مقاله مروری (Review article) نوعی مقاله علمی است که به‌جای ارائه‌ی داده‌های تجربی جدید، به گردآوری، تحلیل و ترکیب یافته‌های پژوهشهای پیشین می‌پردازد. در دنیای پرشتاب تولید علم، وجود منابعی که اطلاعات را به‌شکل نظام‌مند خلاصه کنند، ضرورتی انکارناپذیر است. نظر به اهمیت موضوع، در این نوشتار «مقاله مروری» مفهوم‌سازی و تعریف خواهد شد.
مقاله مروری چیست؟
یک مقاله مروری، مقاله‌ای است که به گردآوری و تلخیص مطالعات موجود می‌پردازد. چنین مقالاتی نقش حیاتی در انتقال دانش، شناسایی شکاف‌های تحقیقاتی و جهتدهی به پژوهشهای آینده دارند.
این نوع مقاله‌ها به گردآوری، دسته‌بندی و بازنمایی پیشینه پژوهش و مبانی نظری اختصاص دارند. هم‌افزایی نظری این نوع مطالعات اندک است و در واقع اطلاعات گذشته به صورتی روشن و دقیق بازگو می‌شود. در دسته‌ندی انواع مقاله علمی یک مقاله مروری در برابر مقاله علمی-پژوهشی قرار می‌گیرد.
روش و ابزار گردآوری داده‌ها در اینجا مطالعات کتابخانه‌ای است. البته این نوع مقالات با انواع روش‌های فرامطالعه مانند روش فراترکیب و روش فراتحلیل از نظر هدف، روششناسی و سطح استنتاج علمی کاملاً متمایزند. یک مقاله ریویو فاقد بخش روش پژوهش و تحلیل داده‌ها است.
تفاوت مقاله مروری و مقاله علمی-پژوهشی
مقاله‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- مقاله مروری (Review article)
- مقاله پژوهشی (Research article)
مهم ترین تفاوت مقالات مروری و تجربی ،در ساختار اصلی مقاله می‌باشد. مقاله‌های تجربی به ترتیب شامل عنوان، چکیده، مقدمه، مواد و روش‌ها، نتایج و بحث و منابع است اما ترکیب اصلی مقاله مروری به ترتیب شامل عنوان ،چکیده، مقدمه ،ترکیب نتایج و نتیجه‌گیری و منابع است.
در نتیجه، «مقالات ریویو» پلی میان پژوهشهای پراکنده و دانش منسجم محسوب می‌شوند. این نوع مقالات با تحلیل انتقادی و مقایسه‌ای، به درک عمیق‌تر مفاهیم، نظریه‌ها و نتایج در یک زمینه علمی کمک می‌کند و بستری برای تولید دانش نو فراهم می‌سازند.
مشاوره نگارش مقاله
راهنمای نگارش مقاله مدیریت، حسابداری و مهندسی صنایع:
- انتخاب موضوع مقاله
- روش پژوهش مقاله
- تحلیل آماری مقاله
- استخراج مقاله از رساله
انواع مقاله‌های مروری
مقالات مروری نیز خود به سه دسته دیگر تقسیم می شود که از لحاظ نگارش و تعداد کلمات با هم متفاوت هستند.
مقاله مروری روایتی (Narrative Review)
این نوع مقاله مروری برای موضوعات جامع و مفصل کاربرد دارد. در مرور روایتی به خلاصه ی مطالعات اولیه و اصیل یک موضوع پرداخته می شود. نتیجه این مقالات به جای کمیت به کیفیت اشاره دارد.
مقاله مرور نظام‌مند (Systemaric Review)
این نوع مقاله به روی یک پرسش تمرکز دارد و در طول مقاله سعی می‌شود با ارائه ی شواهد و تجزیه تحلیل موضوع به آن پرسش اولیه پاسخ داده شود. نتیجه نهایی از میان تحقیقات متفاوتی بیرون کشیده می شود. روش اصلی در نگارش این مقاله مرور سیستماتیک است.
