت است از سیستم تکاملی شامل دانش، افراد دارایی‌هایی که برای ایجاد یک کسب‌وکار کارآفرینانه موفق لازم است. ابعاد زیست‌بوم کارآفرینانه مبتنی بر فناوری عبارتند از:
- کارآفرینان
- دولت
- دانشگاه‌ها
- سرمایه‌گذاران
- مرشدها
- تامین‌کنندگان خدمات پشتیبان
- شرکت‌های نوپا
در این زیست‌بوم وحود رهبران و حامیان اکوسیستم مورد نیاز است. همچنین باید پیشروانی وجود داشته باشند که بتوانند انگیزه و هیجان لازم را در جامعه ایجاد کنند. تحقیقات حوزه کارآفرینی در سه سطح فردی، سازمانی و سیستمی قابل دسته‌بندی است. حوزه اکوسیستم کارآفرینانه مبتنی بر فناوری در زمره پژوهش‌های سطح سیستمی دسته‌بندی می‌شود.
سخن پایانی
کوسیستم کارآفرینی مجموعه‌ای از افراد، سازمان‌ها، نهادها، قوانین و رویدادها در یک محدوده جغرافیایی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر فعالیت‌های کارآفرینانه اثر می‌گذارند و می‌توانند نقش محرک یا مانع ایفا کنند. این اکوسیستم در شش قلمرو اصلی شامل بازار، سیاست، سرمایه مالی، فرهنگ، حمایت‌ها و سرمایه انسانی قابل تبیین است و حضور هم‌افزای عناصر مکملی چون شایستگی کارآفرینان، شبکه‌ها، دانش جدید، نهادهای رسمی و منابع مالی شرط ایجاد ارزش در آن است. موفقیت چنین اکوسیستمی در گرو هماهنگی و تعامل پویا میان اجزای آن است؛ چرا که ضعف در هر بخش می‌تواند کل ساختار را دچار اختلال کند، در حالی‌که انسجام و کارکرد صحیح عناصر، زمینه‌ساز توسعه پایدار کارآفرینی خواهد بود.
دانلود پرسشنامه اکوسیستم کارآفرینی
منبع: فلاح، محمدمادق. مدیریت کارآفرینی. تهران: سمت.
نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | 
