نوآوری اجتماعی (Social innovation) فعالیت‌های جدید اجتماعی است که هدف آن پاسخگویی به نیازهای جامعه با روشی بهتر از شیوه‌های جاری است. از منظر سازمان و مدیریت، نوآوری سازمانی با هدف خدمت به آحاد جامعه و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها است. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار «نوآوری اجتماعی» تعریف و مفهوم‌سازی خواهد شد.
تعریف نوآوری اجتماعی
نوآوری اجتماعی فرآیندی پیچیده از محصولات، فرآیندها و یا برنامه هایی که به شکلی چشمگیر، روندهای پایه‌ای، منابع و جریان‌های قدرت، و یا تلقی از سیستم اجتماع را که نوآوری در آن رخ می دهد، تغییر می‌دهند. تمرکز بر فرآیند به عنوان یک امر ناگزیر برای بهبود عملکرد نوآوری در این شیوه توصیف شده‌است.
نوآوری دیگر تنها یک سازوکار اقتصادی یا یک فرایند فنی نیست. می‌توان آن را در قواره یک پدیده اجتماعی دانست. از طریق نوآوری، افراد و جامعه، خلاقیت خود را بروز داده و نیازهای خود را بیان می‌کنند. نوآوری در هدف، اثر یا روش خود به صورت تنگاتنگی با شرایط اجتماعی که در آن تولید شده ارتباط دارد.
اتحادیه اروپا
نوآوری اجتماعی مجموعه‌ای از استراتژی‌ها، مفاهیم، ایده‌ها و سازمان‌های جدیدی است که تأمین‌کننده نیازهای اجتماعی عناصر مختلف می‌باشد. بنابراین با همواره به اهداف اجتماع در خلق و توسعه محصول جدید یا خدمت جدید توجه کرد.
این شیوه می‌تواند از شرایط کاری و آموزشی تا توسعه جامعه و سلامت، جامعه مدنی را توسعه دهد. همچنین شامل فرایندهای نوآوری، مانند روش‌ها و تکنیک‌های متن باز، و همچنین نوآوری‌هایی که شامل اهداف اجتماع است.
اهمیت نوآوری اجتماعی در سازمان
نوآوری جایگاهی مهم در کسب‌وکار دارد. نوآوری اجتماعی شرکت‌ها نه تنها عامل اتحاد طبیعی با فرهنگ نوآوری است، بلکه برای تنظیم مجدد فعالیت‌هایش، به منظور رسیدگی و کمک به شرایط چالش‌برانگیز اداره کسب‌وکار امروزی، به نوآوری متوسل می‌شود.
کسب‌وکار برای تشدید فروپاشی و یافتن راهی برای انجام کارهایی مانند پیشنهادات متفاوت، شکل سازمانی متفاوت یا مفهوم کسب‌وکار متفاوت، به نوآوری می‌نگرد. حال زمان آن است که شرکت‌ها در مواجهه با مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی که در سراسر دنیا با آن مواجه‌اند، از همین اصول و چارچوب‌های نوآوری استفاده کنند.
خلق و ادغام نوآوری اجتماعی در مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، نماینده مرحله با گامی جدید برای مسئولیت اجتماعی است. این گام جدید مستلزم متحول شدن مسئولیت اجتماعی است که روی مجموعه نیروها و نقاط قوت نوآوری، به عنوان ابزاری برای غلبه بر بسیاری از مشکلات سازمانی و راهبردی فعلی سرمایه گذاری می‌کند.
این شیوه، وابستگی بیش از حد به فرایندها و بسترهای سنتی و منسوخ را رد می‌کند. در عین حال شرکت‌ها از این پتانسیل برخوردار می‌شوند تا رویکردهای مربوط به این مسائل را مجدداً چارچوب‌بندی کند. به آنها جان تازه‌ای داده می‌شود و آنها را دگرگون می‌کند و به این ترتیب مسئولیت‌ها و نقش‌های شرکت‌ها را مجدداً تعریف کند.
