رشته گردشگری (Tourism Course) شاخه‌ای دانشگاهی است که به مطالعه علمی صنعت توریسم و مدیریت مقاصد سفر می‌پردازد. در دنیایی که سفر به یکی از نیازهای مهم انسان‌ها تبدیل شده، این رشته جایگاهی کلیدی در توسعه پایدار و تعاملات فرهنگی دارد. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار، «رشته گردشگری» معرفی، بررسی و تحلیل خواهد شد.
معرفی رشته گردشگری
رشته مدیریت گردشگری برای اولین بار در سال ۱۳۷۴ در ایران راه اندازی شد. اولین دانشگاهی که این رشته را وارد سیستم آموزشی کشور کرد، دانشگاه علامه طباطبایی بود. در واقع دانشگاه علامه طباطبایی را می‌توان پدر علم گردشگری کشور دانست. این دانشگاه همچنین در سال‌های بعد پیشرو راه‌اندازی دوره‌های ارشد و دکترا در کشور بود.
رشته گردشگری یکی از حوزه‌های میان‌رشته‌ای علوم انسانی و اجتماعی است که به بررسی ابعاد گوناگون صنعت سفر و توریسم می‌پردازد. این رشته در دانشگاه‌های مختلف کشور در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکتری ارائه می‌شود. هدف اصلی این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در زمینه برنامه‌ریزی، بازاریابی، مدیریت مقاصد، طراحی تور و توسعه پایدار صنعت توریسم فعالیت کنند.
در مقایسه با رشته‌هایی مانند هتلداری یا مدیریت جهانگردی، رشته گردشگری گستره وسیع‌تری دارد و به‌صورت جامع‌تر به ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست‌محیطی سفر می‌پردازد. دانشجویان این رشته علاوه بر دروس عمومی و پایه، واحدهایی تخصصی را نیز می‌گذرانند که آن‌ها را برای ورود به بازار کار آماده می‌سازد.
مهارت‌های لازم رشته مدیریت گردشگری
رشته مدیریت گردشگری هم‌اکنون در تمام دانشگاه‌ها (دولتی، آزاد، پیام نور، غیر انتفاعی، علمی کاربردی) و در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اقدام به پذیرش دانشجو می‌کند. از جمله دانشگاه‌هایی که نسبت به پذیرش دانشجو دراین رشته اقدام می‌کنند، می‌توان به دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، تبریز، شیراز، بم، سمنان، مازندران، یزد، پژوهشگر اردبیلی و … اشاره کرد.
یکی از عوامل مهم در هنگام انتخاب هر رشته دانشگاهی که باید بدان توجه نمود، الزامات و نیازمندی‌های لازم آن رشته است. رشته مدیریت گردشگری نیز ازین قضیه مستثنی نیست. بنابراین فردی که تمایل به تحصیل در این رشته را دارد، می‌بایست از این الزامات و نیازها اطلاع داشته باشد. از جمله مهارت‌های لازم در ارتباط با این رشته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آشنایی با زبان‌های خارجی (ترجیحا انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، عربی و … )
- آشنایی اجمالی با فرهنگ و تاریخ کشور
- روابط و تعامل اجتماعی خوب
انواع گردشگری از گردشگری ورزشی تا گردشگری سلامت گرفته تا گردشگری سیاه و گردشگری تفرجی این حوزه امتداد دارد. گردشگری مجازی و گردشگری روستایی با گردشگری شهری و گردشگری ماجراجویانه تفاوت دارند. بنابراین بسته به اینکه در کدام زمینه از مدیریت گردشگری فعالیت می‌کنید توانمندی متفاوتی لازم است.
بازار کار رشته مدیریت گردشگری
بازار کار رشته گردشگری گسترده و رو به رشد است. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در حوزه‌های زیر فعالیت داشته باشند:
- کارشناس یا مدیر در آژانس‌های مسافرتی و شرکت‌های تورگردانی.
- راهنمای گردشگری در مقاصد داخلی و بین‌المللی.
- مشاور یا پژوهشگر در پروژه‌های توسعه توریسم.