مرور بهترین شواهد (Best Evidence)
این نوع مقاله در حقیقت حد وسط بین دو مقاله مروری دیگر است و می توان آن را ترکیبی از این دو دانست. در این نوع مقاله مروری اطلاعات کافی از یک پژوهش در اختیار خواننده قرار می گیرد به طوری که خواننده می تواند به طور مستقل بر اساس آن شواهد نتیجه‌گیری کند.
بخشهای یک مقاله مروری
مقاله مروری ساختاری چندبُعدی دارد که بسته به هدف و رویکرد نویسنده، ممکن است متفاوت باشد، اما معمولاً شامل مؤلفه‌های زیر است:
- مقدمه: تشریح مسئله، اهمیت موضوع و هدف مرور.
- روش مرور: توضیح شیوه جست‌وجوی منابع، معیارهای انتخاب و تحلیل داده‌ها.
- نتایج مرور: ارائه یافته‌های کلیدی، طبقه‌بندی نظریه‌ها و رویکردها.
- بحث و تحلیل: تفسیر نتایج، مقایسه دیدگاه‌ها و شناسایی روندهای نوظهور.
- نتیجه‌گیری: جمع‌بندی، محدودیت‌ها و پیشنهاد مسیرهای پژوهشی آینده.
- منابع: فهرست کامل منابعی که در متن بدانها استناد شده.
درک این ابعاد برای هر پژوهشگر ضروری است؛ زیرا کیفیت و اعتبار مقالات ریویو تا حد زیادی به شفافیت در ساختار و منطق تحلیل وابسته است.
سخن پایانی
مقاله مروری یکی از ارکان اساسی تولید علم به شمار می‌آید که با ترکیب دانش موجود و تحلیل انتقادی منابع، مسیر تحقیقات آینده را روشن می‌سازد. نگارش چنین مقاله‌ای مستلزم تسلط بر مبانی نظری، مهارت در تحلیل محتوای علمی و دقت روش‌شناختی است. پژوهشگران با استفاده از این قالب میتوانند سهمی ماندگار در توسعه دانش تخصصی خود داشته باشند.
منبع: حبیبی، آرش. روش پژوهش پیشرفته. تهران: پارس‌مدیر.
سوالات متداول
مقاله پژوهشی (Research Article) حاصل اجرای یک تحقیق جدید است و داده‌های تجربی یا آماری تازه ارائه می‌دهد. اما مقاله مروری (Review Article) داده جدید تولید نمی‌کند، بلکه نتایج پژوهشهای پیشین را تحلیل و جمع‌بندی می‌کند. هدف مقاله مروری، ارائه تصویری کلی و انتقادی از وضعیت دانش موجود است.
مرور سیستماتیک (Systematic Review) نوعی از مقاله مروری است که با روش علمی دقیق، شامل پروتکل جست‌وجو و معیارهای انتخاب مشخص انجام می‌شود. مقاله مروری معمولی ممکن است ساختاری آزادتر و تحلیلی‌تر داشته باشد. بنابراین، همه مرورهای سیستماتیک مقاله مروری هستند، اما همه مقالات مروری، سیستماتیک نیستند.
بله، مقالات مروری در رتبه بالایی از نظر علمی قرار دارند، بهویژه اگر بر مبنای روششناسی دقیق نگاشته شوند. آنها نقش مهمی در جهتدهی پژوهشهای آینده دارند. بااینحال، امتیاز پژوهشی آنها معمولاً اندکی کمتر از مقالات پژوهشی اصیل است.
بله، بسیاری از همایشها پذیرای مقالات مروری هستند، بهویژه در بخشهای نظری یا موضوعات نوظهور. این مقالات میتوانند زمینهساز مباحث علمی و تحقیقهای بعدی باشند. تنها شرط آن است که ساختار و منبعگذاری علمی بهدرستی رعایت شود.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
