برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی (CASP) ابزاری برای ارزیابی کیفیت مطالعات اولیه در روش تحقیق کیفی است. این ابزار یکی از روش‌های سنجش روایی و پایایی تحقیق کیفی است و بویژه برای سنجش روایی و اعتبار در روش تحقیق فراترکیب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
واژه CASP سرآیند واژگان Critical Appraisal Skills Program می‌باشد. برای دستیابی به چک لیست استاندارد روش CASP می‌توانید به سایت casp-tools-checklists رجوع کنید و به رایگان آخرین چک لیست استاندارد مربوط به تحقیق خود را دانلود کنید.
گام‌های برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی (CASP)
ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی یا روش CASP ﺑﺎ ۱۰ ﺷﺮط ﮐﯿﻔﯽ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار گیرد. به ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻘﺎﻻت براساس هر یک از اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، اﻣﺘﯿﺎزی بین ۱ ﺗﺎ ۵ تخصیص داده می‌شود. ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻣﺘﯿﺎزات آنﻫﺎ ۲۵ و ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻘﺎﻻت ﺣﺬف خواهند شد. ﺷﺮاﯾﻂ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای روش CASP در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
- ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻫﺪاف ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ
- ﺑﻪ روز ﺑﻮدن ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- ﻃﺮح ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- روش نمونه‌گیری در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- روش و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﻤﻊ آوری دادهﻫﺎ
- ﻣﯿﺰان اﻧﻌﮑﺎس ﭘﺬﯾﺮی اﻣﮑﺎن ﺑﺴﻂ دادن ﻧﺘﺎﯾﺞ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- ﻣﯿﺰان و ﻧﺤﻮه رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺎت اﺧﻼﻗﯽ راﯾﺞ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﺘﻮن ﭘﮋوﻫﺸﯽ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- ﻣﯿﺰان دﻗﺖ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- وﺿﻮح ﺑﯿﺎن در اراﺋﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
- ارزش ﮐﻠﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ
شیوه امتیازدهی برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی (CASP)
از آنجا که ۱۰ ویژگی وجود دارد و حداکثر امتیاز هر ویژگی ۵ می‌باشد بنابراین بیشترین نمره‌ای که هر مقاله براساس مقیاس CASP کسب می‌کند، ۵۰ می‌باشد. ساده‌ترین روش آن است که هر مقاله‌ای که پایین‌تر از ۲۵ امتیاز دارد حذف شود. روبریک برای این منظور پنج دسته را مطرح کرده است:
- ضعیف (۰ تا ۱۰)
- متوسط (۱۱ تا۲۰)
- خوب (۲۱ تا ۳۰)
- خیلی خوب (۳۱ تا ۴۰)
- عالی (۴۰ تا ۵۰)
این نوع دسته‌بندی توسط خود پژوهشگر قابل دستکاری است و پیشنهاد می‌شود از نگاه صفر و یکی بپرهیزید.
چک‌لیست استاندارد کسپی برای مرور سیستماتیک
سه پرسش اساسی هنگام ارزیابی یک مطالعه مرور سیستماتیک با روش برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی عبارتند از:
- بخش A: آیا نتایج مطالعه معتبر است؟
- بخش B: نتایج چیست؟
- بخش C: آیا نتایج به صورت بومی به پژوهش کمک خواهد کرد؟
ده (۱۰) پرسش در صفحات زیر برای کمک به پژوهشگران پیرامون این مسائل طراحی شده است. دو پرسش اول پرسش‌های غربالگری هستند و می‌توان به سرعت به آنها پاسخ داد. اگر پاسخ هر دو «بله» است، بهتر است با پرسش‌های باقی مانده ادامه دهید. درجاتی از همپوشانی بین پرسش‌ها وجود دارد، از شما خواسته می‌شود برای بیشتر پرسش‌ها «بله»، «نه» یا «نمی توانم بگویم» را ثبت کنید. بعد از هر پرسش تعدادی دستور وجود دارد و برای یادآوری این است که چرا پرسش‌ها طراحی شدند.
چک‌لیست استاندارد کسپی برای تحلیل کیفی
برای ارزیابی روش‌های تحلیل مضمون، تحلیل محتوا و گراندد تئوری براساس انواع مصاحبه استفاده می‌کنند از این چک‌لیست استفاده می‌شود. در ارزیابی تحلیل کیفی نیز ده پرسش اساسی وجود دارد که در سه بخش اصلی بررسی می‌شود. براساس شیوه نمره‌گذاری و تفسیر آن می‌توان پیرامون قابلیت اعتماد تحلیل کیفی، اظهارنظر نمود.
داور یا فردی که برای ارزیابی انتخاب می‌شود به هر پرسش با سه گویه «بله»، «خیر» و «نامعلوم» پاسخ می‌دهد. گزینه بله ۵ امتیاز، گزینه نامعلوم ۱ امتیاز و گزینه خیر فاقد امتیاز است بنابراین مجموع امتیازها بین ۰ تا ۵۰ خواهد بود. برای اینکه قابلیت اعتماد خوب برآورد شود دست‌کم باید برای ۴ پرسش گزینه بله انتخاب شود. نمره‌های زیر ۲۰ نیز نشان از آن دارد که تحلیل کیفی از اعتبار کافی برخوردار نیست. این تفسیر هم برای تحلیل کیفی و هم برای کیفیت هر مصاحبه قابل استناد است.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
