کارآفرینی دیجیتال

کارآفرینی دیجیتال (Digital entrepreneurship) ایجاد کسب‌وکار مبتنی بر فناوری برای فروش خدمات و محصولات بدون نیاز به محیط فیزیکی تعریف می‌شود. این حوزه از کارآفرینی سازمانی به عنوان یک پدیده فنی-اجتماعی رویکردی همسو با تحول دیجیتال در هزاره سوم است. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار به مفهوم‌سازی و تعریف کارآفرینی دیجیتال خواهیم پرداخت.

تعریف کارآفرینی دیجیتال

کارآفرینی دیجیتال به فرایند شناسایی، ارزیابی و بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینانه از طریق فناوری‌های دیجیتال اطلاق می‌شود. در این نوع کارآفرینی، ابزارها و بسترهایی مانند اینترنت، پلتفرم‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی، داده‌های کلان و هوش مصنوعی نقش اصلی در ایجاد، توسعه و مقیاس‌پذیری کسب‌وکار دارند.

کارآفرینی دیجیتال رویکردی نو در شروع کسب‌وکارهای امروزی است که به دلیل نیاز به منابع مالی کمتر نسبت به رویکردهای سنتی، افراد بیشتری را به خود جذب می‌کند. هم چنین دیجیتالی شدن مؤلفه‌های مؤثر در زندگی اعم از تجارت، بازاریابی، آموزش، اطلاع‌رسانی و حتی حمل ونقل، یک واقعیت غیرقابل انکار است.

کارآفرین دیجیتال، فردی است که از شبکه کامپیوتری و به طور کل فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان یک ابزار جهت خلق فرصت‌های بازرگانی و تجاری بهره می‌گیرد تا کسب‌وکاری با توانمندی‌های فناوری روز، تدارک ببیند.

براساس یک تعریف فراگیر و پذیرفته شده فرایندی که این فرد برای ایجاد شغل برای خود و دیگران به کار می‌بندد. درنهایت به اشتغال زایی مولدی تبدیل می‌شود که می‌توان به آن کارآفرینی دیجیتال اطلاق کرد.

اهمیت کارآفرینی دیجیتال

در عصر جدید ورود به بازار کسب‌وکار با داخل شدن به جهان دیجیتال به سهولت اجرا شدنی است. چرا که افراد بسیاری هستند که در زمینه مشاوره راه اندازی کسب‌وکار دیجیتال فعالیت می‌کنند. مشاوران بازاریابی دیجیتال با مشاوره‌ای دقیق و سنجیده کسب‌وکارهای دیجیتالی سریع رشد می‌کنند و به سود می‌رسند. یک فرد تازه کار با سرمایه‌ای کم هم قادر است یک کسب‌وکار با درآمد خوب راه بیندازد.

کارآفرینی دیجیتال با خود مسیر ورود درآمد اقتصادی را در ابعاد ملی، منطقه‌ای و محلی بازخواهد نمود. بی‌گمان این مسئله روشن است که روند رو به رشد این شیوه کارآفرینی در دنیا، مدیون به کارگیری فناوری‌های نوین از جمله فناوری اطلاعات، فضای سایبری و اینترنت است. البته باید در نظر داشت از صفر تا صد هیچ کسب‌وکاری در دنیای دیجیتال، نمی‌تواند بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد. چراکه بخشی از بدنه تشکیل دهنده آن، در محیط غیر دیجیتالی شکل می‌گیرد.

هم‌چنین با حرکت دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های کارآفرین، تعداد بسیاری از دانشجویان با ویژگی‌های کارآفرینانه تربیت می‌شوند. این حجم از نیروی انسانی متخصص را می‌توان به صورت کارآفرینان بالقوه در نظر گرفت. مزایای قابل توجه و چشم گیر کارآفرینی دیجیتال منجر به گسترش این نوع کسب وکارها در کشورهای پیشرفته از دهه‌های قبل شده است. اما نبود زیرساخت مناسب مانند تجهیزات ارتباطی، کمبود نیروی انسانی ماهر و نبود محیط حمایتی، سرعت به کارگیری کسب‌وکار الکترونیکی را در کشورهای در حال توسعه مانند ایران کندتر کرده است.

