موانع کارآفرینی زنان مجموعه عوامل بازدارنده‌ای هستند که به‌طور مشخص به خاطر جنسیت یک طبقه از جامعه مانع از فعالیت‌های کارآفرینانه می‌شوند. زنان کارآفرین به عنوان گروهی که در یکی از سطوح بالای اقتصادی و اجتماعی جامعه فعالیت دارند که با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو هستند. این مقاله مروری بر چالش‌ها و موانع اجتماعی کارآفرینی زنان است.
بیان مسئله موانع کارآفرینی زنان
بخشی از هویت انسان تحت تأثیر جنسیت او شکل می‌گیرد. تفاوت‌های طبیعی میان دو جنس با معانی و دلالت‌های فرهنگی جامعه پررنگ‌تر می‌شوند. از همین رو، اگر سهم زنان شاغل ایرانی در کارآفرینی اندک است، بخشی از دلیل آن به همین ساختارهای اجتماعی بازمی‌گردد.
زنان کارآفرین بیش از همه از موانع مالی و قانونی گلایه دارند. بوروکراسی‌های اداری، هزینه‌های زیاد برای ثبت شرکت و دریافت مجوزها، مسیر ورود به کارآفرینی را دشوار می‌کند. کمبود ارتباطات اجتماعی نیز این مشکل را تشدید می‌سازد.
کارآفرینی زنان روستایی مشکلات بیشتری دارد و آنها بیش از دیگران با این محدودیت‌ها روبه‌رو هستند. روابط اجتماعی محدود و کمبود پیوندهای ضعیف سبب می‌شود از اطلاعات و فرصت‌های جدید محروم شوند. علاوه بر این، نفوذ و اعتبار اجتماعی پایین، از موانع کارآفرینی زنان روستایی است.
اهمیت و ضرورت موانع کارآفرینی زنان
اعتمادبه‌نفس و پنداشت مثبت از خود، نقشی اساسی در کارآفرین شدن زنان دارد. کمبود خودباوری، انگیزه پایین و ناتوانی در رقابت با دیگران، مانع مهم ورود آنان به کارآفرینی است.
زنان اغلب به دلیل بیکاری، کمبود دستمزد یا نارضایتی از شغل قبلی به سمت کارآفرینی می‌روند. اما نبود الگو، کمبود تجربه و مهارت، مسئولیت‌های دوگانه خانه و جامعه، و ترس از شکست، موانع محیطی و اجتماعی اصلی به شمار می‌روند.
نقش‌های سنتی مادر و همسر بودن همچنان بر زنان سنگینی می‌کند. جامعه به سختی می‌پذیرد که زن هم‌زمان بتواند کارآفرینی موفق و مادری خوب باشد، در حالی که چنین انتظاری از مردان وجود ندارد. این ساختار فرهنگی مانعی جدی برای رشد کارآفرینی زنان است.
موانع کارآفرینی زنان
در یک دسته‌بندی کلی موانع کارآفرینی زنان به دو دسته موانع فردی و سازمانی تقسیم می‌شوند:
موانع فردی
از مهمترین موانع فردی می‌توان به موانع خانوادگی و موانع اطلاعاتی و عملی اشاره نمود. موانعی که از سوی اعضای خانواده‌ها برای یک زن کارآفرین ایجاد شد. یکی از محدودیت‌های کلیدی کارآفرینان زن در سراسر جهان «نگهداری و مراقبت از فرزندانشان» است. به دلیل مشغله کاری، وقت و سفرهای داخلی و خارجی همواره دغدغه اصلی و جدی بوده است.
زنان امتیازات کمتری نسبت به مردان دارا می‌باشند. آنان مجبورند زمانی را که در محل کار خود هستند افرادی را برای محافظت از فرزندان خود و انجام کارهای خانه استخدام نمایند. اطلاعات منبع دیگری است که کارآفرینان زن در دسترسی به آن با مشکل مواجه‌اند. اطلاعات راجع به بازار تولید کننده‌ها، صادرات، دسترسی به بازار برای کالای نهایی، مواد اولیه و همچنین عدم دسترسی بهداشت و امکانات پیشرفت که ناشی از اطلاعات و تجربه لازم در کار می‌باشد.
موانع سازمانی
کارآفرینان برای راه‌اندازی طرح‌های خود نیاز به پشتیبانی‌های مالی دارند. برای نمونه می‌توان به وام‌های رسمی و غیر رسمی از بانک‌ها و مراکز دیگر را نام برد. طبق گزارش سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل علی رغم آن که بازپرداخت وام توسط زنان بیشتر از مردان است، زنان هنوز با مشکلات تامین مالی روبه رو هستند. اغلب ناشی از رفتار تبعیض آمیز گروه‌های غیر رسمی نسبت به آنها است. با تامین مالی جمعی می‌توان بر این مشکل غلبه کرد.
مشکلات اساسی بانوان کارآفرین
کارآفرینی زنان با موانع متعددی همراه است که بر مسیر موفقیت آنان اثر می‌گذارد:
- تبعیض جنسیتی: پیش‌فرض‌ها و کلیشه‌های اجتماعی اغلب زنان را برای فعالیت مستقل در کسب‌وکار نامناسب می‌دانند.
