فصل پنج پایاننامه مدیریت شامل خلاصه، نتیجه‌گیری، بحث، بیان محدودیت‌های پژوهش و ارائه پیشنهادهای پژوهشی است. این فصل آخرین فصل پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت یا رساله دکتری مدیریت است. در واقع این فصل تنها فصلی است که به قلم خود پژوهشگر نوشته می‌شود و دستاوردهای دسته اول و تازه پایاننامه در آن ارائه می‌شود. در این بخش فصل پنج پایاننامه مدیریت به صورت کلی تشریح می‌شود.
نمونه فصل پنج پایاننامه مدیریت
فصل پنجم با یک مقدمه کوتاه در زمینه مسئله مورد مطالعه و به قلم پژوهشگر شروع می‌شود. سپس باید خلاصه‌ای از کلیه مراحل پژوهشی و چهار فصل پیشین ارائه شود. در ادامه باید یافته‌های پژوهش مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج آزمون فرضیه‌ها تحلیل شود و سوالات پژوهش پاسخ داده شود.
برخلاف اهمیت بسیار بالایی که این فصل دارد اما در کمتر مطالعه‌ای جدی گرفته می‌شود. بیشتر مطالب مندرج در این فصل به صورت کلیشه‌ای بوده و در واقع تکرار مکررات فصول قبل می‌باشد. حال آنکه در فصل پنج پژوهشگر باید نشان دهد دستاوردهای واقعی و ناب پژوهشی که انجام داده، چیست. همچنین باید نشان داده شود یافته‌های حاصل از تحلیل داده‌ها چه نتایج تازه‌ای در عرصه مورد مطالعه داشته است.
در بخش بحث باید نتایج مطالعه حاضر با مطالعات قبلی و پیشینه پژوهش مقایسه و بحث شود. سپس باید محدودیت‌های پژوهش بیان شود. در پایان نیز پیشنهادهای پژوهشی به صورت پیشنهادهای کاربردی و پیشهادهایی برای پژوهشگران آینده ارائه شود.
۵-۱- مقدمه فصل پنج پایاننامه مدیریت
در ابتدا در حد یک پاراگراف و نهایت ده خط به زبان و قلم خودتان شرحی از موضوع پایاننامه ارائه دهید. دقت کنید فصل پنجم، آخرین فصل پایاننامه است که با نام «نتیجه‌گیری و پیشنهادات» شناخته شده است. این فصل متعلق به پژوهشگر است بنابراین او می تواند در فصل پنجم پایاننامه در مورد یافته‌های پژوهش و اطلاعات کسب شده بحث و اظهار نظر کند و همینطور فرضیات پژوهش را با دلایل منطقی و علمی، تایید یا رد کند. اهمیت بالای این فصل به این خاطر است که در آن روشن می شود مهمترین یافته‌ها و دستاوردهای پایاننامه شما چه بوده است.
مقدمه باید از زبان نویسنده پایاننامه و فاقد منبع باشد.
در قسمت مقدمه در یک پاراگراف به تشریح موضوه بپردازید بطوریکه خواننده بدون مطالعه فصول پیشین بفهمد در مورد چه چیزی مطالعه می‌کند.
در پاراگراف دوم شرح دهید در این فصل چه خواهد گذشت. برای نمونه بنویسید:
در راستای این هدف در فصل حاضر، ابتدا خلاصه نتایج فصول پیشین ارائه می‌شود. سپس به نتیجه‌گیری و بحث پیرامون یافته‌های پژوهشی پرداخته خواهد شد. سپس محدودیت‌های تحقیق ارائه می‌شود. در پایان نیز خلاصه پیشنهادهایی کاربردی و پیشنهادهایی برای مطالعه آینده ارائه خواهد شد.