مفهوم‌سازی کارآفرینی دیجیتال

در عصر اطلاعات که شامل ورودی فناوری‌های نو به عرصه‌های گوناگون زندگی است، کارآفرینی در فضای دیجیتال به عنوان رویکردی نو پا به عرصه وجود گذاشته است. این مفهوم به کارآفرینی فناورانه بسیار نزدیک است.

این رویکرد به دنبال راه‌اندازی کسب‌وکار بر مبنای یک تفکر و ایده جدید در بین فعالات عرصه تولید و خدمات جایگاه برجسته‌ای دارد. کارآفرینی دیجیتال را می‌توان نوعی اشتغال‌زایی مبتنی بر مؤلفه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت مستقیم دانست.

شاید بتوان کارآفرینی در فضای مجازی را، یکی از مهم‌ترین زمینه‌های اشتغال‌زایی در هزاره سوم تلقی نمود. پدیده‌ای که فرصتی برای استفاده از نیروهای خلاق، با کمترین هزینه و حداکثر اثربخشی در کسب‌وکار را فراهم می‌نماید.

کارآفرینی دیجیتال، بررسی دقیق فناوری‌های دیجیتال و ویژگی‌های منحصربه فرد آن در شکل دادن به فعالیت‌های کارآفرینی است. تأکید بیشتر بر کارآفرینی دیجیتال، به دلیل نقش فناوری‌های جدید دیجیتال در کسب‌وکار آنلاین است.

ابعاد کارآفرینی دیجیتال

پیشران‌های متعددی برای این منظور وجود دارند که در قالب سه مقوله اصلی قابل دسته‌بندی هستند که عبارتند از:

• عوامل درون‌سازمانی
• عوامل برون‌سازمانی
• زیرساخت‌ها

عوامل درون‌سازمانی خود شامل قابلیت‌های سازمان و خط‌مشی سازمان هستند. سازه عوامل برون‌سازمانی نیز شامل مشوق‌های حمایتی و توانمندی‌های محیطی هستند. عوامل زیرساختی نیز از زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های محیطی تشکیل شده‌اند.

عنصر اصلی در این میان تمرکز بر خلاقیت و نوآوری افراد کارآفرین است.خلاقیت در طرح‌ریزی و پیدا کردن نظرات عملی امری است که قادر است یک کسب‌وکار را در کمترین زمان به پیروزی برساند. در این راستا کارآفرین باید ایده‌های تازه را بیابد و بعد آنها را به امتحان کند. آنهایی که از این امتحان با موفقیت خارج شدند را انتخاب کرده و اعمال کند. خیلی از این ایده‌ها نوآورانه‌اند و موثر هستند. بنابراین براساس چنین ایده‌هایی می‌توان به توسعه کسب‌وکار دست زد.

سخن پایانی

با توجه به اقتصاد دانش بنیان، سازمان‌ها برای سازماندهی و کسب رقابت در سطح جهانی، فرایند دیجیتالی کردن را در کسب‌وکار خود به کار می‌برند. کارآفرینی دیجیتال، نه‌تنها برای بخش‌های فناوری اطلاعات شرکت‌ها، بلکه برای همه صنایع، کاربردی و مهم است. این شیوه کارآفرینی منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی بسیاری در بخش‌های مختلف اقتصادی و تجاری، حمل ونقل، هتلداری، زیرساخت‌های فناوری و مسائل مرتبط با آن‌ها شده است.

پرسشنامه کارآفرینی دیجیتال

منبع: فلاح‌، محمدمادق. مدیریت کارآفرینی. تهران: سمت.