نوآوری اجتماعی در عصر حاضر
نوآوری اجتماعی در عصر حاضر ابزاری کلیدی برای پاسخ به نیازهای جامعه و حل مسائل پیچیده اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی است. تحول دیجیتال و نوآوری دیجیتال بسترهای تازه‌ای برای بهبود کیفیت زندگی و ایجاد ارزش پایدار در حوزه‌های مختلف فراهم کرده‌اند.
نوآوری سبز (پایدار) با تمرکز بر حفاظت از محیط‌زیست و بهره‌برداری بهینه از منابع، آینده‌ای پایدارتر برای نسل‌های بعدی ترسیم می‌کند. مسئولیت شرکت‌ها در قبال اجتماع در کنار این رویکردها، پیوندی میان کسب‌وکار و رفاه عمومی جامعه برقرار کرده و اعتماد عمومی را تقویت می‌نماید.
انواع مختلفی از نوآوری‌ها شامل فناورانه، اقتصادی، کسب‌وکار و نظایر آن وجود دارد که عامل مؤثری در پاسخ به نیازها و به وجود آوردن رفاه انسان‌ها هستند. با این حال بس یاری از نیازها وجود دارند که برآورده نشده‌اند. این روش یکی از راهکارهای برآورده کردن نیازها، نوآوری پویا در همه عرصه‌های جامعه است.
ابعاد نوآوری اجتماعی
واقعیت این است که پارادایم نوآوری در حال تحول بوده و می‌توان تغییر در ماهیت و طبیعت نوآوری را مشاهده کرد. در واقع تفاوت قابل توجهی از درک امروزی از مفهوم نوآوری با آنچه مد نظر شومپیتر بوده، وجود دارد. مفاهیمی چون نوآوری باز، نوآوری بازاریابی و نوآوری محصول از جمله محورهای جدید در حوزه نوآوری سازمانی هستند.
ابعاد نوآوری اجتماعی عبارتند از:
- اقتصادی: ایجاد اشتغال و ارزش‌آفرینی پایدار
- اجتماعی: حل مسائل جامعه و ارتقای عدالت اجتماعی
- فناورانه: بهره‌گیری از فناوری برای بهبود کیفیت زندگی
- زیست‌محیطی: حفاظت از محیط‌زیست و توسعه پایدار
- فرهنگی: ترویج ارزش‌های نو و تغییر نگرش‌ها
اضافه کردن عنصر اجتماعی به نوآوری، خلاقیت و ایده‌های نو را در خدمت جامعه به ارمغان می‌آورد. واژه اجتماع به عنوان یک مسیر جهت‌دار و مورد تاکید نوآوری استنباط می‌شود و مستلزم یک رویکرد هنجاری است که چیزهای مثبتی برای جامعه ایجاد می‌کند. بنابراین این شیوه بازنمایی نظریه نوآوری سازمانی مبتنی بر کارکردهای اجتماعی است.
سخن پایانی
نوآوری اجتماعی در دنیای امروز به‌عنوان رویکردی کلیدی، پلی میان فناوری، اقتصاد، فرهنگ و محیط‌زیست ایجاد کرده است. این رویکرد با تکیه بر خلاقیت و همکاری میان ذی‌نفعان مختلف، فرصت‌هایی برای بهبود کیفیت زندگی، ارتقای عدالت اجتماعی و تقویت پایداری فراهم می‌آورد. سازمان‌ها و جوامعی که به‌طور آگاهانه به این مسیر وارد می‌شوند، نه‌تنها در حل چالش‌های موجود موفق‌تر عمل می‌کنند، بلکه آینده‌ای رقابتی‌تر و مسئولانه‌تر برای خود و نسل‌های بعدی می‌سازند.
دانلود پرسشنامه نوآوری اجتماعی
منبع: میلر، امری. خلاقیت و نوآوری. اشپرینگر.
نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | 
