سایبرلوفینگ (Cyberloafing) یا پرسه‌زنی اینترنتی به استفاده کارکنان از اینترنت شرکت برای اهداف شخصی گفته می‌شود در حالیکه وانمود به انجام کار می‌کنند. این رفتار انحرافی پیامدهای مخرب بسیار زیادی در سطح فردی، گروهی و سازمانی به همراه دارد. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار کوشش بر آن است تا سایبرلوفینگ مفهوم‌سازی و تبیین شودو
تاریخچه سایبرلوفینگ
سایبرلوفینگ یا گشت‌زنی اینترنتی، مفهومی نوظهور در پی گسترش فناوری اطلاعات و اینترنت است. این اصطلاح نخستین‌بار در سال ۱۹۹۵ توسط «تونی کمینز» در روزنامه نیویورک دیلی نیوز مطرح شد. مفهوم آن با مقاله «ووین لیم» در مجله رفتار سازمانی در سال ۲۰۰۲، وارد ادبیات علمی شد و رفته‌رفته توجه پژوهشگران را جلب کرد.
سازمان‌ها امروز بیش از گذشته نسبت به تبعات رفتاری کارکنان در فضای سایبری حساس هستند، چرا که سایبرلوفینگ می‌تواند نه‌تنها منابع سازمانی را هدر دهد، بلکه بر فرهنگ کاری، تصویر عمومی و حتی اعتبار حقوقی نهادها اثر منفی بگذارد.
کاهش بهره‌وری ناشی از استفاده از اینترنت برای امور شخصی مانند خرید آنلاین، تماشای محتوای سرگرم‌کننده یا مرور شبکه‌های اجتماعی، یکی از عوامل مؤثر در افت کلی عملکرد نیروی انسانی شناخته می‌شود.
تعریف سایبرلوفینگ (گشت‌زنی اینترنتی)
سایبرلوفینگ ترکیبی از دو واژه «سایبر» و «لوفینگ» است. واژه «لوفینگ» به اتلاف وقت و بی‌کاری در محیط کار اشاره دارد، و «سایبر» بیانگر استفاده از ابزارهای رایانه‌ای و اینترنت است. در مجموع، سایبرلوفینگ به استفاده فرد از اینترنت در محیط کار برای امور شخصی و غیرمرتبط با وظایف شغلی گفته می‌شود.
با گسترش فناوری‌های دیجیتال در محیط کار، فرصت سوءاستفاده از اینترنت نیز افزایش یافته است. یکی از نتایج این پدیده، بروز رفتارهایی مانند گشت‌زنی اینترنتی است که می‌تواند بهره‌وری سازمانی را کاهش داده و آسیب‌های پنهان و آشکاری به عملکرد کلی وارد کند. استفاده غیرکاری از اینترنت در ساعات کاری نه‌تنها باعث اتلاف زمان می‌شود، بلکه ممکن است سازمان را در معرض مسئولیت‌های قانونی، مشکلات اخلاقی و امنیتی نیز قرار دهد.
این رفتار می‌تواند شامل وب‌گردی، چت، ارسال ایمیل شخصی، استفاده از شبکه‌های اجتماعی یا انجام بازی‌های آنلاین در ساعات کاری باشد. از این رو، گشت‌زنی اینترنتی نوعی رفتار انحرافی در بستر فناوری اطلاعات محسوب می‌شود که می‌تواند به کاهش بهره‌وری، ایجاد فشار بر شبکه‌های سازمانی و بروز مسائل حقوقی منجر شود.
علل گرایش کارکنان به پرسه‌زنی اینترنتی
گرایش به سایبرلوفینگ معمولاً در نتیجه ترکیبی از عوامل فردی، سازمانی و فناورانه شکل می‌گیرد. مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:
- فشار شغلی و استرس
- نبود نظارت مؤثر
- دسترس‌پذیری بالا به اینترنت و ابزارهای دیجیتال
- فرهنگ سازمانی مبهم یا سهل‌گیر
- بی‌انگیزگی و نبود تعلق سازمانی
کارکنان برای رهایی موقت از فشار کاری و بازیابی انرژی ذهنی، به سراغ فعالیت‌های غیرکاری در اینترنت می‌روند. در محیط‌هایی که کنترل و پایش رفتار کارکنان ضعیف است، احتمال بروز رفتارهای انحرافی مانند گشت‌زنی اینترنتی افزایش می‌یابد.
