مقاله علمی و انواع آن

مقاله علمی گزارش نوشته شده و انتشار یافته‌ای است که نتایج تحقیقات جدید در آن حوزه تخصصی را تشریح می‌نماید. می توان گفت انتشار مقالات علمی راهی است که یک پژوهشگر نتایج کار تحقیقاتی خود را با دیگر پژوهشگران و یا دانشمندان به اشتراک می‌گذارد و یا کارهای تحقیقاتی سایر پژوهشگران را در قالب یک مقاله مروری ارائه می‌نماید. می‌توان گفت جهت تکامل علم وجود مقالات اجتناب ناپذیر است چرا که مقالات مرتبط با یک زمینه علمی به صورت زنجیر وار به هم متصل بوده و اساس و بنیان کارهای تحقیقاتی هر پژوهشگر، مقالات قبلی می‌باشد. بنابراین باید دقت کرد که هدف یک مقاله علمی دادن اطلاعات است و نه تحت تاثیر قرار دادن خواننده.

در نگارش مقاله باید به مساله سرقت ادبی و پارافریز مقاله اهتمام ویژه‌ای داشت. تقسیم بندی مقاله علمی بر اساس جنس و ماهیت مقالات قابل اننجام اس و تقسیم بندی‌های دیگری نیز می‌توان انجام داد. به عنوان مثال اگر از جنبه ارزش و اعتبار مقالات قصد تفکیک مقالات را داشته باشیم، می‌توان مقالات را به ISI و غیر ISI تقسیم بندی نمود. مقالات ISI مقالاتی هستند که در مجلاتی که جزو مجلات ISI می‌باشند، به چاپ می‌رسند که ترجمه مقالات ISI نیز بسیار تخصصی بوده و مترجم باتجربه و متبحری را نیاز دارد. در این قسمت انواع مقالات را صرفا از نظر ماهیت مقاله مورد بحث قرار می‌دهیم. بر اساس ماهیت مقاله، مقالات در دو دسته کلی مقاله علمی-پژوهشی و مقاله مروری قرار می‌گیرند.

مقالات آی اس آی ISI) Institute for Scientific Information)

موسسه ISI، در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد تأسیس و در سال ۱۹۹۲ توسط موسسه علمی تامسون خریداری شد و در حال حاضر نیز بانام تامسون رویترز شناخته می‌شود. ISI که با تکیه‌بر دانش مجرب‌ترین اساتید علمی در علوم مختلف، قصد دارد امتیاز علمی مقالات منتشرشده در مجلات مختلف را مشخص نموده تا پژوهشگران و پژوهشگران بتوانند جهت پیشبرد هر چه‌بهتر و سریع‌تر اهداف علمی خود از آن‌ها بهره گرفته و نتایج صحیح و قابل استناد دیگر پژوهشگران را به‌درستی در مقالات علمی خود مورداستفاده قرار دهند و به نتایج مطلوب موردنظر خود برسند. ازاین‌ رو این موسسه نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در ارتقاء سطوح علمی مختلف در دنیای امروز دارد تا جایی که پژوهشگران تلاش می‌کنند به‌منظور اعتبار بخشیدن به دستاوردهای علمی خود، آن‌ها را در مجلاتی به چاپ برسانند که دارای رتبه برتر از ISI می‌باشند.

ارزیابی مقاله ISI طبق استانداردهای جهانی، هر ساله برای حدود ۲۰۰۰ مجله جدید انجام قرار می‌گیرد و تنها حدود ۱۰ درصد آن به بانک اطلاعاتی اضافه می‌شود. این موسسه هرسال یک گزارش با عنوان “گزارش استنادی مجلات علمی“ (Journal Citation Reports) ارائه می‌کند که در آن مجلات موجود در بانک اطلاعاتی با ضریبی به نام تأثیرگذاری رتبه‌بندی می‌شوند. بدین ترتیب یک مجله ممکن است در یک سال مورد تأیید ISI باشد اما سال بعد به دلیل کاهش رتبه علمی، اعتبار خود را ازدست‌داده و از این پایگاه علمی معتبر حذف گردد.