- کارشناس بازاریابی و تبلیغات گردشگری در رسانه‌ها یا سازمان‌های مرتبط.
- کارآفرینی در حوزه خدمات نوین مانند پلتفرم‌های آنلاین سفر یا گردشگری دیجیتال.
بازار کار رشته گردشگری
با توجه به روندهای جهانی، آینده این رشته بیش از پیش با فناوری پیوند خورده است؛ واقعیت مجازی، اپلیکیشن‌های سفر و هوش مصنوعی نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده صنعت ایفا خواهند کرد.
پیش از انتخاب هر رشته تحصیلی، تنها به علاقه اکتفا نکنید؛ بازار کار آینده آن را نیز بررسی کنید. علاقه مهم است، اما آینده شغلی مهم‌تر؛ تحقیق درباره بازار کار هر رشته قبل از انتخاب، تصمیمی هوشمندانه است.
گرایش‌ها و دروس تخصصی
رشته گردشگری دارای گرایش‌های متنوعی است که هرکدام بخشی از صنعت توریسم را پوشش می‌دهند. برخی از مهم‌ترین این گرایش‌ها عبارت‌اند از:
- برنامه‌ریزی توسعه گردشگری: تمرکز بر سیاست‌گذاری و طراحی کلان برای رشد پایدار.
- اکوتوریسم: شناخت و مدیریت سفرهای طبیعت‌محور با رویکرد حفاظت از محیط زیست.
- گردشگری فرهنگی و مذهبی: مطالعه و توسعه سفرهایی با محوریت آثار تاریخی، فرهنگی و آیینی.
- مدیریت مقاصد گردشگری: بررسی راهکارهای توسعه، تبلیغ و بازاریابی مقصدهای سفر.
در این رشته، دانشجویان با دروسی مانند مبانی توریسم، بازاریابی خدمات گردشگری، برنامه‌ریزی سفر، جامعه‌شناسی گردشگری، زبان تخصصی، جغرافیای جهانگردی، فناوری اطلاعات در گردشگری و مدیریت رویدادها آشنا می‌شوند. این ترکیب دروس، نگاه علمی و عملی به توریسم ایجاد می‌کند.
مهارت‌ها و توانمندی‌های دانش‌آموختگان
فارغ‌التحصیلان رشته گردشگری مهارت‌هایی متنوع به‌دست می‌آورند که آن‌ها را برای ورود به عرصه‌های گوناگون آماده می‌سازد. مهم‌ترین توانمندی‌ها شامل:
- طراحی و اجرای تورهای داخلی و خارجی.
- بازاریابی و تبلیغات در صنعت توریسم.
- استفاده از نرم‌افزارهای رزرواسیون و پلتفرم‌های آنلاین.
- مهارت‌های ارتباطی و روابط عمومی برای تعامل با گردشگران.
- تسلط به زبان‌های خارجی برای ارتباط مؤثر با توریست‌ها.
- آشنایی با فرهنگ‌ها و جوامع مختلف جهت ارائه تجربه سفر غنی‌تر.
این توانایی‌ها دانش‌آموختگان را قادر می‌سازد تا هم در بخش خصوصی (آژانس‌ها، هتل‌ها، شرکت‌های گردشگری) و هم در نهادهای دولتی و سازمان‌های بین‌المللی فعالیت کنند.
سخن پایانی
رشته گردشگری ترکیبی از علم، تجربه و هنر است که با هدف توسعه پایدار، تبادل فرهنگی و ارتقای کیفیت زندگی جوامع طراحی شده است. این رشته نه‌تنها به تربیت نیروهای متخصص در زمینه سفر و توریسم کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در رشد اقتصادی و معرفی فرهنگ و هویت کشورها دارد. آینده این رشته، با توجه به افزایش تقاضا برای سفر و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، بسیار روشن و امیدوارکننده است. انتخاب این رشته برای علاقه‌مندان به فرهنگ، تاریخ، سفر و ارتباطات بین‌المللی، می‌تواند پلی برای ورود به دنیایی پر از فرصت‌های شغلی و علمی باشد.
منبع: حسین‌پور، کبری. مدیریت گردشگری. تهران: پارس‌مدیر.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
