روش ترکیبی ISM-DEMATEL رویکردی برای مدلسازی روابط معیارها مبتنی بر پاردایم تفسیری است که از توانمندی دیمتل به عنوان ورودی استفاده می‌کند. این رویکرد نظام‌مند و علمی، برای طراحی الگوهای اکتشافی در مدیریت و علوم اجتماعی مناسب است. در این مقاله روش ترکیبی DISM به‌صورت گام به گام آموزش داده شده است.
روش ترکیبی ISM-DEMATEL
روش مدلسازی ساختاری-تفسیری (ISM) از توانایی بسیاری برای ساخت مدل برخوردار است. خروجی این روش یک مدل ساختاری است که می‌تواند با روش‌های کمی و آماری اعتبارسنجی شود. اما مشکل اصلی این روش «ورودی» آن است؛ خبرگان جهت تعیین روابط متغیرها تنها می‌توانند از دو حالت استفاده کنند:
- صفر: عدم رابطه
- یک: وجود رابطه
از سوی دیگر در روش دیمتل (DEMATEL) خبرگان می‌توانند روابط میان متغیرها را با طیف گسترده‌تری مشخص کنند. اما مشکل اصلی دیمتل نیز «خروجی» آن است؛ چراکه مدل حاصل از روش دیمتل دوسویه، چندسویه و بسیار پیچیده است و با روش‌های کمی و آماری قابل اعتبارسنجی نیست.
ژو (۲۰۰۴) الگوریتمی را پیشنهاد کرد که براساس آن ابتدا باید با روش دیمتل روابط مشخص شود. سپس از ماتریس ارتباط کامل دیمتل به‌عنوان ماتریس دستیابی و ورودی ISM استفاده می‌شود. بنابراین خروجی نهایی یک مدل ساختاری خواهد بود.
گام‌های روش ترکیبی ISM-DEMATEL
الگوریتم اجرایی روش ترکیبی DISM با روش دیمتل آغاز می‌شود و سپس با روش ساختاری-تفسیری پایان پیدا می‌کند.
الگوریتم اجرایی رویکرد ترکیبی ISM-DEMATEL
شناسایی شاخص‌های پژوهش
ابتدا براساس ادبیات پژوهش یا روش‌های پژوهش کیفی، شاخص‌های متغیر مورد مطالعه را شناسایی کنید.
شناسایی الگوی روابط علی
با استفاده از روش دیمتل الگوی روابط علی میان متغیرها را شناسایی کنید. در نهایت نقشه روابط معنادار را با محاسبه آستانه تحمل ترسیم کنید. برای محاسبه آستانه تحمل، میانگین مقادیر ماتریس ارتباط کامل را حساب کنید. این گام کلید روش ترکیبی ISM-DEMATEL است.
سطح بندی شاخص‌های پژوهش
در ماتریس ارتباط کامل خروجی دیمتل هر شاخصی که امتیازی کوچکتر یا مساوی آستانه تحمل دارد را صفر در نظر بگیرید و مقادیر بزرگتر را ۱ در نظر بگیرید. از این ماتریس به عنوان ماتریس دستیابی در مدلسازی ساختاری-تفسیری استفاده کنید. ماتریس دستیابی را سازگار کرده و مسئله را به روش ISM حل کنید.
ارائه الگوی نهایی
در نهایت براساس سطح‌بندی روش ISM و الگوی روابط علی شناسایی شده، به سادگی مدل پژوهش را ترسیم کنید.
کاربردهای روش DISM
روش ترکیبی ISM-DEMATEL مبتنی بر پارادایم تفسیری و تحقیق در عملیات نرم است لذا در مطالعات مدیریت کارایی بالایی دارد. در این روش میتوان به طور همزمان از مزایای روش دیمتل و مدلسازی ساختاری-تفسیری استفاده کرد.
دانشجویان دوره دکتری مدیریت برای انجام پایان‌نامه دکتری از این روش استفاده زیادی میکنند. زیرا این روش امکان تحلیل عمیق روابط علّی، اولویت‌بندی و ساختاردهی مفهومی عوامل پیچیده را به‌صورت همزمان فراهم می‌سازد.
از آنجا که پدیده‌های مدیریتی معمولاً ماهیتی چندبعدی، مبهم و وابسته به قضاوت خبرگان دارند، استفاده از DISM کمک می‌کند تا دیدگاه‌های ذهنی و تجربی افراد خبره به شکلی نظام‌مند و قابل‌تحلیل در مدل نهایی منعکس شود. به همین دلیل، این رویکرد در مطالعات راهبردی، تحلیل مسائل سازمانی، شناسایی عوامل کلیدی موفقیت و طراحی نقشه‌های علّی و تصمیم‌گیری کاربرد گسترده‌ای دارد.
سخن پایانی
روش ترکیبی ISM-DEMATEL روشی جامع برای تحلیل روابط میان عوامل پیچیده در سیستم‌های تصمیم‌گیری است. در این رویکرد، ابتدا با استفاده از روش دیمتل، شدت و جهت روابط علّی و معلولی بین عوامل شناسایی می‌شود تا مشخص گردد کدام متغیرها تأثیرگذار و کدام تأثیرپذیرند. سپس خروجی این تحلیل به عنوان ورودی روش ISM به کار می‌رود تا ساختار سلسله‌مراتبی و سطوح ارتباط میان عوامل به‌صورت نظام‌مند ترسیم شود. در نتیجه، ترکیب این دو روش، هم شفافیت در روابط علّی را فراهم می‌کند و هم به درک ساختار منطقی و سلسله‌مراتبی سیستم کمک می‌نماید. این ترکیب، ابزاری کارآمد برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک، برنامه‌ریزی و بهبود فرآیندها در حوزه‌هایی مانند مدیریت، مهندسی صنایع و توسعه سازمانی است..
دانلود مقاله روش ترکیبی ISM-DEMATEL
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه. تهران: نارون‌دانش.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
