بازاریابی متاورسی
بازاریابی متاورسی (Metaverse Marketing) به استفاده از فناوری‌های هوشمند و دیجیتال برای تبلیغ و تعامل با مشتریان در دنیای مجازی گفته می‌شود. این شیوه از بازاریابی هوشمند ترکیبی از مفاهیم سنتی مدیریت بازاریابی و هوش مصنوعی است.
در رویکردهای جدید بازاریابی از واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و محیط‌های دیجیتالی سه‌بعدی برای تعامل با مشتریان استفاده می‌شود. برندها می‌کوشند در دنیای مجازی بیش از پیش با مشتریان ارتباط برقرار کنند. ارتباطات دیجیتال بازاریابی کلید واژه این شیوه نوین از بازاریابی هوشمندانه در عصر تحول دیجیتال است.
در بازاریابی دیجیتال مبتنی بر متاورس کوشش بر گسترش روابط خریدار-فروشنده در دنیای مجازی است. این نوع بازاریابی برندها را قادر می‌سازد تا تجربه‌های جذاب و تعاملی برای کاربران ایجاد کنند و محصولات یا خدمات خود را به شیوه‌ای نوآورانه ارائه دهند. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار بازاریابی متاورسی مفهوم‌سازی و تعریف خواهد شد.
تاریخچه و تکامل بازاریابی متاورسی
ایده اولیه متاورس از کتاب “تصادف در برف” (Snow Crash) نوشته‌ی نیل استیونسون در سال ۱۹۹۲ شکل گرفت. او در این رمان یک دنیای مجازی سه‌بعدی را توصیف کرد که افراد می‌توانند با آواتارهای دیجیتالی در آن تعامل داشته باشند. این مفهوم بعدها الهام‌بخش توسعه‌ی محیط‌های مجازی شد.
پیشرفت تکنولوژی و شکل‌گیری متاورس مدرن
در دهه‌ی ۲۰۰۰، بازی‌های آنلاین چندنفره مانند Second Life، World of Warcraft و Minecraft نشان دادند که کاربران علاقه‌مند به فضاهای مجازی هستند که در آن‌ها بتوانند تعامل اجتماعی داشته باشند. با ظهور فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR)، شرکت‌هایی مانند Oculus (متعلق به متا) و HTC Vive به توسعه‌ی سخت‌افزارهای متاورسی پرداختند.
ورود بازاریابی به متاورس
با پیشرفت پلتفرم‌های متاورسی مانند Decentraland، The Sandbox و Roblox و پذیرش ارزهای دیجیتال و NFTها، برندها متوجه شدند که می‌توانند از این فضا برای تبلیغات و تعامل با مشتریان استفاده کنند. اولین نمونه‌های بازاریابی متاورسی در اوایل دهه‌ی ۲۰۲۰ دیده شد، زمانی که برندهایی مانند نایکی، آدیداس، گوچی و سامسونگ فضاهای مجازی ایجاد کردند، محصولات دیجیتالی فروختند و تجربه‌های تعاملی ارائه دادند.
متاورس در دوران جدید
در سال ۲۰۲۱، مارک زاکربرگ شرکت فیسبوک را به متا (Meta) تغییر نام داد و رویای ایجاد یک دنیای دیجیتالی یکپارچه را مطرح کرد. این حرکت، موج جدیدی از سرمایه‌گذاری در متاورس و بازاریابی متاورسی را آغاز کرد. برندها شروع به استفاده از محیط‌های مجازی برای کمپین‌های تبلیغاتی، نمایشگاه‌ها و فروش دیجیتالی کردند.
تعریف بازاریابی متاورسی
بازاریابی متاورسی رویکردی نوین در تبلیغات و تعامل با مشتریان است که از فناوری‌های واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و محیط‌های دیجیتالی سه‌بعدی برای ایجاد تجربه‌های منحصربه‌فرد استفاده می‌کند.
در این نوع بازاریابی، برندها می‌توانند فضاهای مجازی خود را در پلتفرم‌هایی مانند Decentraland، Sandbox و Roblox ایجاد کنند، رویدادهای تعاملی برگزار کنند و محصولات فیزیکی یا دیجیتال (مانند NFTها) را به فروش برسانند. مشتریان نیز می‌توانند به‌عنوان آواتار در این دنیاها گشت‌وگذار کرده، از فروشگاه‌های مجازی خرید کنند و حتی در تبلیغات یا کمپین‌های بازی‌محور مشارکت داشته باشند.
بازاریابی متاورسی نه‌تنها تجربه‌ای هیجان‌انگیز و شخصی‌سازی‌شده ارائه می‌دهد، بلکه با ترکیب فناوری‌های بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال، امکان مالکیت واقعی دارایی‌های مجازی را نیز فراهم می‌کند. این تحول، آینده‌ای جدید برای برندها رقم می‌زند که در آن تعامل با مشتریان فراتر از دنیای فیزیکی خواهد بود.
ویژگی‌های بازاریابی متاورسی
تعامل عمیق‌تر با مشتریان: کاربران می‌توانند به‌طور واقعی با برندها در یک محیط سه‌بعدی تعامل کنند.
شخصی‌سازی تجربه مشتری: برندها می‌توانند تجربه مشتری سفارشی و منحصربه‌فردی برای سفر مشتری ایجاد کنند.
تجارت دیجیتال (Virtual Commerce): کاربران می‌توانند محصولات دیجیتالی یا حتی کالاهای واقعی را در متاورس خریداری کنند.