فعالیت‌های موسسه ISI

باید اشاره شود که موسسه ISI یا در واقع تامسون رویترز یک ابر شرکت است. این شرکت هم اکنون در حیطه‌های اقتصادی و حقوقی بسیار فعال بوده و درصد بسیار کمی از درآمدهایش اختصاص به بخش علمی دارد. این موسسه چندین زیر مجموعه دارد که دو زیر مجموعه آن در حیطه علمی بسیار مشهور هستند. این دو زیر مجموعه عبارتند از:

وب آف کالج (WOK) که یکی از زیر مجموعه‌های تامسون رویترز است و دو وظیفه مهم را بر عهده دارد. اولین و مهمترین کار وب آف نالج این است که لیست مجلات معتبر را منتشر می‌کند که به مجلات ISI معروف هستند. برای ارزیابی این مجلات معتبر چند فاکتور مهم وجود دارد. دومین کار این بخش نیز تهیه ضریب اثر است که به گزارش استنادی مجلات معروف است.

وب آف ساینس (WOS) نیز در واقع قسمتی از شرکت تامسون رویترز است که به نوعی در داخل و بطن WOK قرار دارد و زیر مجموعه‌ای از آن محسوب می‌شود. WOS خود شامل پنج دیتابیس بزرگ است که از این پنج دیتابیس دو مورد مربوط به کنفرانسها است. WOS حدود ۴۵ زبان مختلف را پوشش می‌دهد و ۱۲ هزار مجله با بالاترین ضریب اثر را پوشش می‌دهد.

مقالات آی‌اس‌سی ISC) Islamic World Science Citation Center)

کشور ایران به‌ عنوان قطب علمی برتر جهان اسلام اقدام به تأسیس مجموعه‌ای تحت عنوان ISC (مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز) نموده است تا بتواند در راستای پیشبرد اهداف علمی جامعه بین‌المللی نقش به سزایی را ایفا نماید. مهم‌ترین هدف ISC گسترش همکاری بین دانشمندان اسلامی و مراکز علمی هست.

مجلات ISC بعد از مجلات ISI و SCOPUS در رتبه سوم سنجش عملکرد پژوهشی کشورهای عضو این مجموعه (۵۷ کشور) قرار دارد.

با توجه به اینکه چاپ مقاله در نشریات داخلی ازجمله نشریات علمی-ترویجی و علمی- پژوهشی حدود ۱ سال طول میکشد و بسیاری از افراد با این مسئله مشکل‌ دارند در نتیجه مجلات تحت پوشش ISC با معرفی بیش از ۸۰۰ مجله در داخل و خارج از کشور این امکان را فراهم کرده است تا پژوهشگران مقالات خود را با هزینه پایین تر و احتمال اکسب بالا نسبت به مقالات ISI، در این مجلات به چاپ برسانند. ضمناً چاپ چنین مقالاتی می‌تواند منجر به ایجاد یک مزیت شغلی شود که این موضوع نیز برای بسیاری از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری حائز اهمیت است.

مقالات اسکوپوس SCOPUS

پایگاه SCOPUS بزرگترین پایگاه اطلاعاتی «چکیده» و «استنادی» جهان است؛ یعنی علاوه بر چکیده مقالات، دارای فهرست منابع هر مقاله نیز بوده و بدین ترتیب امکان محاسبه تعداد استنادات به هر مقاله را فراهم می‌کند. از این رو می‌توان دریافت هر مقاله در این مجموعه، تاکنون چند بار توسط سایر مقالات مورد استناد قرار گرفته است که این خود شاخصی برای تعیین کیفیت مقاله می‌‏شود. همچنین مؤثرترین کشورها، نشریات، مؤسسات علمی، آثار و دانشمندان از این طریق مشخص می‏‌شوند. اسکوپوس اواخر سال ۲۰۰۴ از سوی الزویر (ناشر هلندی) راه اندازی شد.

پایگاه چکیده مقالات علمی اسکوپوس

پایگاه چکیده مقالات علمی اسکوپوس

اسکوپوس زیر نظر پایگاه ساینس دایرکت فعالیت می‌کند. این پایگاه مرجعی برای ثبت چکیده مقالات علمی است و مجلات مختلف می‌توانند در این پایگاه نمایه شوند. دامنه مطالب تحت پوشش این مجموعه شامل فنی Technical، پزشکی Medical، علوم اجتماعی Social Sciences، ادبیات literature، هنر Art، علوم انسانی Humanities می‌باشد. این پایگاه با همکاری ۲۱ مؤسسه از سراسر جهان ارائه شده و به سرعت رقیب جدی موسسه اطلاعات علمی شد که قریب ۵۰ سال پیشرو نمایه­‌های استنادی در جهان بود. این پایگاه روزانه آپدیت می‌‏شود.

