روش کینگ و هاروکس (تحلیل مضمون)
روش کینگ و هاروکس یکی از رویکردهای تحلیل مضمون کیفی است که برای کدگذاری متن انواع مصاحبه‌ها به‌صورت اکتشافی و انعطاف‌پذیر کاربرد دارد. این روش برای کدگذاری تحلیل مضمون تفاوت چندانی با رویکردهای دیگر ندارد.
نایجل کینگ (Nigel King) کهنه‌سرباز بریتانیایی در کنار کریستینا هاروکس (Christina Horrocks) و جوانا بروکس (Joanna Brooks) کتابی با عنوان «انواع مصاحبه در پژوهش کیفی» منتشر کردند. آنها در این کتاب روش‌های گوناگون مصاحبه برای یک پژوهش کیفی را معرفی کردند و به تشریح پروتکل مصاحبه پرداختند. همچنین در بخش‌های پایانی کتاب نیز رویکرد خود را برای کدگذاری متن مصاحبه‌ها ارائه کردند.
از دیدگاه من به عنوان نویسنده این نوشتار، کینگ و همکاران در کتاب خود روش‌شناسی تازه‌ای برای تحلیل کیفی مضمون ارائه نکردند. آنها همان رویکردی را بازنمایی کردند که پیشتر بوسیله براون و کلارک و همینطور آتراید استرلینگ مطرح شد. با این وجود قرائت ایرانی از این روش وجود دارد که خود کینگ و همکاران نیز از آن بی‌خبر هستند. در این نوشتار کوشش بر آن است تا برداشت ایرانی حاکم بر جوامع علمی داخلی از روش کینگ و هاروکس (تحلیل مضمون) تشریح شود.
روش کینگ و هاروکس برای تحلیل مضمون مصاحبه
روش کینگ و هاروکس (King & Horrocks) یکی از روش‌های پیشرفته در حوزه پژوهش کیفی است که بر پارادایم تفسیری تمرکز دارد. این روش با هدف کشف و درک عمیق تجربیات انسانی و پیچیدگی‌های اجتماعی طراحی شد. در این رویکرد، پژوهشگران با گردآوری داده‌های غنی از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند، مشاهده، و اسناد مکتوب، تلاش می‌کنند تا به شناختی عمیق‌تر از موضوع پژوهش دست یابند.
رویکرد کینگ و هاروکس بر تعامل میان پژوهشگر و شرکت‌کننده تأکید دارد و تلاش می‌کند با شفاف‌سازی ارزش‌ها و پیش‌فرض‌های پژوهش، اعتبار داده‌ها را افزایش دهد. این روش اغلب در حوزه‌های علوم اجتماعی، روان‌شناسی، و آموزش برای تحلیل ساختارهای معنایی و فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این روش، استفاده از تحلیل مضمون به‌عنوان ابزار اصلی برای دسته‌بندی و استخراج مفاهیم کلیدی است. کینگ و هاروکس معتقدند که با شناسایی تم‌های غالب، می‌توان به درک الگوهای پنهان و ارتباطات میان داده‌ها دست یافت.
این روش افزون بر ارائه تفسیری ژرف، با استفاده از گام‌ها مشخصی مانند کدگذاری اولیه، شناسایی تم‌ها، و اعتبارسنجی یافته‌های، فرآیند پژوهش را سازمان‌یافته‌تر می‌کند. انعطاف‌پذیری این روش به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا آن را با نیازهای خاص پروژه‌های خود تطبیق دهند. از این رو، روش کینگ و هاروکس ابزاری قدرتمند برای ایجاد بینشی نوین در پژوهشات کیفی و تفسیر مفاهیم پیچیده به شمار می‌رود.
گام‌های روش کینگ و هاروکس جهت تحلیل مضمون
روش‌شناسی نظام‌مند کینگ و هاروکس نیز براساس شش گام اجرایی تحلیل مضمون قابل تشریح است:
گام‌های روش تحلیل مضمون
۱. آشنایی با داده‌ها
در این گام، پژوهشگر داده‌های گردآوری‌شده (مانند مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها یا مشاهدات) را چندین بار به دقت مرور می‌کند تا با محتوای آنها آشنا شود. هدف این است که پژوهشگر با متن انس بگیرد و ایده‌های اولیه را درک کند. این گام، پایه‌ای برای گام‌ها بعدی است.
۲. کدگذاری اولیه
کدگذاری اولیه فرآیندی است که طی آن پژوهشگر بخش‌های معنادار داده‌ها را شناسایی کرده و به هر بخش، یک کد کوتاه یا توصیفی اختصاص می‌دهد. کدها نشان‌دهنده ایده‌ها، مفاهیم یا موضوعاتی هستند که در داده‌ها مشاهده می‌شوند. این گام به صورت جزئی انجام می‌شود و همه نکات مهم ثبت می‌شوند.
