آراس (ARAS) یک روش تصمیم‌گیری چندشاخصه است که برای انتخاب بهترین گزینه براساس معیارهای متفاوت بویژه شاخص‌های مالی استفاده می‌شود. استفاده از این روش برای ارزیابی شرکت‌ها براساس نسبت‌های مالی استفاده بسیاری می‌شود. در این مقاله روش «آراس» آموزش داده می‌شود.
آشنایی با روش آراس (ARAS)
ارزیابی نسبت افزایشی (ARAS) یا Additive Ratio ASsessment این روش توسط زاوادساکاس و همکارانش به سال ۲۰۱۰ پیشنهاد شد. از این روش که بیشتر از نسبت‌های مالی استفاده می‌شود در مطالعات داخلی با عنوان «ارزیابی مجموع نسبت‌ها» نیز از آن یاد می‌شود.
روش ارزیابی نسبت افزایشی یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره برای انتخاب بهترین گزینه است. بهترین گزینه آن است که بیشترین فاصله را از عوامل منفی و کمترین فاصله را از عوامل مثبت داشته باشد.
کاربرد ویژه آراس ارزیابی شرکت‌های بورس براساس اطلاعات مالی است. بطور کلی تکنیک ARAS مانند بسیاری از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در جستجوی راه حلی برای انتخاب بهترین گزینه است. این تکنیک از نظر هدف با تکنیک‌های خانواده «ماتریس تصمیم» ماند تاپسیس و ویکور است.
گام‌های انجام روش آراس ARAS
هدف: انتخاب بهترین گزینه براساس تعدادی شاخص
الزامات: باید اوزان شاخص‌ها قابلا مشخص شده باشد.
الگوریتم اجرایی تکنیک آراس ARAS به صورت زیر است:
تشکیل ماتریس تصمیم
ماتریس تصمیم
نخستین گام در این تکنیک تشکیل ماتریس تصمیم است. ماتریس تصمیم‌گیری یک ماتریس برای ارزیابی تعدادی گزینه براساس تعدادی معیار است. یعنی ماتریسی که در آن هر گزینه براساس تعدادی معیار امتیازدهی شده است. ماتریس تصمیم با X و هر درایه آن با xij نشان داده می‌شود.
تشکیل ماتریس تصمیم نرمال
نرمال سازی یا بی مقیاس سازی دومین گام در حل تمامی تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره مبتنی بر ماتریس تصمیم است. در روش‌های MCDM بهتر است از واژه بی‌مقیاس سازی استفاده شود. در تکنیک COPRAS نرمال سازی به روش خطی صورت می‌گیرد.
نکته: اگر شاخص‌ها از نوع منفی (زیان) باشند ابتدا باید معکوس شوند و سپس به روش خطی نرمال شوند.
ماتریس تصمیم نرمال
تشکیل ماتریس تصمیم نرمال موزون
در گام سوم از تکنیک آراس ARAS باید ماتریس تصمیم نرمال ایجاد شده، موزون شود. برای این منظور وزن هر معیار در تمامی درایه‌های زیر همان معیار ضرب می‌شود. وزن معیارها باید از قبل مشخص شود. برای این منظور معمولاً از تکنیک آنتروپی شانون، فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)، روش بهترین بدترین (BWM) و روش سوارا (SWARA) استفاده می‌شود.
ماتریس تصمیم موزون
محاسبه میزان مطلوبیت هر گزینه
در گام چهارم از تکنیک آراس (ARAS) میزان مطلوبیت هر گزینه بوسیله تابع مطلوبیت با محاسبه می‌شود. بهترین گزینه آن است که مطلوبیت بزرگتری دارد. همچنین در نهایت باید درجه مطلوبیت محاسبه شود. میزان مطلوبیت هر گزینه با Si نمایش داده می‌شود و بصورت زیر محاسبه می‌شود:
Si = Σ(Vij)
Ki=Si/So
درجه مطلوبیت گزینه براساس مقایسه با یک مقدار بهینه محاسبه می‌شود. مقدار بهینه براساس دیدگاه خبرگان، نرم صنعت یا بهترین مقادیر ماتریس موزون شده قابل حصول است.
آموزش آراس (ARAS) در فایل اکسل
یک نمونه مثال حل شده از تکنیک آراس در فایل اکسل
آموزش کامل مثال حل شده تکنیک آراس بصورت فارسی در یک فایل ضمیمه
توجه: این یک کتاب حجیم نیست یک فایل ساده است که بصورت کوتاه و اصولی آراس را تشریح کرده است.
پرسشنامه آراس (ARAS)
پرسشنامه آراس (ARAS) یک ماتریس متشکل از معیارها و گزینه‌های تصمیم‌گیری است که می‌تواند با مقادیر قطعی یا فازی کمی شود. روش طراحی این پرسشنامه بسیار ساده است. کافی است یک ماتریس گزینه-معیار تشکیل دهید و سپس از یک طیف مشخص برای نمره دهی استفاده کنید.
مسئله اصلی انتخاب طیف مناسب است. البته در بسیار موارد نیازی به نظر سنجی نیست. برای مثال اگر معیار سن، قیمت، سرعت، وزن، قد و مقادیر کمی باشد، این مقادیر موجود است و نیازی به نظر کارشناسی ندارد.
پرسشنامه آراس براساس ماتریس تصمیم تشکیل می‌شود. یعنی اگر M گزینه براساس N معیار ارزیابی شود یک ماتریس N×M تشکیل دهید و از خبرگان بخواهید تا ماتریس موجود را تکمیل کنند. برای ارزیابی گزینه‌ها می‌توانید از طیف هفت درجه یا نه درجه استفاده کنید. برای محاسبات فازی طیف هفت درجه بهتر است.
سخن پایانی
تکنیک آراس (ARAS) به عنوان یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره، ابزاری کارآمد برای انتخاب و رتبه‌بندی گزینه‌ها در شرایط پیچیده و چندبعدی به شمار می‌آید. این روش با در نظر گرفتن هم‌زمان معیارهای مثبت و منفی و محاسبه درجه مطلوبیت نسبی گزینه‌ها، امکان دستیابی به یک تصمیم منطقی و جامع را فراهم می‌سازد. مزیت مهم آراس در مقایسه با سایر روش‌ها، سادگی محاسبات و شفافیت در تبیین نتایج است که موجب کاربرد گسترده آن در حوزه‌های گوناگون از جمله مدیریت، مهندسی، اقتصاد و بیمه شده است. به طور کلی، می‌توان گفت آراس روشی انعطاف‌پذیر، قابل فهم و کاربرپسند است که می‌تواند مدیران و پژوهشگران را در حل مسائل پیچیده تصمیم‌گیری یاری رساند.
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه. تهران: نارون‌دانش.
نگارنده: پشتیبانی پارسمدیر | 
