بدرفتاری سازمانی (Organisational misbehaviour) به انجام هرگونه عملی در محیط کاری گفته می‌شود که فرد مجاز به انجام آن نیست. این مقوله همچنین به عنوان رفتاری تعریف می‌شود که از سوی مدیریت سازمان نامطلوب است. چنین رفتارهایی بدون تردید پیامدهای عملکردی منفی و مخربی برای سازمان همراه دارند. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله، بدرفتاری سازمانی مفهوم‌سازی و تعریف خواهد شد.
مبانی نظری و تعریف بدرفتاری سازمانی
رفتارهای افراد در حوزه مدیریت رفتار سازمانی از دهه ۱۹۶۰ مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. در مطالعات اولیه عمده‌ترین تاکید بر بهبود رفتارهای مطلوب شغلی بوده است. با این وجود رفتارهایی هستند که جنبه مخرب دارند و در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
بدرفتاری سازمانی به هرگونه کنش آگاهانه، عامدانه و هدف‌داری اطلاق می‌شود که توسط کارکنان در محیط کار انجام می‌گیرد. با هنجارها، قوانین، یا انتظارات رسمی و غیررسمی سازمان در تعارض است؛ این رفتارها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به منافع سازمان، بهره‌وری، روابط کاری یا سلامت روانی کارکنان آسیب وارد کنند.
در تعریفی دیگر، سوء رفتار را تخطی از قواعد و سیاست‌های زیر بنایی موردنیاز برای فعالیت‌های فردی و سازمانی که با هدف آسیب رسانی و به صورت عمدی می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت کژرفتاری یک مسئله سازمانی است که اگر به‌درستی عارضه‌یابی نشود می‌تواند پیامدهای مخربی ببار آورد.
ویژگی‌های بدرفتاری سازمانی
بدرفتاری سازمانی شامل مجموعه اعمال مشخصی با دو ویژگی مشترک هستند:
- نخست، این رفتارها ارادی اند (اتفاقی و سهوی نمی باشند)
- دوم، باهدف نقض هنجارهای سازمانی و آسیب رساندن به سازمان و یا اعضای آن و یا هردو انجام می‌شوند.
بدرفتاری در سازمان
از سویی دیگر، پژوهش‌ها نشان میدهند که یکی از دلایل گسترش و رو به رشد بودن بدرفتاری هایی همچون، کم کاری، پرخاشگری، قلدری، لجبازی، ارعاب، کینه توزی، رفتارهای کلامی نامناسب و افزایش افزایش ترک شغل کارکنان بی توجهی به سرمایه اجتماعی به عنوان یک متغیر اثرگذار می‌باشد.
انواع بدرفتاری سازمانی
در یک طبقه بندی ساده می‌توان یک طبقه را رفتارهای مطلوب و مثبت و طبقه دیگر را رفتارهای نامطلوب و منفی در نظر گرفت. در دو دهه اخیر طبقه رفتارهای منفی که شامل بدرفتاری سازمانی نیز می‌باشد بیشتر مورد توجه پژوهشگران رفتاری، مدیریتی و روانش است قرار گرفت.
برخی از عمده‌ترین انواع بدرفتاری سازمانی عبارتند از:
- رفتار انحرافی کارکنان
- قلدری سازمانی
- اوباشگری شغلی
- خرابکاری (وندالیسم)
- خشونت سازمانی
ناهنجاری سازمانی، قلدری شغلی، اوباشگری شغلی و رفتارهای انحرافی از این دسته هستند. این رفتارها در قالب بدرفتاری‌های سازمانی قابل مطالعه هستند.
به‌طور کلی همانقدر که پرورش رفتارهای مطلوب برای سازمان سازنده است رفتارهای نامطلوب نیز برای سازمان مخرب است. بنابراین نباید از رفتارهای نامطلوب غافل بود. برای نیل به موفقیت باید ریشه‌های چنین رفتارهایی را به درستی شناسایی و با آن مقابله کرد.
سخن پایانی
بدرفتاری سازمانی، رفتاری عمدی است که هنجارهای اجتماعی یا سازمانی را نقض می‌کند. این رفتار ممکن است به سود سازمان باشد اما با ارزش‌های اجتماعی در تضاد باشد، یا برعکس، با ارزش‌های اجتماعی هم‌راستا باشد اما به زیان سازمان تمام شود. مصادیق آن شامل کم‌کاری، اتلاف وقت، امتناع از کار، سوءاستفاده از امکانات و خرابکاری است. این رفتارها در نتیجه تعامل عوامل فردی و سازمانی شکل گرفتند. در سطح فردی، ناهماهنگی ارزش‌ها و نارضایتی از نیازهای شخصی تأثیرگذار بودند. در سطح سازمانی نیز، فرصت‌های درونی، ضعف نظارت، نبود انسجام و فرهنگ ناپایدار زمینه‌ساز بدرفتاری شدند. بنابراین تکرار این رفتارها تابع شدت عوامل محیطی و ادراک کارکنان از عدالت و ارزش‌های سازمانی است.
دانلود پرسشنامه بدرفتاری سازمانی
منبع: بیکر، شعبان؛ بیکر، موسی. مدیریت رفتار سازمانی. تهران: پارس‌مدیر.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
