مدل پذیرش فناوری (TAM)
مدل پذیرش فناوری (TAM) الگویی عمومی برای شناسایی و تبیین عوامل موثر بر قصد استفاده از محصولات و خدمات مبتنی بر تکنولوژی جدید است. شاید مهم‌ترین و پرکاربردترین مدل در میان مدل‌ها و نظریه‌های پذیرش فناوری همین مدل باشد.
این الگو توسط فرد دیویس ارائه گردید و بعدها توسط ونکاتش توسعه پیدا کرد. مدل TAM از جمله مدل‌هایی است که در مدیریت و فناوری اطلاعات با استقبال بسیاری مواجه شده است.
الگوی TAM مخفف است که به فارسی «مدل پذیرش فناوری» ترجمه شده است. فرد دیویس به سال ۱۹۸۹ مقاله‌ای با عنوان «سودمندی ادراک‌شده، سهولت استفاده ادراک‌شده و پذیرش فناوری اطلاعات توسط مصرف‌کننده» ارائه کرده است. در این مقاله برای نخستین بار دو مفهوم «سودمندی ادراک‌شده» و «سهولت استفاده ادراک‌شده» به عنوان زیربنای پذیرش فناوری جدید توسط کاربر نهایی معرفی شد.
هدف دیویس ایجاد مقیاسی برای پیش‌بینی و توضیح رفتار مصرف‌کننده بوده است. در این راستا تمرکز بر دو عامل سهولت ادراک‌شده، سادگی استفاده ادراک‌شده است. دیویس برای معرفی این دو مفهوم پرسش را مطرح کرده است: چه عواملی باعث می‌شود فناوری اطلاعات مورد پذیرش قرار گیرد یا رد شود؟ در میان متغیرهای متعددی که وجود دارند دو عاملی اساسی سودمندی ادراک‌شده و سادگی استفاده ادراک‌شده می‌باشند.
ابعاد مدل پذیرش فناوری
مدل پذیرش فناوری (Technology acceptance model) در دهه ۱۹۸۰ توسط فرد دیویس ارائه شد. براساس این مدل سودمندی ادراک شده و سهولت استفاده دو عامل اصلی گرایش به استفاده از فناوری‌های جدید هستند. بعدها موارد دیگری نیز به مدل اضافه شد که ریسک ادراک‌شده مهم ترین آنها می‌باشد. مدل TAM بیان می‌کند که دو عامل کلیدی بر تصمیم کاربران برای پذیرش یک فناوری تأثیر می‌گذارند:
- سودمندی ادراک‌شده (Perceived Usefulness – PU)
- سهولت استفاده ادراک‌شده (Perceived Ease of Use – PEOU)
مدل پذیرش فناوری
سودمندی ادراک‌شده
میزانی که فرد باور دارد که استفاده از یک فناوری ویژه عملکرد شغلی وی را بهبود می‌بخشد. نخستین عاملی که موجب گرایش یا عدم گرایش افراد به استفاده از یک فناوری، به باور آنها از میزان سودمندی آن فناوری بستگی دارد. اگر افراد باور داشته باشند یک فناوری باعث بهبود کارشان می‌شود به استفاده از آن گرایش خواهند داشت. این متغیر را سودمندی ادراک‌شده گویند .
سهولت استفاده ادراک‌شده
میزانی که فرد باور دارد که استفاده از یک فناوری ویژه، ساده و بی‌دردسر است. سهولت استفاده عامل دومی است که در پذیرش فناوری نقش دارد. با فرض اینکه افراد ممکن است باور داشته باشند یک فناوری بسیار مفید است اما در عین حال ممکن است این تصور را داشته باشند که دشواری استفاده از این فناوری به قدری است که به زحمت استفاده آن نمی‌ارزد. این متغیر را سهولت استفاده ادراک‌شده گویند.
فرد دیویس
فرد دیویس (Fred Davis) یک پژوهشگر برجسته در حوزه سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات است که بیشتر به خاطر ارائه مدل پذیرش فناوری شناخته می‌شود. او در دهه ۱۹۸۰ این مدل را برای توضیح و پیش‌بینی چگونگی پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید توسط کاربران توسعه داد.
دیویس در دوران فعالیت علمی خود، روی عواملی که بر پذیرش فناوری توسط کاربران تأثیر می‌گذارند، تمرکز کرده و تلاش کرده است تا نشان دهد که درک کاربران از مفید بودن و سهولت استفاده از یک فناوری، مهم‌ترین عوامل در پذیرش یا رد آن هستند.
