تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی)

تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی) نگرش و احساسی در میان کارکنان سازمان است که موجب علاقه‌مندی و انگیزش کاری می‌شود. تعلق خاطر کارکنان موضوع مهمی برای مدیریت منابع انسانی در هر سازمانی است و بعنوان عاملی اساسی در تعیین اثربخشی، نوآوری سازمانی و رقابت‌پذیری سازمان به حساب می‌آید.

واژه Job Engagement به فارسی به صورت‌های متفاوتی ترجمه شده است:

• تعلق خاطر کاری
• دلبستگی شغلی
• التزام کاری
• پیوند کاری

این واژه اگرچه تا پیش از دهه ۱۹۹۰ بعنوان یک مقوله کاربردی شناخته می‌شد اما ریشه در تحقیقات آکادمیک دارد. اصطلاح تعلق خاطر از دهه ۱۹۹۰ به شکل گسترده‌ای توسط پژوهشگران مختلف در موضوعاتی چون مدیریت و بازرگانی، رفتار سازمانی و روانشناسی سازمانی مورد استفاده قرار گرفته است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی) پرداخته شده است.

تعریف تعلق خاطر کاری

«تعلق خاطر کاری» به دلبستگی و تعهدی گفته می‌شود که فرد نسبت به کار و سازمان خود دارد. این تعلق خاطر می‌تواند از عوامل مختلفی مانند رضایت شغلی، همسویی با اهداف سازمان، فرصت‌های رشد و پیشرفت، و محیط کاری مثبت تأثیر بگیرد. کارکنانی که تعلق خاطر کاری بالایی دارند، انگیزه بیشتری برای انجام کارهای خود دارند، بهره‌وری بیشتری دارند و کمتر تمایل به ترک سازمان دارند.

دلبستگی شغلی به میزان تعهد، علاقه و اشتیاق فرد نسبت به شغل خود اشاره دارد. کارکنانی که دلبستگی شغلی بالایی دارند، نه‌تنها وظایف خود را با دقت و مسئولیت‌پذیری انجام می‌دهند، بلکه از پیشرفت و موفقیت در کار خود احساس رضایت می‌کنند.

این دلبستگی می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند تناسب شغل با مهارت‌ها و علایق فرد، فرصت‌های رشد و یادگیری، محیط کاری مطلوب و حمایت سازمانی قرار گیرد. افرادی که به شغل خود دلبسته‌اند، معمولاً بهره‌وری بیشتری دارند و با انگیزه بیشتری به حل چالش‌های کاری می‌پردازند.

اهمیت دلبستگی شغلی

سازمان‌ها برای جذب و حفظ کارکنان خلاق، فدایی و موفقی که سبب موفقیت سازمانی می‌شوند، چه اقداماتی را انجام می‌دهند؟ چه شرایطی موجب می‌شود که کارکنان با کار عجین شده و تلاش بیش از اندازه و مضاعفی ر ا به نمایش گذاشته و در رویارویی با مشکلات صبوری به خرج دهند.

پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهند، کارکنان دارای تعلق خاطر که با شوق و سرزندگی در محل کار حاضر می‌شوند و با تمام وجود در شغل خویش ذوب می‌شوند و خود را وقف شغل خویش می‌کنند، پیامدهای کاری مطلوب و خوشایندی را تجربه می‌کنند. این افراد دارای نرخ غیبت و نیت ترک کار کمتر، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، عملکرد درون نقش و فرانقش بالاتری دارند.

امروزه بیش از هر زمان دیگری مدیران اعتقاد دارند، هنگامی که پای نوآوری، عملکرد سازمانی، رقابتی بودن و درنهایت موفقیت کسب وکار به میان می‌آید، کارکنان نقش حیاتی ایفا می‌کنند. ساختار سازمانی سنتی به طور شدیدی بر کنترل‌های مدیریتی، اصول اقتصادی کاهش هزینه، کارایی و جریان نقدینگی تأکید دارد.

در سازمان‌های نوین از کارکنان انتظار می‌رود که پیشقدم و دارای ابتکار عمل بوده و به نرمی با دیگران کار کنند. مسئولیت توسعه حرفه‌ای خود را به عهده گرفته و به استانداردهای عملکرد باکیفیت بالا متعهد باشند. بنابراین به کارکنانی نیاز است که احساس پرانرژی و فدایی بودن داشته و مجذوب کار خویش باشند، به بیان دیگر، سازمان‌ها به کارکنان با تعلق خاطربالا نیاز دارند.