مقاله علمی – پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

هدف اصلی از نوشتن مقاله علمی–پژوهشی جستجو و یافتن علت و پاسخ یک سوال و نشر آن در میان افراد، به‌قصد حل مشکل و یا بیان اندیشه‌ای جدید در موضوعی از موضوع‌های علمی روز دنیا هست. یکی از ویژگی‌های مهم این نوع از مقالات، اصالت و ابداع هست که پژوهشگران این حوزه باید توجه ویژه به آن داشته باشند به این معنا که موضوع انتخابی آن‌ها برای اولین بار انتخاب‌شده باشد یا به عبارت بهتر موضوع انتخابی آن‌ها طرحی نوین در حوزه علمی موردنظر ارائه دهد.

البته گاهی ممکن است موضوع موردبررسی پژوهشگر نو و تازه نباشد اما با نگاهی نو و با ایجاد یک استدلال جدید همراه باشد که این خود نمونه دیگری از ارائه طرحی نوین است.مخاطبین اصلی مقالات علمی-پژوهشی، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی هستند.

مقاله علمی – ترویجی

مقالات علمی – ترویجی یا مروری به مقالاتی گفته می‌شود که به ترویج یکی از رشته‌های علوم می‌پردازد و هدف آن ارتقاء سطح دانش خواننده هست و سعی دارد او را با موضوعات جدید علمی آشنا سازد. اصولاً این نوع از مقالات هدفی جز آشناسازی ندارند و می‌توانند ترجمه و یا یک تألیف باشند.

یک مقاله علمی ترویجی یا مروری، اطلاعات منتشرشده در حوزه یک موضوع بخصوص در یک محدوده زمانی را موردبحث و بررسی قرار می‌دهد. مقاله علمی ترویجی می‌تواند خلاصه‌ای از مقالات علمی و منابع موجود باشد. این نوع مقاله معمولاً سازمان‌دهی خاص خود را دارد و خلاصه و استنتاج‌ها را ترکیب می‌کند و اطلاعات را در ساختاری نو ارائه می‌دهد. مقاله علمی ترویجی بسته به‌موقعیت ممکن است مقالات و منابع را مورد ارزیابی قرار دهد و مناسب‌ترین و مربوط‌ترین منابع را به خواننده پیشنهاد کند. به لحاظ ارزش علمی در بین این دسته از مقالات، مقاله‌های تحلیلی ارزش و اعتبار بالاتری دارند.

مقالات کنفرانسی

مقاله کنفرانسی به مقالاتی گفته می‌شود که در کنفرانس‌ها ارائه می‌شوند و نام دیگر آن مقالات Proceeding است. این قبیل مقالات یک مقاله تحقیقی پژوهشی است که عموماً توسط یک یا چند نفر گردآوری می‌شود.

مقاله کنفرانسی Procedia

مقاله کنفرانسی Procedia

برای ارسال مقالات کنفرانسی، یک بازه زمانی یا مهلت (Dead Line) در نظر می‌گیرند. اگر ارسال مقاله بعد از مهلت ارسال انجام شود رد می‌شود و برای داوری ارسال نمی‌شود. بعد از ارسال به‌موقع مقاله توسط گروه داوری که متشکل از چند نفر متخصص و آگاه به موضوع مقاله هست مورد ارزیابی و داوری قرار می‌گیرد. این فرایند معمولاً ۲ ماه به طول می‌انجامد. برای ارسال مقالات در کنفرانس‌ها باید مبلغی پرداخت شود. در اصطلاح به آن هزینه ثبت‌نام (Registration) گفته می‌شود. البته می‌توان با پرداخت هزینه ثبت‌نام به‌عنوان شرکت‌کننده و بدون ارسال مقاله در کنفرانس شرکت کرد. برای تشویق شرکت‌کنندگان کسانی که به‌موقع در کنفرانس ثبت‌نام کنند تخفیف در نظر گرفته می‌شود.

این نوع از مقالات در صورت داشتن بار علمی و پژوهشی مناسب در ژورنال‌ها هم چاپ می‌شوند. تفاوت مقالات ژورنالی با مقالات کنفرانسی این است که در مقالات کنفرانسی اکثراً تمام مقالات به چاپ خواهند رسید. ولی در مقالات ژورنالی اکثر مقالات رد می‌شوند مگر اینکه توجیه خوبی برای پذیرش و چاپشان وجود داشته باشد. بدین‌جهت کنفرانس‌ها جای خوبی برای شروع کار چاپ مقالات است. در ایران مقالات ژورنالی دارای اهمیت ویژه‌تری نسبت به مقالات کنفرانسی دارند.

4 4 رای ها
امتیازدهی به مقاله