بیان مساله تحقیق

بیان مساله تحقیق (هدف‌ها، سوالات و فرضیه‌ها)

منبع: بیان مساله تحقیق از کتاب روش‌های تحقیق در علوم رفتاری نوشته زهره سرمد و همکاران

اولین بخش پروپوزال مدیریت، بیان مساله یا Problem Statement است. در شناسایی مسئله ی تحقیق پژوهشگر سعی بر آن دارد تا شواهدی دال بر وجود مسئله عرضه کند. به عبارت دیگر پژوهشگر زمینه ای را تصویر می کند که در آن مسئله ی مورد نظر رخ داده است. در این مرحله ویژگی های مسئله، گستردگی و علل احتمالی بروز آن نیز شناسایی می گردد. بیان یک مسئله روشن، دقیق و قابل اجرا شاید مشکلترین مرحله ی تحقیق باشد. یک بیان خوب مسئله اطلاعات زیر را منتقل می کند:

• اهمیت مسئله
• تحدید مسئله در یک حوزه ی تخصصی
• اطلاعات کلی درباره ی تحقیقات انجام شده
• چارچوبی برای ارائه ی نتایج تحقیق

در بیان اهمیت مسئله، منطق یک مطالعه و دلایل پژوهشگر برای انتخاب مسئله منظور می شود. اهمیت مسئله قبل از بیان گزاره های تحقیق (سؤالات و یا فرضیه های تحقیق) ارائه می شود ولی می تواند قبل و یا بعد از بررسی پیشینه ی تحقیق نیز عرضه شود. یک مسئله ی تحقیق زمانی از اهمیت برخوردار است که حداقل یکی از ویژگی های زیر را دارا باشد:

• فراهم آوردن دانش در یک زمینه ی خاص
• کمک به تدوین نظریه
• تعمیم نتایج تحقیقات قبلی (افزایش اعتبار برونی)
• پیشبرد روش شناسی تحقیق
• روشن ساختن برخی از مسائل مهم روز

چگونگی بیان مساله تحقیق

پژوهشگرین بهتر است قبل از بیان مساله و تعریف آن، پیرامون ادبیات و پیشینه موضوع تحقیق کمی مطالعه نماید. این امر باعث می شود تا اولا پژوهشگر اشراف بیشتری روی موضوع داشته باشد و بتواند ویژگی ها و جنبه های مختلف آن را تجزیه و تحلیل نماید و ثانیا متغیرهای مورد بررسی را به راحتی شناسایی کرده و تشریح نماید، زیرا شناسایی متغیرها، پیش بینی و در نهایت بررسی رابطه ی بین آن ها مهم ترین وظیفه ی یک پژوهشگر در امر تحقیق است.  همواره باید توجه داشت که تعریف و بیان مساله مهم ترین و در عین حال سخت ترین وظیفه پژوهشگر در مراحل آغازین تحقیق است. آنچه در این قسمت آورده می شود، به ماهیت و گستردگی تحقیق بستگی دارد و حجم مطالب ممکن است از یک پاراگراف تا چندین صفحه را شامل شود.

بیان مساله همواره با مقدمه ای آغاز می شود که با فاصله ای اندک، ناظر بلافصل بر تعریف مشخص مساله است. به این معنا که مقدمه را نباید چنان دور از مساله انتخاب کرد و کلی گرفت که بتوان آن را در آغاز هر مطلب دیگری نیز بیان کرد. مقدمه در واقع فتح بابی برای ورود به مساله اصلی تحقیق است و در حقیقت، نوعی توجیه و استدلال در جهت پرداختن به مساله مورد بررسی است. طول مقدمه نیز نباید چنان باشد که بر مطلب اصلی – یعنی تعریف مساله – غلبه کند و به عبارت دیگر «مقدمه زاید بر متن» باشد . اندازه نوشتاری مقدمه طبعا با حجم نوشته اصلی تناسب دارد و به همین دلیل، هر گاه افزایش طول مقدمه ضرورت یافت، ناگزیر باید دو لایه فراتر از مساله اصلی را در بر گیرد. در کل باید گفت که آنچه در قسمت مقدمه آورده می شود باید کاملا مرتبط با موضوع باشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

پس از بیان مساله نوبت به بحث اهمیت و ضرورت پژوهش می رسد. براستی تفاوت بیان مساله و اهمیت تحقیق چیست؟ در بیان مساله شما باید مشکلی که وجود دارد و میخواهید آن را حل کنید را بیان کنید. پس از اینکه مشکل را بیان کردید حالا باید نشان دهید که چرا حل این مشکل ضرورت دارد و چه اهمیتی دارد که باید به این مشکل پرداخته شود. می توان از طریق ارائه خلاصه ای از نوشته های صاحب نظران و خبرگان آگاه که موضوع را ضروری می دانند و خواستار تحقیق روی این مسائل هستند، ضرورت تحقیق را به اثبات رسانید و یا درباره آن استدلال کرد. ارائه آمار و ارقام از رویدادها و تأکیدی که به وسیله متخصصان و صاحب نظران در یک زمان خاص یا مکان خاص صورت می گیرد، بیان کننده این است که تحقیق مورد نظر از ضرورت خاصی برخوردار است و به عبارت دیگر، تأثیر انجام تحقیق در حل مسائل بخش های مختلف جامعه و ایجاد تحول در یک جامعه خاص یا حل مشکلات در یک مکان خاص بیان می شود.

به طور کلی، پژوهش گر باید به امور زیر بپردازد:

الف) چرا انجام تحقیق ضرورت دارد؟

ب) چرا در این مقطع زمانی، باید تحقیق انجام شود؟

ج) انجام تحقیق، چه تأثیری در پیش برد علم دارد؟

د) چه خلأ علمی را در یک رشته خاص می تواند پر کند؟

یک پژوهش گر با نگارش بخش های اهمیت و ضرورت تحقیق خویش در حقیقت امور زیر را بیان می کند:

۱. آگاهی خود را نسبت به اهمیت و موضوع نشان می دهد.

۲. استدلال‌های لازم جهت انجام تحقیق و صرف هزینه ها را توجیه می کند.

۳. ضرورت پرداختن به آن را از نظر زمان توضیح می دهد.

۴. خواننده را نسبت به محتوای ارائه شده و تحلیل ها و بررسی ها، حساس تر می کند.

در یک پروپوزال مدیریت پس از بیان مساله و اهمیت و ضرورت تحقیق نوبت به گزاره های تحقیق می‌رسد که در پارس مدیر تشریح شده است.