شناسه ارکید (ORCID) کدی یکتا و ۱۶ رقمی است که برای شناسایی پژوهشگران در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود و از اشتباه در نسبت دادن آثار علمی جلوگیری می‌کند. در دنیایی که نام‌ها تکرار می‌شوند و مرزهای علمی دیگر محدود به کشورها نیست، داشتن یک شناسه پایدار برای پژوهشگر به ضرورتی حرفه‌ای تبدیل شده است. نظر به اهمیت این موضوع در نظام ارزیابی علمی، در این نوشتار «شناسه ارکید» مفهوم‌سازی، ضرورت و ابعاد آن تبیین خواهد شد.
شناسه ارکید (ORCID) چیست؟
شناسه ارکید (Open Researcher and Contributor ID) یک شناسه دیجیتال پایدار است که برای هر پژوهشگر به‌صورت انحصاری تولید می‌شود. این شناسه با ساختار عددی ۱۶ رقمی (به‌صورت xxxx-xxxx-xxxx-xxxx) تعریف شده و هدف آن، تمایز دقیق میان پژوهشگران مختلف در پایگاه‌های داده علمی است.
ارکید در سال ۲۰۱۲ توسط یک نهاد غیرانتفاعی بین‌المللی تأسیس شد و امروزه میلیون‌ها پژوهشگر از آن برای ثبت آثار علمی، مقالات، داده‌ها و پروژه‌های پژوهشی استفاده می‌کنند.
در مبانی نظری علم‌سنجی، هویت دیجیتال پژوهشگر یک مولفه اساسی برای تضمین شفافیت، قابلیت ارجاع و ردیابی فعالیت‌های علمی به شمار می‌رود. ارکید از طریق یکپارچه‌سازی با سامانه‌هایی چون اسکوپوس، اشپرینگر، امرالد و ساینس دایرکت، شبکه‌ای پیوسته از داده‌های پژوهشی را ایجاد می‌کند که موجب افزایش اعتبار و دسترسی‌پذیری علمی می‌شود.
از منظر مدیریت پژوهش، ORCID نه‌تنها ابزاری برای شناسایی است، بلکه به عنوان یک زیرساخت داده‌ای عمل می‌کند که چرخه تولید علم را از ثبت ایده تا استناد و ارزیابی پوشش می‌دهد. این سامانه به مدیران پژوهش، داوران و مؤسسات کمک می‌کند تا بدون ابهام، آثار واقعی یک پژوهشگر را ردیابی و ارزیابی کنند.
دریافت کد ارکید
اگر برای ثبت یا انتشار مقالات خود در پایگاه‌های بین‌المللی به شناسه پژوهشگر ORCID نیاز دارید، تیم پژوهشی پارس‌مدیر آماده است تا در کوتاه‌ترین زمان،ثبت‌نام، فعال‌سازی و تأیید رسمی کد ORCID شما را انجام دهد.این خدمت ویژه پژوهشگران، اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است که مایل هستند پروفایل پژوهشی منظم و معتبر در پایگاه‌های علمی جهانی داشته باشند.
اهمیت شناسه ارکید (ORCID)
در دنیای علم امروز، ارکید یکی از ابزارهای کلیدی برای مدیریت اعتبار پژوهشی است. این شناسه، به‌ویژه در فرایند انتشار مقالات و ارزیابی عملکرد علمی، نقش بنیادینی دارد. اهمیت و ضرورت آن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- جلوگیری از اشتباه در انتساب آثار علمی
با ثبت شناسه ارکید، هر مقاله یا پروژه به پژوهشگر واقعی مرتبط می‌شود و اشتباهات ناشی از تشابه اسمی حذف می‌گردد. - افزایش شفافیت و اعتماد علمی
وجود ارکید در پروفایل پژوهشگر امکان تأیید اصالت آثار و بررسی سابقه علمی را برای ناشران، داوران و مؤسسات فراهم می‌کند. - اتصال به سامانه‌های بین‌المللی
ارکید با پایگاه‌هایی چون Scopus، Web of Science، Publons و ResearchGate همگام می‌شود و مدیریت داده‌های پژوهشی را تسهیل می‌کند.
به این ترتیب، شناسه ارکید بستری برای یکپارچگی علمی جهانی فراهم می‌کند و به پژوهشگران کمک می‌کند اعتبار حرفه‌ای خود را مستقل از موقعیت جغرافیایی حفظ کنند.
روش دریافت شناسه ارکید (ORCID)
برای ثبت‌نام در سایت ارکید نخست وارد آدرس اینترنتی orcid.org شوید.
برای شروع ثبت‌نام روی Register کلیک کنید.
در مرحله بعدی یک فرم ثبت‌نام نشان داده می‌شود که باید این فرم را پرکنید.
دریافت شناسه ارکید ORCID
اطلاعات این فرم به ترتیب عبارتند از:
- نام
- نام خانوادگی
- ایمیل اصلی (بهتر است ایمیل آکادمیک و دانشگاهی باشد)
- ایمیل دیگر (دلخواه)
- ثبت پسورد ارکید (شامل ۸ کاراکتر و ترکیبی از حروف و اعداد)
- تایید پسورد
در انتهای فرم می‌توانید مشخص کنید که چه کسانی به صفحه ارکید شما دسترسی داشته باشند. اگر می‌خواهید فقط خودتان دسترسی داشته باشید، گزینه only me را انتخاب کنید. اگر می‌خواهید همه دسترسی داشته باشند، گزینه every one و اگر می‌خواهید افراد مشخصی دسترسی داشته باشند، گزینه trusted parties را انتخاب کنید.
محدود کردن دسترسی افراد به صفحه ارکید شما
در ادامه قوانین و سیاست‌های موسسه ارکید را تایید و گام‌های زیر را طی کنید:
- روی آیکون ثبت (Register) کلیک تا به به صفحه ارکید خود منتقل شوید.
- ایمیل خود را تایید و آدرس ایمیل خود را چک کنید.
- لینک ارسالی از سوی موسسه ارکید را تایید و کلیک کنید.
شناسه ارکید (ORCID) به نام خود ایجاد کرده‌اید. شما می‌توانید از این شناسه در سابمیت مقاله علمی-پژوهشی و مقاله علمی خودتان استفاده کنید.
سخن پایانی
شناسه ارکید (ORCID) اکنون به یک معیار استاندارد در نظام علم‌سنجی جهانی تبدیل شده است. این شناسه با فراهم کردن بستری برای شفافیت، قابلیت استناد و ارزیابی دقیق، مسیر پژوهشگران را برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی هموار می‌سازد. از منظر مدیریتی نیز، ارکید ابزار قدرتمندی برای پایش عملکرد علمی و مستندسازی خروجی‌های پژوهشی محسوب می‌شود. در نهایت، ثبت و استفاده از شناسه ارکید نه تنها نشانه حرفه‌ای بودن پژوهشگر است، بلکه گامی ضروری در جهت اعتباربخشی و انسجام فعالیت‌های علمی در سطح ملی و جهانی به شمار می‌آید.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