۵-۲- خلاصه پژوهش
فصل پنجم پایاننامه، با عناوین «تحلیل یافته ها، بحث و نتیجه‌گیری و ارایه الگو» نگارش می‌شود. این مقاله به سادگی نشان می‌دهد که یک محقق در فصل پنجم پایاننامه خود باید چه چیزهایی را بگنجاند. همچنین این مقاله در برگیرنده زمان فعل و نشانگر معنایی است که عمدتا در نوشتن خلاصه، نتیجه‌گیری و توصیه استفاده می‌شود. برای دیگران، نوشتن فصل ۵ ساده ترین بخش در نوشتن پایاننامه است، اما گروهی از دانشجویان دوست دارند اطلاعات بیشتری در مورد آن داشته باشند. اگر شما نیز یکی از این دانشجویان هستید، این مقاله مختص شماست و می‌توانید از آن به خوبی استفاده کنید.
مطالبی که در این قسمت بیان می‌شود به قرار ذیل می‌باشد:
- ارائه خلاصه‌ای از مسئله اصلی تحقیق، فرضیه‌ها، اهداف و سوالات تحقیق
- طرح خلاصه‌ای از نتایج به دست آمده در تحقیق
- بیان روابط علت و معلولی که در نتایج تحقیق استخراج شده است
- مقایسه نتایج بدست آمده
- تحلیل و تفسیر یافته‌های تحقیق
- استفاده از تحقیق‌های پیشین به منظور رد یا تایید نتایج بدست آمده
- برجسته نمودن نوآوری و جنبه‌های جدید تحقیق
- ارائه محدودیت‌های نظری و اجرایی تحقیق
- ارائه پیشنهاداتی از طرف دانشجو در ارتباط با نتایج حاصل از تحقیق
- ارائه پیشنهاداتی از طرف دانشجو برای تحقیقات آتی
۵-۳- نتیجه‌گیری و بحث
منظور از نتیجه‌گیری تشریح و تفسیر نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در فصل چهارم است. این نتایج می‌تواند در راستای آزمون فرضیه‌های پژوهش باشد یا در راستای پاسخ به سوالات تحقیق (پرسش‌های پژوهش) تفسیر شود. لازم به تذکر است استفاده همزمان از سوال و فرضیه تحقیق اشتباهی رایج است که در بیشتر مطالعات داخلی دیده می‌شود. از قسمت نتیجه‌گیری و بحث در استخراج مقاله از پایاننامه استفاده زیادی می‌شود.
منظور از بحث مقایسه نتایج حاصل از پژوهش با نتایج حاصل از تحقیقات مشابه و جدید می‌باشد. برای مثال مطالعه شما نشان داده است بازاریابی حسی بر درگیری مشتریان تاثیر دارد. این نتیجه را با نتایج حاصل از مطالعات مشابه مقایسه کنید. صرف متغیرهای یکسان نشان دهنده مشابه بودن مطالعات نیست و باید زمینه و بافت مورد مطالعه نیز مشابه باشد. بنابراین این یخش از فصل پنج پایاننامه مدیریت ارتباط تنگاتنگی با فصل دوم پایاننامه مدیریت دارد.
۵-۴- محدودیت‌های پژوهش
منظور از محدودیت، عوامل و شرایطی است که محقق حین انجام این پژوهش با آن روبرو شده و این عوامل و شرایط بروی نتایج و یافته های تحقیق تاثیر می‌گذارند. هر تحقیقی ممکن است محدودیت‌های خاص خودش را داشته باشد بنابراین محقق باید در گزارش کار علمی خود به این محدودیت‌ها اشاره کند تا اگر کسی قصد بهره برداری از این گزارش و یافته های آن را دارد بداند محقق تحت چه شرایطی به این یافته ها رسیده است.
این محدودیت ها می تواند شامل گستردگی جامعه آماری، نبودن ابزار مناسب اندازه گیری، کمبود منابع و پیشینه پژوهشی، سوگیری در انتخاب گروه نمونه، ناتوانی پژوهشگر در کنترل متغیرهای ناخواسته و محدودیت هایی نظیر امکانات کم مالی، محدودیت زمانی، عدم همکاری مسئولین و پاسخ دهندگان و هر محدودیت دیگری که می تواند در نتایج نهایی یک پژوهش تاثیر بگذارد شود.