۳. شناسایی مضامین
پس از کدگذاری اولیه، پژوهشگر کدها را مرور کرده و آنها را در دسته‌بندی‌هایی با مفاهیم مرتبط گروه‌بندی می‌کند. این گروه‌ها به‌تدریج به تم‌ها (مضامین) تبدیل می‌شوند. تم‌ها نشان‌دهنده مفاهیم کلی‌تری هستند که از داده‌ها استخراج می‌شوند و به سؤال پژوهش پاسخ می‌دهند.
۴. بازبینی مضامین
در این گام، تم‌های شناسایی‌شده دوباره بررسی می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که آنها با داده‌ها هماهنگی دارند. پژوهشگر ممکن است برخی از تم‌ها را ترکیب کند، تقسیم کند یا تغییر دهد. همچنین، داده‌ها مرور می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که تم‌ها به درستی نمایانگر اطلاعات موجود هستند.
۵. تعریف و نام‌گذاری مضامین
پس از بازبینی، تم‌ها به طور درست تعریف و نام‌گذاری می‌شوند. این نام‌ها باید گویا و نمایانگر محتوای هر تم باشند. همچنین، پژوهشگر توضیح می‌دهد که هر تم چگونه به سؤال پژوهش پاسخ می‌دهد.
۶. نوشتن گزارش پایانی روش کینگ و هاروکس
در گام پایانی، پژوهشگر یافته‌های تحلیل را به صورت یک گزارش فراگیر ارائه می‌دهد. این گزارش شامل شرح تم‌ها، نمونه‌هایی از داده‌ها برای هر تم، و ارتباط آنها با اهداف پژوهش است. هدف این است که یافته‌ها به‌صورت منطقی و قابل درک ارائه شوند. این گام‌ها، رویکردی دقیق و ساختارمند را برای تحلیل داده‌های کیفی فراهم می‌کنند و به پژوهشگر امکان می‌دهند تا از داده‌های پراکنده به یافته‌هایی معنادار دست یابد.
مقایسه روش کینگ و هاروکس با روش‌های دیگر
تحلیل مضمون یکی از روش‌های آشنا و پرکاربرد در پژوهش کیفی است که رویکردهای زیادی برای آن وجود دارد. سه رویکرد اصلی برای تحلیل و کدگذاری در تحلیل مضمون در این روش عبارتند از:
- روش کینگ و هاروکس
- روش براون و کلارک
- روش آتراید استرلینگ
روش کینگ و هاروکس به‌طور ویژه بر ساختارمندی و نظم در تحلیل داده‌ها تأکید دارد. کینگ و هاروکس مراحل روشنی ارائه می‌دهند که از آشنایی با داده‌ها تا تولید گزارش نهایی را پوشش می‌دهد.روش اتراید-استرلینگ در مقایسه با روش براون و کلارک از انعطاف‌پذیری کمتری برخوردار است، زیرا پژوهشگر ملزم به پیروی از چارچوب نظری موجود است. برخلاف روش کینگ و هاروکس که بر کشف و تعامل تمرکز دارد، این روش بیشتر در تحلیل داده‌های نظری-محور کاربرد دارد.
جمع‌بندی و انتخاب مناسب‌ترین روش
- روش براون و کلارک: پژوهش‌های اکتشافی و نیازمند انعطاف‌پذیری زیاد
- روش کینگ و هاروکس: پژوهش‌های ساختارمند و تعامل‌محور
- روش اتراید-استرلینگ: پژوهش‌های مبتنی بر چارچوب نظری
هر سه روش دارای ارزش‌های خاص خود هستند و انتخاب آنها به نوع و هدف‌های پژوهش و تشخیص پژوهشگر بستگی دارد.
سخن پایانی
روش کینگ و هاروکس به‌طور خاص بر ساختارمندی و نظم در تحلیل داده‌ها تأکید دارد. کینگ و هاروکس گام‌های روشنی ارائه می‌دهند که از آشنایی با داده‌ها تا تولید گزارش پایانی را پوشش می‌دهد. ویژگی کلیدی این روش به صورت زیر است: تاکید بر تعامل بین پژوهشگر و شرکت‌کننده؛ انعطاف‌پذیری در تطبیق کدها و تم‌ها با نیازهای پژوهش؛ شفافیت در شناسایی و بازبینی تم‌ها. این روش برای پروژه‌های پژوهشی که نیاز به شفافیت و ساختار دارند، مناسب است. همچنین امکان سازگاری با هدف‌های ویژه یک پروژه را فراهم می‌کند.
فهرست منابع
منبع: حبیبی، آرش. روش پژوهش پیشرفته. تهران: پارس‌مدیر.
King, N., Brooks, J., & Horrocks, C. (2018). Interviews in qualitative research. UK: Sage.
