ماتریس تصمیم

ماتریس تصمیم (Decision Matrix) یک جدول ساده است که در آن به M گزینه براساس N معیار امتیاز داده می‌شود. هرچه تعداد معیارها از تعداد گزینه‌ها بیشتر باشد انتخاب نهایی بهتر است. همچنین برای نمره‌دهی به گزینه‌ها براساس معیارها می‌توان از نظرات خبرگان استفاده کرد یا اینکه از آمارها و مقادیر واقعی سود برد.

نخستین گام در تمامی تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره که هدف انتخاب گزینه بهینه است، تشکیل ماتریس تصمیم است. ماتریس تصمیم‌گیری یک ماتریس برای ارزیابی تعدادی گزینه براساس تعدادی معیار است. یعنی ماتریسی که در آن هر گزینه براساس تعدادی معیار امتیازدهی شده است. ماتریس تصمیم با X و هر درایه آن با xij نشان داده می‌شود.

تفاوت معیار و گزینه در یک ماتریس تصمیم گیری

معیار یا Criteria ابزار قضاوت است. همیشه در انتخاب خود معیارهایی را در نظر می‌گیریم.

گزینه یا Alternative همان چیزی است که می‌خواهیم از بین آنها انتخاب کنیم.

مثال: فرض کنید می‌خواهید یک ماشین بخرید. معیارهای شما برای یک ماشین خوب چیست؟ طبیعتاَ رنگ، پرستیژ، سرعت، کیفیت، مدل و قیمت از معیارهای انتخاب هستند. همه این معیارها در خرید شما دخیل هستند اما هر کدام وزن و اهمیت متفاوتی دارند. گزینه‌های شما برای خرید یک ماشین خوب چیست؟ انواع ماشین‌های موجود در پارکینگ فروشگاه گزینه‌های پیش روی شماست.

بگذارید مثالی بزنم که بدون تردید از یاد نخواهید برید. حتما شنیده اید که هر خانمی معیارهایی برای ازدواج دارد. خواستگارها همان گزینه‌ها هستند و این خانم براساس معیارهایی که برای ازدواج دارد بهترین گزینه را انتخاب می‌کند.

معیارها همیشه وجود دارند اما وزن آنها باهم متفاوت است.

گزینه‌ها اگر وجود داشته باشند باید یکی از میان آنها را انتخاب کرد.

روش‌های تعیین وزن معیارها: تکنیک آنتروپی، فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، روش بهترین بدترین (BWM) و روش SWARA

روش‌های انتخاب گزینه بهینه با ماتریس تصمیم: تکنیک تاپسیس، ویکور، پرومته، الکتره، ارسته، اراس، کوپراس، واسپاس، اس.آی.آر، ساو و  …

تذکر: دو تکنیک AHP یا ANP برای انتخاب گزینه نیز قابل استفاده هستند اما از ماتریس تصمیم‌گیری استفاده نمی‌کنند.

منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.