- منابع مالی محدود: دسترسی به سرمایه و پشتیبانی مالی برای زنان دشوارتر از مردان است.
- توازن کار و زندگی: فشار خانواده و مسئولیت‌های شخصی مانع تصمیم‌گیری برای ورود به کارآفرینی می‌شود.
- فرهنگ و نهادهای اجتماعی: نگرش منفی جامعه و نقدهای فرهنگی اعتمادبه‌نفس زنان را کاهش می‌دهد.
- قوانین و مقررات محدودکننده: برخی مقررات رسمی همچنان فرصت‌های برابر برای زنان فراهم نمی‌کنند.
- فرصت‌های آموزشی محدود: دسترسی ناکافی به آموزش و مهارت‌آموزی مانع ارتقای توانمندی زنان است.
- تبعیض سازمانی: موانع در ارتقا و نادیده گرفتن توانایی زنان، مشارکت آنان را کاهش می‌دهد.
- فقدان شبکه حمایتی: نبود ارتباطات و پشتیبانی اجتماعی، راه‌اندازی کسب‌وکار را دشوار می‌سازد.
- کمبود اعتمادبه‌نفس: چالش‌های محیطی و اجتماعی اعتمادبه‌نفس زنان را در شروع کار تضعیف می‌کند.
برای تقویت کارآفرینی زنان، لازم است سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی در زمینه مالی، آموزشی و اجتماعی اجرا شود.
غلبه بر موانع کارآفرینی زنان
برای غلبه بر موانع، جوامع باید فرصت‌های برابر ایجاد کنند تا زنان با اعتمادبه‌نفس و دسترسی به منابع، در کارآفرینی اجتماعی موفق شوند. آموزش مهارت‌ها و ارتقای آگاهی عمومی می‌تواند نگاه جامعه به نقش زنان را تغییر دهد.
مؤسسات و سازمان‌ها نیز با برگزاری همایش‌ها و رویدادهای ویژه کارآفرینی زنان، در اصلاح نگرش عمومی و ترویج فرهنگ کسب‌وکار زنان مؤثرند. در دهه‌های اخیر، زنان با نقش‌آفرینی در عرصه‌های گوناگون جایگاه برجسته‌تری یافته‌اند، اما همچنان با تبعیض‌های اجتماعی، محدودیت‌های مالی و فشارهای خانوادگی روبه‌رو هستند.
پیشروی زنان در این مسیر تنها یک مسئله فردی نیست، بلکه نیازمند پشتیبانی اجتماعی و فرهنگی است تا بستر شکوفایی آنان در کسب‌وکارهای اجتماعی فراهم شود.
آینده کارآفرینی زنان
زنان کارآفرین در یک سازمان با دشواری پذیرفته می‌شوند. به طور کلی در جامعه این تصویر از زنان باز تولید می‌شود که یک زن فرمانبردار است. بسیاری از مردان که در رتبه‌های پایین و کارمندی در یک سازمان قرار دارند به سختی می‌توانند دستورات یک زن را بپذیرند.
آنها گمان می‌کنند که صرف این امر که زنان از نظر فیزیکی از مردان ضعیف تر هستند سبب می‌شود که توانایی رهبری نداشته باشند. اگر چه که کارآفرینی زنان همچنان در حوزه اقتصادی سهم برابری با مردان ندارد اما ناچیز نیز نیست.
به‌طور کلی در جوامع گوناگون بویژه در کشورهای جهان سوم، موانع زیادی در زمینه کارآفرینی وجود دارد اما برخی از این موانع منحصر به زنان است. زنانی که به مقام کارآفرینی می‌رسند با مشکلاتی مواجه می‌شوند که مردان با آن دست و پنجه نرم نمی کنند.
سخن پایانی
زنان کارآفرین با موانعی مانند فرصت‌های آموزشی محدود، کمبود حمایت خانواده، عدم پذیرش به‌عنوان رهبر، آزارهای اجتماعی و ترس از شکست روبه‌رو هستند. وجود قوانین حمایتی و رشد فرهنگی جامعه می‌تواند مسیر موفقیت آنان و رشد اقتصادی را هموار کند. انتقال این مشکلات به مسئولان و تلاش انجمن‌های صنفی برای شناسایی و رفع آنها ضروری است. همچنین دوره‌های آموزشی، کارهای فرهنگی و زیرساخت‌های مناسب می‌توانند شکاف‌های موجود را کاهش دهند. تقویت اعتمادبه‌نفس و معرفی زنان موفق به‌عنوان الگو، نقش مهمی در پرورش نسل جدید کارآفرینان زن خواهد داشت.
دانلود پرسشنامه موانع کارآفرینی زنان
فهرست منابع
کاعب، سلیمه. مدیریت زنان. تهران: پارس‌مدیر.
فلاح، محمدمادق. مدیریت کارآفرینی. تهران: سمت.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