تبلیغات نوآورانه: استفاده از بیلبوردهای مجازی، اینفلوئنسرهای دیجیتال و کمپین‌های گیمیفیکیشن.
ایجاد جامعه برند (Brand Community): برگزاری ایونت‌ها، کنسرت‌ها و نمایشگاه‌های مجازی برای تعامل مستقیم با مشتریان.
نمونه‌هایی از بازاریابی در متاورس
نایکی: راه‌اندازی دنیای مجازی Nikeland در پلتفرم Roblox برای نمایش محصولات و تعامل با کاربران.
گوچی: فروش کیف‌های مجازی و آیتم‌های کلکسیونی در متاورس.
زمین مجازی: برندهایی مانند آدیداس و سامسونگ زمین‌های مجازی خریداری کرده و در آن‌ها رویدادهای بازاریابی برگزار می‌کنند.
کنسرت‌های مجازی: هنرمندان مشهوری کنسرت‌های مجازی برگزار کرده‌اند که میلیون‌ها بازدیدکننده داشت.
آینده بازاریابی متاورسی
- افزایش برندهای فعال در متاورس
- توسعه NFTها و مالکیت دیجیتال
- بهبود تکنولوژی‌های واقعیت افزوده و مجازی
- گسترش پرداخت‌های ارز دیجیتال
بازاریابی متاورسی فرصت‌های جذابی برای برندها فراهم می‌کند تا به شیوه‌ای جدید با مشتریان تعامل کنند.
پیشایندها و پیامدهای بازاریابی متاورسی
الف) پیشایندهای بازاریابی متاورسی
پیشرفت فناوری‌های دیجیتال: توسعه‌ی واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و بلاک‌چین، زیرساخت لازم برای ایجاد محیط‌های متاورسی را فراهم کرده است.
افزایش استفاده از ارزهای دیجیتال و NFTها: امکان مالکیت دارایی‌های دیجیتال باعث شده تا متاورس به یک بازار جدید برای تجارت تبدیل شود.
رشد بازی‌های آنلاین و دنیای‌های مجازی: محبوبیت پلتفرم‌هایی مانند Roblox، Fortnite، Decentraland و The Sandbox نشان‌دهنده‌ی تقاضای بالا برای تجربیات مجازی است.
تغییر رفتار مصرف‌کنندگان: نسل‌های جوان (به‌ویژه نسل Z و آلفا) علاقه‌ی بیشتری به تعاملات دیجیتال و خریدهای مجازی دارند.
همگرایی هوش مصنوعی و بازاریابی: هوش مصنوعی به شرکت‌ها کمک می‌کند تجربه‌های شخصی‌سازی‌شده در متاورس ارائه دهند.
ورود برندهای بزرگ به متاورس: فعالیت شرکت‌هایی مانند Meta، Microsoft، Nike، Gucci و Samsung در متاورس، آن را به یک بستر معتبر برای بازاریابی تبدیل کرده است.
ب) پیامدهای بازاریابی متاورسی
۱. پیامدهای مثبت
افزایش تعامل با مشتریان: برندها می‌توانند تجربه‌های منحصربه‌فرد و تعاملی برای کاربران ایجاد کنند.
ایجاد فرصت‌های جدید برای کسب‌وکارها: شرکت‌ها می‌توانند محصولات و خدمات دیجیتال بفروشند، رویدادهای مجازی برگزار کنند و از تبلیغات متاورسی درآمدزایی کنند.
تقویت هویت برند: برندها با ارائه‌ی تجربه‌های خلاقانه، می‌توانند جایگاه خود را در ذهن مشتریان ارتقا دهند.
امکان تحلیل دقیق‌تر رفتار مشتریان: از طریق داده‌های متاورسی، برندها می‌توانند رفتار کاربران را بهتر تحلیل کرده و استراتژی‌های بازاریابی را بهینه کنند.
۲. پیامدهای منفی و چالش‌ها
محدودیت دسترسی کاربران: هنوز همه‌ی افراد به فناوری‌های لازم (VR، اینترنت پرسرعت، ارز دیجیتال) دسترسی ندارند.
مسائل حریم خصوصی و امنیت داده‌ها: اطلاعات کاربران ممکن است در معرض تهدیدهای سایبری قرار گیرد.
هزینه‌های بالا برای کسب‌وکارها: ورود به متاورس نیاز به سرمایه‌گذاری در توسعه‌ی محتوای سه‌بعدی، خرید زمین مجازی و ایجاد تجربه‌های تعاملی دارد.
عدم قطعیت در آینده‌ی متاورس: با وجود پتانسیل بالا، هنوز مشخص نیست که متاورس تا چه حد به یک بازار پایدار تبدیل خواهد شد.
سخن پایانی
امروزه، بازاریابی متاورسی در حال تکامل است و شرکت‌های مختلف در حال کشف راه‌های جدید برای تعامل با مشتریان در این فضای دیجیتالی نوظهور هستند. بازاریابی متاورسی فرصت‌های جذابی برای برندها فراهم می‌کند تا به شیوه‌ای جدید با مشتریان تعامل کنند.
بازاریابی متاورسی با پیشرفت فناوری و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان به‌سرعت در حال رشد است و فرصت‌های بزرگی برای برندها ایجاد می‌کند. اما چالش‌های فنی، امنیتی و هزینه‌ای نیز باید مدیریت شوند تا این مدل بازاریابی به موفقیت برسد.
منبع: حبیبی، آرش. (۱۴۰۲). بازاریابی متاورسی. فصلنامه بازاریابی پارس‌مدیر، ۹(۳۳)، ۱-۱۱.