ابعاد تعلق خاطر کاری

طی دهه اخیر، مفهوم تعلق خاطر کارکنان بسیار مورد توجه مشاوران، پژوهشگران و کارگزاران واقع شده است. این توجه و علاقه مندی نشات گرفته از عوامل متعددی است:

نخست اینکه این مفهوم، نقشی تعیین کننده در نتایج عملکردی کسب وکار دارد. سازمان هایی که کارکنان آنها از تعلق خاطر بالایی برخوردار هستند، نتایج عملکردی بسیار مناسبی را تجربه کرده‌اند.

دوم، وضعیت تعلق خاطر کارکنان در بسیاری از سازمان‌ها از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. عدم تعلق خاطر کارکنان، برای سازمان‌ها هزینه‌های گزافی به دنبال دارد. شاهد این ادعا را می‌توان در انگیزه پایین نیروی انسانی، نرخ بالای ترک کار و جابه جایی، پایین بودن میزان رضایت شغلی، بهره‌وری و عملکرد یافت که بیشتر سازمان‌ها از آن به نوعی رنج می‌برند.

اهمیت تعلق خاطر از حیث تأثیرگذاری بر نتایج عملکردی سازمان و منابع انسانی، موجب شده است که پژوهشگران درصدد شناسایی مجموعه عوامل تأثیرگذار بر ایجاد تعلق خاطر برآیند. البته تعلق خاطر مقوله‌ای نیست که به صورت لحظه‌ای رخ دهد. سازمان‌ها برای کسب مزیت رقابتی باید در پی یافتن راهی برای ایجاد و حفظ سطح انرژی و اشتیاق کاری کارکنان باشند. راه دست یابی به این هدف، ایجاد فرهنگی است که در آن تعلق خاطر یک قاعده است. این فرهنگ پذیرای افرادی است که مناسب چنین محیطی هستند. چنین افرادی با رفتارهای مؤید تعلق خاطر، ضمن ایجاد یک چرخه مثبت کاری، به تقویت رفتار کاری همکاران دیگر نیز کمک می‌کنند.

سخن پایانی

تعلق خاطر کاری برآیند سه عامل شغل، شاغل و سازمان است. افرادی با ویژگی‌های مثبت گرایی و وظیفه شناسی معمولاً بیشتر به کارشان تعلق خاطر دارند و کار خود را با اشتیاق و انرژی بیشتری انجام می‌دهند، خود را وقف شغلشان کرده و ابتکار عمل دارند. اگر کاری که افراد انجام می‌دهند آنها را مجذوب کند، شور و اشتیاق شغلی را افزایش خواهد داد. این اشتیاق و پافشاری به احساس رضایت‌مندی و انگیزش بیشتر منجر خواهد شد.

وجود ویژگی هایی چون تنوع مهارت، اهمیت کار، هویت کار، استقلال و آزادی عمل و بازخورد، می‌تواند زمینه ایجاد تعلق خاطر را فراهم کند. همچنین رویکرد مدیریتی مناسب که محیطی مملو از اعتماد، عدالت، انصاف و غیره ایجاد می‌کند نیز در تعلق خاطر کاری کارکنان تأثیرگذار است. بنابراین باید میزان تعلق خاطر کاری افراد را افزایش داد تا عملکرد فردی و سازمانی بهبود یابد.

شاخص‌های دلبستگی شغلی در تبیین پیامدهای فردی و سازمانی نقش به‌سزایی دارند. به‌همین دلیل سازمان‌ها تاکید دارند تا میزان تعلق خاطر کاری کارکنان خود را افزایش دهند. از منظر پژوهشی نیز اثرگذاری مورد تایید است و این عامل نقش میانجی در پیش‌بینی عملکرد و پیامدهای فردی ایفا می‌کند. افزون بر این بر رضایت شغلی، تعهد سازمانی، عملکرد شغلی و رفتار شهروندی سازمانی نیز اثرگذار است

پرسشنامه تعلق خاطر کاری

منبع: ناهد، نوشین. منابع انسانی پیشرفته. تهران: پارس‌مدیر.