دیمتل (DEMATEL)

دیمتل (DEMATEL) یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه است که برای شناسایی الگوی روابط علی میان متغیرهای مورد مطالعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این روش برای شناسایی الگوی روابط میان یک دسته شاخص استفاده می‌شود.

واژه DEMATEL مخفف عبارت Decision Making Trial And Evaluation است. این روش توسط Fonetla و Gabus به سال ۱۹۷۱ ارائه شد. هدف تکنیک دیمتل شناسایی الگوی روابط علی میان یک دسته معیار است. این تکنیک شدت ارتباطات را به‌صورت امتیازدهی مورد بررسی قرار داده، بازخورها توأم با اهمیت آنها را تجسس نموده و روابط انتقال ناپذیر را می‌پذیرد.

کاربردهای روش دیمتل

کاربردهای روش دیمتل عبارتند از:

۱- در نظرگرفتن ارتباطات متقابل؛ مزیت این روش نسبت به تکنیک تحلیل شبکه ای، روشنی و شفافیت آن در انعکاس ارتباطات متقابل میان مجموع هی وسیعی از اجزاء می‌باشد. به طوری که متخصصان قادرند با تسلط بیشتری به بیان نظرات خود در رابطه با اثرات (جهت و شدت اثرات) میان عوامل بپردازند. ماتریس ماتریس ارتباطات داخلی می‌تواند به عنوان بخشی از سوپرماتریس اولیه در روش فرایند تحلیل شبکه استفاده شود.

۲- ساختاردهی به عوامل پیچیده در قالب گرو ههای علت و معلولی. این مورد یکی از مهمترین کارکردها و یکی از مهم ترین دلایل کاربرد فراوان آن در فرایندهای حل مسئله است. بدین صورت که با تقسیم بندی مجموعه ی وسیعی از عوامل پیچیده در قالب گروه‌های علت معلولی، تصمیم گیرنده را در شرایط مناسب تری از درک روابط قرار می‌دهد. این موضوع سبب شناخت بیشتری از جایگاه عوامل و نقشی که در جریان تاثیرگذاری متقابل دارند، می‌شود.

آموزش روش دیمتل DEMATEL

تشکیل ماتریس ارتباط مستقیم

برای شناسایی روابط N معیار ابتدا یک ماتریس N×N در تشکیل دهید. به این ماتریس یک ماتریس ارتباط مستقیم گویندو با X نمایش داده می‌شود. سپس از خبرگان بخواهید میزان تاثیر هر معیار را بر سایر معیارها با عددی از صفر تا ۴ مشخص کنند. زمانیکه از دیگاه چندنفر استفاده می‌شود از میانگین ساده نظرات استفاده می‌شود و X را تشکیل می‌دهیم. بحث آموزش تهیه پرسشنامه دیمتل (DEMATEL) رجوع کنید.

طیف پنج درجه دیمتل (حبیبی و آفریدی، ۱۴۰۱ : ۱۵۴)

نرمال کردن ماتریس ارتباط مستقیم

برای نرمال کردن ماتریس ارتباط مستقیم از فرمول N = X/K یعنی رابطه دو در شکل زیر استفاده می‌شود. برای محاسبه k ابتدا جمع تمامی سطرها و ستون‌ها محاسبه می‌شود. بزرگترین عدد حاصل را با K نمایش می‌دهند. تمامی اعداد ماتریس ارتباط مستقیم بر K تقسیم می‌شود.

محاسبه ماتریس ارتباط کامل

برای محاسبه ماتریس ارتباط کامل ابتدا یک ماتریس یکه یا همانی تشکیل دهید. سپس از رابطه سه در شکل زیر استفاده کنید. ماتریس همانی را منهای ماتریس نرمال کنید. ماتریس حاصل را معکوس کنید. در نهایت ماتریس معکوس شده را در ماتریس نرمال ضرب ماتریسی کنید.

فرمول محاسبه تکنیک دیمتل

ترسیم شبکه روابط NRM

نقشه روابط شبکه Network Relation Map یا NRM روابط علی و معنادار میان متغیرهای مورد مطالعه را نشان می‌دهد. این نقشه براساس ماتریس ارتباط کامل طراحی می‌شود. جهت تعیین باید ارزش آستانه Threshold محاسبه شود. با این روش می‌توان از روابط جزئی صرف‌نظر کرده و شبکه روابط قابل اعتنا را ترسیم کرد. تنها روابطی که مقادیر آنها در ماتریس T از مقدار آستانه بزرگتر باشد در NRM نمایش داده خواهد شد. برای محاسبه مقدار آستانه روابط کافی است تا میانگین مقادیر ماتریس T محاسبه شود. بعد از آنکه شدت آستانه تعیین شد، تمامی مقادیر ماتریس T که کوچکتر از آستانه باشد صفر شده یعنی آن رابطه علی در نظر گرفته نمی‌شود.

ایجاد نمودار علی Causal Diagram

جمع عناصر هر سطر (D) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرگذاری آن عامل بر سایر عامل‌های سیستم است. (میزان تاثیر گذاری متغیرها)

جمع عناصر ستون (R) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرپذری آن عامل از سایر عامل‌های سیستم است. (میزان تاثیرپذیری متغیرها)

بنابراین بردار افقی (D + R) میزان تاثیر و تاثر عامل مورد نظر در سیستم است. به عبارت دیگر هرچه مقدار D + R عاملی بیشتر باشد، آن عامل تعامل بیشتری با سایر عوامل سیستم دارد.

بردار عمودی (D – R) قدرت تاثیرگذاری هر عامل را نشان می‌دهد. بطور کلی اگر D – R مثبت باشد، متغیر یک متغیر علی محسوب می‌شود و اگر منفی باشد، معلول محسوب می‌شود.

ترسیم نمودار مختصات دکارتی تکنیک دیمتل

در نهایت یک دستگاه مختصات دکارتی ترسیم می‌شود. در این دستگاه محور طولی مقادیر D + R و محور عرضی براساس D – R می‌باشد. موقعیت هر عامل با نقطه‌ای به مختصات (D + R, D – R) در دستگاه معین می‌شود. به این ترتیب یک نمودار گرافیکی نیز بدست خواهد آمد.

نمودار مختصات دکارتی تکنیک DEMATEL

راهنمائی: محاسبه عملیات ماتریسی با اکسل

• تابع MDETERM  : برای یافتن دترمینان ماتریس
• تـابع MINVERSE : برای یافتن معکوس ماتریس
• تابع MMULT : برای یافتن حاصل ضرب دو ماتریس
  محدوده‌ای به اندازه محدوده ماتریس اصلی انتخاب کرده و فرمول مورد نظر را مستقیم وارد کنید. سپس کلید ctrl+shift+enter را فشار دهید.

جزوه آموزشی کامل دیمتل DEMATEL

محتویات :  آموزش کامل تکنیک دیمتل با مثال عددی بصورت فارسی همراه با فایل اکسل کدنویسی شده تکنیک دیمتل

اسلایدهای آموزش کامل تکنیک دیمتل

فایل PDF آموزش کامل تکنیک دیمتل با مثال عددی

فایل اکسل کدنویسی شده کامل تکنیک دیمتل

تشریح مثال حل شده در فایل اکسل