نکته‌ای که باید به آن اشاره شود اینست که دانشجویان نباید به صورت فرمالیته عواملی را بعنوان محدودیت معرفی کنند که صحیح نیستند. مثلا اگر بخواهید برای راحتی کار خودتان در این قسمت به کمبود منابع علمی اشاره کنید در حالیکه بارها درباره یک موضوع مقاله علمی و کتاب نوشته شده است، صحیح نیست و به نظر خواهد رسید پژوهشگر در صدد ارائه دلیل غیرقابل اطمینانی برای کم کاری خود در تحقیق فعلی می‌گردد.
۵-۵- پیشنهادهای پژوهش
انواع پیشنهادهای پژوهشی عبارتند از:
- پیشنهادهای کاربردی
- پیشنهادهای عمومی
- پیشنهادهایی برای پژوهشگران آتی
پیشنهادهای کاربردی براساس نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش و یا پاسخ به پرسش‌های پژوهش ارائه می‌شود. اگر پژوهش دارای فرضیه باشد باید براساس پاسخ به هر فرضیه یک پیشنهاد نوشت. اگر پژوهش دارای سوال باشد باید براساس پاسخ به هر سوال پژوهشی پیشنهادی مطرح کرد. برای مطالعه بیشتر تفاوت سوال و فرضیه و همینطور گزاره‌های تحقیق را مطالعه کنید.
پیشنهادهای عمومی چندان مرسوم نیست. اگر پیشنهادات کاربردی برای سازمان مورد مطالعه ارائه می‌شود پیشنهادهای عمومی به فعالات صنعت ارائه می‌شود. همچنین پیشنهاداتی کلان است که خطاب به دولت، آحاد جامعه یا صنعت مورد مطالعه بیان می‌شود.
پیشنهادهایی برای پژوهشگران آینده نیز براساس محدودیت‌های پژوهش تنظیم می‌شود. برای نمونه یک محدودیت تحقیق آن است که از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها استفاده شده بنابراین به پژوهشگران آتی پیشنهاد می‌شود مطالعه‌ای را با استفاده از مصاحبه و روش تحقیق کیفی انجام دهند.
فصل پنج پایاننامه چند صفحه باید باشد؟
یکی از سوالات همه پژوهشگران آن است که فصل پنج پایاننامه چندصفحه باید باشد؟
هیچ استاندارد دقیق و مشخصی برای این منظور وجود ندارد اما به طور کلی دقت کنید که فصل پنج پایاننامه کارشناسی ارشد نباید کمتر از ۱۰ صفحه باشد. همچنین برای رساله دکتری مدیریت نیز باید دست کم ۲۰ صفحه مطلب ارائه کنید. برای یک پایاننامه کارشناسی ارشد اصول زیر را رعایت کنید:
- مقدمه را در یک صفحه تنظیم کنید.
- خلاصه پژوهش را در یک صفحه تنظیم کنید.
- حداقل سه تا پنج صفحه به نتیجه‌گیری و بحث بپردازید.
- حداقل دو تا سه صفحه پیشنهادهای کاربردی را ارائه کنید.
- حداقل یک صفحه را به بیان محدودیت‌ها و پیشنهادهایی برای پژوهشگران آتی ارائه کنید.
اصول فوق برای رساله دکتری مدیریت بسیار پیچیده تر است. در یک رساله شما باید به روش استقرایی براساس فرضیه‌ها و آزمون‌های آماری ارائه شده به الگوسازی بپردازید. در یک رساله دکتری پژوهشگر با روشی بنیادی باید نشان دهد چه چیز تازهی به علم اضافه کرده است. پیشنهاد می‌شود آموزش نگارش فصل پنج رساله دکتری مدیریت را مطالعه کنید.
سخن پایانی فصل پنج پایاننامه مدیریت
فصل پنجم با هدف بحث، تفسیر و نتیجه‌گیری تدوین شده و با مرور خلاصه‌ای از مسئله، اهداف، سوالات و یافته‌ها آغاز می‌شود. در این فصل، نتایج به‌صورت تحلیلی بررسی می‌شوند و سهم پژوهش در حل مسئله روشن می‌گردد. محقق بدون استناد به منابع، یافته‌ها را تبیین می‌کند و تصویری منسجم از کل پژوهش ارائه می‌دهد. این فصل باید نشان دهد که تحقیق تا چه اندازه در پاسخ‌گویی به پرسش‌ها و تحقق اهداف موفق بوده است.
نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | 