دسترسی آسان و دائمی به اینترنت، فضای وسوسه‌برانگیزی برای استفاده شخصی در محیط کار ایجاد می‌کند. در سازمان‌هایی که قوانین مشخصی درباره استفاده از فناوری وجود ندارد یا به‌درستی اجرا نمی‌شود، رفتارهای غیرحرفه‌ای بیشتر رخ می‌دهد. کارکنانی که احساس تعلق، معنا یا انگیزه شغلی کمتری دارند، بیشتر به فعالیت‌های انحرافی مانند سایبرلوفینگ روی می‌آورند.
رفتارهای سایبرلوفینگ (گشت‌زنی اینترنتی)
گشت‌زنی اینترنتی در چهار رفتار متمایز شده که برگرفته از چندین حوزه ادبیات تحقیق می‌باشند. این چهار رفتار عبارتند از:
- رفـتار توسعه‌ای و یادگیری
- رفتارهای بازیابی
- رفـتار انحرافی
- رفتار اعتیادی
رفتار توسعه‌ای دربرگیرنده فرآیند گشت‌زنی اینترنتی به عنوان یک منبع بالقوه یادگیری است. از این منظر، گشت‌زنی اینترنتی نمایانگر افزایش مهارتی است که کارکنان می‌توانند از آن در فعالیت‌های آینده برای سود رساندن به خودشان و سازمان استفاده کنند.
منظور از رفتار بازیابی به معنای مد نظر قرار دادن سلامت کارکنان است. گشت‌زنی اینترنتی می‌تواند ناراحتی کارکنان را کاهش داده و اثرات مثبتی بر کارکنان و سازمان داشته باشد.
رفتار انحرافی، گشت‌زنی اینترنتی را یک رفتار ناخواسته علیه سازمان می‌داند. این رفتار، گشت‌زنی اینترنتی را مشخصاً رفتاری با پیامدهای منفی (مانند کاهش بهره‌وری) برای سازمان می‌داند.
رفتارهای اعتیادی می‌تواند ناشی از گشت‌زنی اینترنتی به عنوان یک عادت باشد و می‌تواند منجر به رفتاری مشکل‌ساز شود. منشأ اعتیاد می‌تواند در سابقه کارکنان از منظر اختلالات اعتیادآور یا روشی برای پاسخ‌گویی به نارضایتی یا ناراحتی باشد.
خسارت‌های پرسه‌زنی اینترنتی به سازمان‌ها
گشت‌زنی اینترنتی ممکن است تبعات منفی زیادی روی بهره‌وری سازمانی داشته باشد. شواهد زیادی در مورد تاثیرگذاری گشت‌زنی اینترنتی بر عملکرد شغلی و عملکرد سازمانی وجود دارد.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که سازمان‌ها در سال ۲۰۰۵ بیش از ۱۸۵ میلیارد دلار به‌دلیل استفاده غیرکاری از اینترنت در محیط کار زیان دیدند. این خسارات تنها به کاهش بهره‌وری محدود نمی‌شود، بلکه پیامدهایی مانند مشکلات حقوقی، اخراج کارکنان، و هزینه‌های دادرسی را نیز در پی دارد.
شرکت‌های بزرگی مانند فورچون ۵۰۰ نیز کارکنان خود را به‌دلیل این رفتارها توبیخ یا اخراج کرده‌اند. در مجموع، گشت‌زنی اینترنتی شایع‌ترین شکل استفاده انحرافی از فناوری در سازمان‌هاست.
برای یک شرکت کوچک، هزینه‌های پنهان پرسه‌زنی اینترنتی می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. اکثر کارکنان نه تنها از طریق پرسه‌زنی اینترنتی وقت خود را هدر می‌دهند بلکه موجب بروز مسئولیت‌های قانونی برای شرکت و یا سازمان خود می‌شوند.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ از اثرات نامطلوب این پدیده رنج می‌برند. از جمله این اثرات: سرافکندگی در برابر مردم، جریمه‌های قانونی، ادعاهای جبران خسارت و هزینه‌ها، اثرزدایی حاصل از جست‌وجوی کارکنان برای موارد نامناسب فضای برخط، فرستاندن پست الکترونیک برای کسانی که نباید بفرستند، دستیابی تصادفی به اسناد محرمانه سازمان‌ها و یا گستراندن ویروس‌های کامیپوتری است.
راه‌کارهای مواجهه با سایبرلوفینگ (گشت‌زنی اینترنتی)
برای کاهش آثار منفی گشت‌زنی اینترنتی در محیط کار، می‌توان از راه‌کارهای چندوجهی و ترکیبی بهره گرفت که هم به عوامل فردی توجه داشته باشند و هم به بسترهای سازمانی و فناورانه:
- تدوین و اجرای سیاست‌های شفاف فناوری
- نظارت هوشمند و غیرمستقیم
- تقویت فرهنگ سازمانی مبتنی بر اعتماد و پاسخ‌گویی
- افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس کاری
- آموزش سواد دیجیتال و رفتار حرفه‌ای
ایجاد دستورالعمل‌های رسمی درباره استفاده از اینترنت در محیط کار، آگاهی کارکنان را افزایش داده و حدود رفتار را مشخص می‌کند. به‌کارگیری سامانه‌های نظارتی با رویکرد غیرتحمیلی، به سازمان امکان کنترل بدون ایجاد تنش می‌دهد.
ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در کارکنان از طریق مشارکت، بازخورد و گفت‌وگوی درون‌سازمانی، احتمال تخلف را کاهش می‌دهد. بهبود شرایط محیط کار، بار کاری متعادل، و توجه به نیازهای روانی می‌تواند رفتارهای انحرافی را مهار کند. برگزاری کارگاه‌ها و آموزش‌های منظم در زمینه رفتار حرفه‌ای در فضای مجازی، آگاهی کارکنان را ارتقاء می‌دهد.
رابطه سایبرلوفینگ و عملکرد شغلی
چهار دیدگاه درباره تأثیر سایبرلوفینگ بر عملکرد شغلی مطرح است:
دیدگاه نخست آن را رفتاری زیان‌بار می‌داند که با هدر رفت زمان کاری، بهره‌وری را کاهش می‌دهد.
دیدگاه دوم نیز بر پیامدهای منفی تأکید دارد، اما تفاوت اثر انواع گشت‌زنی‌ها را مدنظر قرار می‌دهد. مثلاً فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را زیان‌بارتر می‌داند.
دیدگاه سوم نگاهی مثبت دارد و سایبرلوفینگ را نوعی استراحت ذهنی می‌داند که می‌تواند بازدهی را بهبود بخشد.
در نهایت، دیدگاه چهارم معتقد است این پدیده تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد ندارد مگر آنکه به‌طور افراطی انجام شود.
این دیدگاه‌ها نشان می‌دهند که نوع، مدت و زمینه سایبرلوفینگ در تبیین اثر آن نقش تعیین‌کننده دارند.
فصل دوم و ادبیات پژوهش رابطه سایبرلوفینگ و عملکرد شغلی
فصل دوم و ادبیات پژوهش رابطه سایبرلوفینگ و عملکرد شغلی توسط پایگاه پارس‌مدیر به نگارش درآمده است. این فصل دوم در پایان‌نامه‌ای با هدف ارزیابی تاثیر گشت‌زنی اینترنتی بر عملکرد پایگاه پارس‌مدیر تهیه شد. بنابراین مالکیت معنوی آن با پایگاه پارس مدیر است و بازنشر آن از نظر قانونی و اخلاقی صحیح نیست. مبانی نظری و ادبیات پژوهش ارزیابی عملکرد، سایبرلوفینگ و عملکرد شغلی را می‌توانید خریداری کنید.
فصل دو شامل ادبیات پژوهش و مبانی نظری برنامه‌ریزی منابع سازمان به صورت فایل ورد همراه با رفرنس فارسی و انگلیسی
آخرین به‌روزرسانی: منابع فارسی ۱۴۰۱ و منابع لاتین ۲۰۲۲
تعداد صفحات: ۴۹ صفحه با فونت لوتوس و فاصله خط ۱.۳
نکته: اگر به پارس‌مدیر اعتماد دارید خرید انجام دهید.
سخن پایانی
سایبرلوفینگ یا گشت‌زنی اینترنتی، به‌معنای استفاده از اینترنت برای اهداف شخصی در محیط کار، به پدیده‌ای شایع در سازمان‌های امروزی تبدیل شده است. درباره تأثیر این رفتار بر عملکرد کارکنان، دیدگاه‌های متفاوت و گاه متناقضی وجود دارد. برخی آن را عاملی مخل بهره‌وری می‌دانند و برخی دیگر بر نقش آن در کاهش استرس شغلی تأکید دارند. با این حال، اغلب این دیدگاه‌ها مبتنی بر فرض‌های نظری هستند و کمتر در بستر واقعی سازمان‌ها مورد آزمون تجربی قرار گرفته‌اند. از این‌رو، تحلیل دقیق رابطه بین سایبرلوفینگ و عملکرد سازمانی در شرایط واقعی، می‌تواند به روشن شدن سازوکار تأثیر این پدیده و اعتبارسنجی دیدگاه‌های موجود کمک کند.
دانلود پرسشنامه سایبرلوفینگ (گشت‌زنی اینترنتی)
منبع: قصری، فریدون. مدیریت فناوری اطلاعات. تهران: پارس‌مدیر.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
