روش کریتیک (CRITIC)
روش کریتیک (CRITIC) یک روش وزن دهی به معیارها براساس همبستگی و انحراف معیار داده‌های ماتریس تصمیم است و از روش نرمال سازی خطی استفاده می‌کند. از نظر کارکرد این روش مشابه روش انتروپی شانون است با این تفاوت که در این روش فقط به پراکندگی داده‌ها تکیه نمی شود.
«اهمیت معیارها مبتنی بر همبستگی درونی معیارها» برگردان پارسی CRiteria Importance Through Intercriteria Correlation است. این روش با فرم کوتاه کریتیک (CRITIC) نمایش داده می‌شود. روش کریتیک توسط دبرا و کاندوس (۲۰۱۰) معرفی شد و یک روش بسیار مناسب و کاربردی برای تعیین وزن معیارها است.
استفاده از روش کریتیک (CRITIC) به صورت ترکیبی با روشهای تصمیم‌گیری چندمعیاره بسیار سازگار است. همانطور که می‌دانید در یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره مانند تاپسیس و … از تعدادی معیار برای انتخاب بهترین گزینه استفاده می‌شود. همیشه وزن معیارها به عنوان یک ورودی دردسر اصلی پژوهشگران است. روش کریتیک با استفاده از همان ماتریس تصمیم و بدون نیاز به داده‌های جدید، وزن معیارها را بدست می‌دهد.
مزایای روش کریتیک (CRITIC)
در این روش برای تعیین وزن معیارها از دیدگاه خبرگان استفاده نمی‌شود. اگر چه خبرگان از دانش و تجربه خود برای تعیین وزن معیارها استفاده میکنند اما با بیشتر شدن تعداد معیارها، احتمال خطاهای انسانی و ایجاد شک و تردید در مورد قابلیت اطمینان نتایج نیز افزایش پیدا می‌کند. در روش روش کریتیک (CRITIC) با استفاده از انحراف معیار و همبستگی درونی معیارها وزن هر معیار تعیین می‌شود.
مزیت دیگر روش CRITIC آن است که نیازی به گردآوری داده‌های جدیدی برای تعیین وزن معیارها نیست. زمانی که ماتریس تصمیم تشکیل شد با اعداد همین ماتریس وزن هر معیار نیز تعیین می‌شود.
گام‌های روش کریتیک (CRITIC)
نخستین گام تشکیل ماتریس تصمیم است. منظور از ماتریس تصمیم، ماتریسی است که در هر سطر آن یک گزینه و در هر ستون آن یک معیار قرار دارد. این ماتریس شامل m گزینه و n معیار است و به صورت کلی زیر نوشته می‌شود:
ماتریس تصمیم
- برای سنجش همبستگی داده‌ها از رابطه ۱ استفاده می‌شود.
- برای تعیین وزن اولیه معیارها از رابطه ۲ استفاده می‌شود.
- سرانجام با استفاده از رابطه ۳ و به روش خطی وزن نهایی معیارها تعیین می‌شود.
فرمول‌های روش کریتیک (CRITIC)
به این ترتیب با همان داده‌های ماتریس تصمیم و با توجه به پراکندگی و همبستگی داده‌ها، وزن هر معیار محاسبه می‌شود. در این روش برخلاف روش انتروپی فقط پراکندگی داده‌ها ملاک تصمیم‌گیری نیست. در تعیین وزن نهایی معیارها چون از روش خطی محاسبه می‌شود بنابراین جمع اوزان معیارها ۱ خواهد شد.
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.
محاسبه وزن معیارها با روش کریتیک (CRITIC) در اکسل
- فایل اکسل محاسبه وزن معیارها با روش کریتیک
- توضیح محاسبات انجام شده به صورت فارسی
- یک نمونه مقاله فارسی که داده‌های آن در فایل اکسل تفسیر شده است.
- اصل مقاله به زبان لاتین
- این پکیج کوتاه، مختصر و مفید است.
سلام وقتتون بخیر ببخشید یک سوال داشتم. برای جمع آوری داده در کریتیک باید پرسشنامه پخش شود؟ اگر اینطور هست از چه پرسشنامه ای استفاده میکنند؟ آیا این روش خود پرسشنامه جداگانه دارد؟
پرسشنامه خاصی نیاز نیست و از داده‌های همان ماتریس تصمیمی استفاده می‌شود که برای حل مسائل تصمیم‌گیری چندمعیاره بکار گرفته می‌شود. آموزش ماتریس تصمیم را مطالعه کنید.
سلام خسته نباشید
ببخشید من فایل رو دانلود کردم؛ تراکنش با موفقیت انجام شد.
باسلام خدمت شما. سپاس از مطالب مفید موجود در سایت.
ببخشید ازاین روش برای وزن دهی به گویه های پرسشنامه (که در طیف ۵ ارزشی طراحی شده و متخصصان اهمیت هر گویه رو در این طیف علامت زدند) هم میشه استفاده کرد؟
درود بر شما، خیر. برای طیف لیکرت بهتر است از آزمون فریدمن استفاده کنید.
اگر یه سری شاخص برای موفقیت ورزشکاران یا مثلا ارزیابی عملکرد سازمانها یا امثال اینها شناسایی کرده باشیم، آیا نمیشه از این روش استفاده کرد؟ تو بعضی مقالات دیدم که از آنتروپی استفاده کردن به این صورت که شاخص ها رو به صورت گویه های پرسشنامه آماده کردند و بین متخصصان پخش کردن و اهمیت هر شاخص را تو طیف لیکرت مشخص کرند. بعد تو فرمول آنتروپی قرار دادند (افراد شدن گزینه و شاخص ها همون معیارها در ماتریس تصمیم میشن). حالا به نظر شما با این روشهای وزن دهی معیارها از جمله همین روش، نمیشه وزن دهی این شاخص… بیشتر بخوانید
شما به هر روشی این سوال را مطرح کنید از نظر ما پاسخ منفی هست حالا اگر فکر می‌کنید می‌شود با این توجیهات از روش کریتیک استفاده کنید اختیار انجام کار با شما و اساتید مربوط می‌باشد.
سلام. سوالی داشتم خدمتتان اینکه ماتریس تصمیم مورا با ماتریس تصمیم کریتیک چه تفاوتی دارد؟
درود بر شما. ماتریس تصمیم یک تعریف ساده و ثابت کرد، از همان ماتریس تصمیم برای بیشتر روشهای تصمیم‌گیری چندمعیاره می‌توانید استفاده کنید.