روش کریتیک (CRITIC) یک روش وزن دهی به معیارها براساس همبستگی و انحراف معیار داده‌های ماتریس تصمیم است و از روش نرمال‌سازی خطی استفاده می‌کند. از نظر کارکرد این روش مشابه روش انتروپی شانون است با این تفاوت که در این روش فقط به پراکندگی داده‌ها تکیه نمی شود. در این مقاله روش «کریتیک» مفهوم‌سازی و آموزش داده خواهد شد.
آشنایی با روش کریتیک (CRITIC)
روش اهمیت معیارها مبتنی بر همبستگی درونی معیارها (CRITIC) یا CRiteria Importance Through Intercriteria Correlation توسط دبرا و کاندوس (۲۰۱۰) معرفی شد. این روشی بسیار مناسب و کاربردی برای تعیین وزن معیارها براساس داده‌های ماتریس تصمیم است.
استفاده از روش کریتیک به صورت ترکیبی با روشهای تصمیم‌گیری چندمعیاره بسیار سازگار است. همانطور که می‌دانید در یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره مانند تاپسیس و واسپاس از تعدادی معیار برای انتخاب بهترین گزینه استفاده می‌شود. همیشه وزن معیارها به عنوان یک ورودی مسئله اصلی پژوهش است.
در روش کریتیک با استفاده از همان ماتریس تصمیم و بدون نیاز به داده‌های جدید، وزن معیارها را بدست می‌دهد. منطق زیربنایی این روش نیز مانند انتروپی شانون مبتنی بر پراکندگی داده‌ها و انحراف معیار است.
گام‌های روش کریتیک (CRITIC)
نخستین گام تشکیل ماتریس تصمیم است. منظور از ماتریس تصمیم، ماتریسی است که در هر سطر آن یک گزینه و در هر ستون آن یک معیار قرار دارد. این ماتریس شامل m گزینه و n معیار است و به صورت کلی زیر نوشته می‌شود:
ماتریس تصمیم
- برای سنجش همبستگی داده‌ها از رابطه ۱ استفاده می‌شود.
- برای تعیین وزن اولیه معیارها از رابطه ۲ استفاده می‌شود.
- سرانجام با استفاده از رابطه ۳ و به روش خطی وزن نهایی معیارها تعیین می‌شود.
فرمول‌های روش کریتیک (CRITIC)
به این ترتیب با همان داده‌های ماتریس تصمیم و با توجه به پراکندگی و همبستگی داده‌ها، وزن هر معیار محاسبه می‌شود. در این روش برخلاف روش انتروپی فقط پراکندگی داده‌ها ملاک تصمیم‌گیری نیست. در تعیین وزن نهایی معیارها چون از روش خطی محاسبه می‌شود بنابراین جمع اوزان معیارها ۱ خواهد شد.
آموزش روش کریتیک (CRITIC) در اکسل
- فایل اکسل محاسبه وزن معیارها با روش کریتیک
- توضیح محاسبات انجام شده به صورت فارسی
- یک نمونه مقاله فارسی که داده‌های آن در فایل اکسل تفسیر شده است.
- اصل مقاله به زبان لاتین
- این پکیج کوتاه، مختصر و مفید است.
سخن پایانی
در این روش برای تعیین وزن معیارها از دیدگاه خبرگان استفاده نمی‌شود. اگر چه خبرگان از دانش و تجربه خود برای تعیین وزن معیارها استفاده میکنند اما با بیشتر شدن تعداد معیارها، احتمال خطاهای انسانی و ایجاد شک و تردید در مورد قابلیت اطمینان نتایج نیز افزایش پیدا می‌کند. در روش روش کریتیک (CRITIC) با استفاده از انحراف معیار و همبستگی درونی معیارها وزن هر معیار تعیین می‌شود. مزیت دیگر روش CRITIC آن است که نیازی به گردآوری داده‌های جدیدی برای تعیین وزن معیارها نیست. زمانی که ماتریس تصمیم تشکیل شد با اعداد همین ماتریس وزن هر معیار نیز تعیین می‌شود.
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه. تهران: نارون‌دانش.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
