مقاله علمی-پژوهشی

مقاله پژوهشی (Research article) گزارشی ساختاریافته از یک پژوهش اصیل است که پس از داوری متخصصان در مجلات معتبر منتشر می‌شود. هدف این نوع مقاله‌ها، تولید و گسترش دانش جدید است در یک حوزه تخصصی است. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار «مقاله علمی-پژوهشی» معرفی و مفهوم‌سازی خواهد شد.

مقاله علمی-پژوهشی چیست؟

مقاله علمی-پژوهشی (Research article) یک منبع دسته اول است که دارای روش تحقیق و گزارش یافته‌های پژوهش نویسنده مقاله است. در دسته‌بندی انواع مقاله علمی، مقاله پژوهشی در برابر مقاله مروری قرار می‌گیرد و از اعتبار و ارزش بالاتری برخوردار است.

این نوع مقاله چه با هدف کاربردی و چه با هدف بنیادی انجام شود در نهایت دستاوردهای جدیدی به همراه دارد که در مطالعات پیشین وجود نداشته است.

برای چاپ مقاله علمی‌پژوهشی در مجلات معتبر، رعایت اصول روش تحقیق و نگارش علمی ضروری است. در ارزیابی مقالات، روش پژوهش مهم‌تر از موضوع است؛ بهترین موضوع بدون روش صحیح، فاقد ارزش علمی خواهد بود. در میان دانشگاهیان اصطلاحی وجود دارد: In the bin؛ یعنی مقاله‌ای که اصول پژوهش را رعایت نکرده باشد، حتی خوانده نمی‌شود و مستقیماً رد خواهد شد.

ویژگی‌های اصلی مقاله پژوهشی

نخستین گام در تهیه یک مقاله علمی پژوهشی تعیین هدف مقاله است. مقاله می‌تواند بنیادی یا کاربردی باشد.

مقاله بنیادی: در این مقالات چیزی به علم اضافه می‌شود. برای مثال فرض کنید بخواهید یک مدل جدید را برای نخستین بار معرفی کنید.

مقاله کاربردی: در این مقالات براساس مدل‌های موجود یک مسئله واقعی حل می‌شود. بیشتر مطالعات دوره کارشناسی ارشد از این دسته هستند.

تفاوت مقاله مروری و پژوهشی

مقاله‌های علمی براساس نوع هدف و شیوه تولید دانش، به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: مقاله پژوهشی و مقاله مروری. شناخت تفاوت این دو به پژوهشگران کمک می‌کند نوع مناسب مقاله را انتخاب کنند و انتظارات درست از فرایند پژوهش و نگارش داشته باشند.

مقاله پژوهشی (Research Article)
بر پایه یک تحقیق اصیل نوشته می‌شود. پژوهشگر داده جمع‌آوری می‌کند، روش پژوهش را توضیح می‌دهد، نتایج را تحلیل و تفسیر می‌کند و در پایان به نتیجه می‌رسد. هدف، تولید دانش جدید است.

مقاله مروری (Review Article)
در این مقاله داده جدید تولید نمی‌شود. پژوهشگر نتایج مطالعات قبلی را گردآوری و تحلیل می‌کند تا تصویر جامعی از پیشینه یک موضوع ارائه دهد و شکاف‌های پژوهشی را نشان دهد. هدف، تبیین دانش موجود است.

آموزش روش نگارش مقاله علمی-پژوهشی

این نوع مقاله با مقدمه‌ای بر مسئله مورد تحقیق شروع می‌شود و براساس پیشینه پژوهش و مطالعات کتابخانه‌ای به تشریح مسئله پرداخته می‌شود. سپس روش شناسی پژوهش بیان می‌شود و در بحش چهارم به تجزیه‌وتحلیل داده‌های گردآوری شده پرداخته می‌شود. در نهایت نتیجه‌گیری و بحث ارائه می‌شود.

صفحه نخست مقاله
در صفحه نخست، عنوان مقاله، نام و مشخصات نویسندگان، چکیده و واژگان کلیدی درج می‌شود. عنوان باید واضح و متناسب با موضوع باشد. نام نویسندگان همراه با اطلاعات تماس در پاورقی نوشته می‌شود. چکیده معمولاً در یک تا دو پاراگراف و حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کلمه تدوین شده و باید نمای کلی از مقاله ارائه کند. سه تا شش واژه کلیدی در ادامه چکیده ذکر می‌شود.

مقدمه
مقدمه مقاله به بیان مسئله، اهمیت و ضرورت موضوع و اهداف پژوهش می‌پردازد. در پایان مقدمه، ساختار کلی مقاله معرفی می‌شود بدون آنکه نتیجه گیری انجام شود.

پیشینه و مبانی نظری
در این بخش مفاهیم، تعاریف و نظریه‌های مرتبط معرفی می‌شوند. علاوه بر ارائه مبانی نظری، اشاره‌ای کوتاه به پژوهش‌های قبلی نیز لازم است. در بسیاری از مجلات این بخش با مقدمه ادغام می‌شود.

روش تحقیق
روش تحقیق، ابزار گردآوری داده‌ها، جامعه و نمونه آماری، روایی و پایایی و آزمون‌های آماری و نرم‌افزار مورد استفاده مشخص می‌شود.

تجزیه و تحلیل داده‌ها
اطلاعات جمع‌آوری شده با روش‌های آماری مناسب تحلیل شده و نتایج فرضیه‌ها گزارش می‌شود. این بخش هسته اصلی مقاله است.

نتیجه گیری
در پایان، نتایج اصلی پژوهش همراه با محدودیت‌ها و پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده ارائه می‌شود.

منابع
کلیه منابع مورد استفاده در متن، در بخش پایانی مقاله و طبق سبک استناددهی مورد نظر مجله (مانند APA) فهرست می‌شوند.

پیوست‌ها
در صورت نیاز پرسشنامه، جداول آماری یا توضیحات تکمیلی به صورت پیوست اضافه می‌شود.

سخن پایانی

مقاله پژوهشی سندی است که فرایند کامل یک تحقیق اصیل را به‌صورت ساختارمند ارائه می‌کند و از طرح مسئله و مرور پیشینه تا روش تحقیق، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری را شامل می‌شود. ارزش این نوع مقاله در تولید دانش جدید و پاسخ‌گویی به یک پرسش علمی است. مقاله پژوهشی باید مبتنی بر روش تحقیق معتبر، استناددهی دقیق و بیان شفاف باشد تا یافته‌ها قابل اعتماد و قابل تکرار باشند. هدف نهایی از نگارش این مقاله، افزودن دانشی تازه به ادبیات موضوع و کمک به حل مسائل واقعی جامعه علمی است.

آموزش فهرست نویسی مقاله

منبع: حبیبی، آرش. روش پژوهش پیشرفته. تهران: پارس‌مدیر.