فرد دیویس
اگرچه اطلاعات شخصی زیادی درباره زندگی فردی و تحصیلات او در دسترس نیست، اما مشخص است که آثار او الهام‌بخش بسیاری از پژوهشگران بوده است. مطالعات دیویس نه‌تنها در زمینه فناوری اطلاعات، بلکه در حوزه‌هایی مانند آموزش الکترونیکی، بانکداری دیجیتال، سلامت الکترونیک و تجارت الکترونیک نیز کاربرد یافته‌اند. امروزه، اکثر شرکت‌های فناوری و طراحان سیستم‌های دیجیتال، هنگام بررسی میزان پذیرش یک فناوری جدید، به اصولی که دیویس مطرح کرده است، توجه می‌کنند.
توسعه مدل پذیرش فناوری
پس از ارائه الگوی اولیه، در همان سال ۱۹۸۹ دیویس، باگوزی و وارشاو مطالعه‌ای با عنوان «پذیرش فناوری کامپیوتر: مقایسه دو مدل ترکیبی» انجام دادند. در این مطالعه آنها از مدل تئوری عمل منطقی (TRA) که توسط فیشبین و آیزن (۱۹۷۵) ارائه شده بود، استفاده کردند. فرد دیویس و همکارانش، مدل رفتار منطقی را در زمینه پذیرش تکنولوژی توسعه دادند.
این نظریه زیربنای مدل پذیرش تکنولوژی (TAM) است که شناخت هر چه بیشتر آنچه که موجب پذیرش یک سیستم می‌شود را تسهیل می‌کند. در مدل پذیرش تکنولوژی دو کنشگر پایه و تعیین کننده رفتار افراد جهت استفاده از یک فناوری شناسایی شده است:
سهولت استفاده ادراک‌شده (PEOU) : میزانی که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص نیاز به تلاش زیادی جهت یاد‌گیری ندارد. یعنی کارکردن با یک سیستم تا چه میزان از نظر شخص آسان است.
سودمندی ادراک‌شده (PU) : میزانی که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص بر سطح عملکرد او می‌افزاید. مدل پذیرش تکنولوژی در شکل همین مطلب ترسیم شده است.
دانلود اصل مقاله پذیرش فناوری دیویس
دانلود پایان‌نامه مدل پذیرش فناوری
عنوان: ارزیابی تمایل به خرید الکترونیکی توسط مشتری با استفاده از مدل پذیرش فناوری
مقطع: کارشناسی ارشد
مورد مطالعه: پایگاه پارس‌مدیر
رشته تحصیلی: مهندسی صنایع
دانشگاه: پیام نور تهران
نمره دفاع: ۲۰
پیوست: فایل کامل به‌صورت ورد و پی‌دی‌اف همراه با تمامی فایل‌های داده و مستندات
سخن پایانی
مدل پذیرش فناوری یکی از مهم‌ترین مدل‌های نظری در حوزه فناوری اطلاعات است که توسط فرد دیویس در دهه ۱۹۸۰ توسعه یافت. این مدل تلاش می‌کند توضیح دهد که چرا برخی کاربران یک فناوری را می‌پذیرند و از آن استفاده می‌کنند، در حالی که دیگران ممکن است از پذیرش آن سر باز بزنند. اگر کاربران احساس کنند که یک فناوری کارایی آنها را افزایش می‌دهد و در عین حال استفاده از آن دشوار نیست، احتمال بیشتری دارد که آن را بپذیرند و در زندگی روزمره یا کار خود به کار بگیرند.
این مدل یکی از پرکاربردترین چارچوب‌های نظری در پژوهش‌های فناوری اطلاعات، بازاریابی دیجیتال، آموزش الکترونیکی و سیستم‌های سازمانی است. در طول سال‌ها، مدل TAM گسترش یافته و نسخه‌های پیشرفته‌تری مانند TAM2 و مدل یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری (UTAUT) معرفی شده‌اند که عوامل بیشتری را در نظر می‌گیرند، از جمله تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و انگیزه‌های رفتاری. امروزه، بسیاری از شرکت‌های فناوری از این مدل برای تحلیل رفتار کاربران نسبت به نرم‌افزارها، اپلیکیشن‌های موبایل، خدمات بانکداری دیجیتال، سیستم‌های سلامت الکترونیک و حتی رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا بتوانند میزان موفقیت و پذیرش فناوری‌های جدید را پیش‌بینی کرده و آنها را بهینه‌سازی کنند.
دانلود اصل مقاله مدل پذیرش فناوری فرد دیویس
منبع: قصری، فریدون. مدیریت فناوری اطلاعات. تهران: پارس‌مدیر.
