مرور سیستماتیک

مرور سیستماتیک یک روش تحلیل مبتنی بر منابع ثانویه است که با استفاده از رویکردهای مبتنی بر تکرار به گردآوری و تحلیل داده‌ها می‌پردازد. منظور از منابع ثانویه همان کتاب‌ها، مقاله‌ها یا آمار و ارقام پیشین است. پیشینه پژوهش و مبانی نظری در مقابل منابع دست اول مانند مصاحبه و مشاهده قرار می‌گیرند.

روش مرور سیستماتیک (Systematic Literature Review) یکی از انواع روش تحقیق کیفی است که برای بررسی پدیده‌ها و شناسایی مقوله‌ها براساس ادبیات پژوهش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش بویژه زمانی مفید است که ادبیات پژوهش در زمینه پدیده مورد مطالعه غنی باشد. در چنین شرایطی با روش نظام‌مند می‌توان مقوله‌های زیرپنابی پدیده مورد مطالعه را شناسایی، طبقه‌بندی و تلخیص نمود. این روش بسیار مشابه روش‌های فرامطالعه مانند روش فراترکیب و روش فراتحلیل است. ابزار اصلی گردآوری داده‌ها در این روش مطالعات کتابخانه‌ای است.

به دلیل بمباران اطلاعات، مطالعات ضعیف، تناقضات موجود در نتایج مطالعات، از دست دادن زمان و سرمایه و شناسایی نیازهای پژوهشی، مطالعبه مروری ضروری هسبت. از خصوصیات اصلی مرور سیستماتیک این است که دارای پایایی بالا یعنی تکرارپذیری است و در چند مرحله انجام می‌شود و در ابتدا بسیار گسترده و با حساسیت بالا است و در مراحل آخر اختصاصی می‌شود. این روش مطالعه، ابزاری قوی برای مطالعه و تشخیص همه‌جانبه و تحلیل مطالعات مرتب برای پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق   مورد نظر است. در این روش، مرور نظامند پژوهش‌های کاربردی که پدیده مورد مطالعه را به کار گرفته‌اند، انجام می‌شود.

مراحل انجام مرور سیستماتیک (نظام‌مند)

اوکولی و شابرام (Okoli & Schabram) به سال ۲۰۱۰ چارچوبی را برای نشان دادن مراحل انجام مرور سیستماتیک ارائه کردند. این چارچوب در مطالعات مختلفی به عنوا راهنمای انجام مطالعات سیستماتیک مورد استفاده قرار گرفته است. مراحل مختلف این روش عبارتند از:

• برنامه‌ریزی
• انتخاب
• استخراج
• اجرا

گام‌های روش مرور سیستماتیک

انتخاب به روش سیلوا

اولین گام در اجرای مرور سیستماتیک انتخاب است. ماریسا سیلوا (۲۰۱۵) روش نظام مندی را برای مرحه انتخاب ارائه کرده است:

۱- شناسایی و استخراج مقالات از پایگاه‌های علمی و حذف رکوردهای تکراری

۲- غربالگری به معنای مطالعه عنوان، چکیده مقاله‌های مستخرج و انتخاب مقاله‌های مرتبط و حذف مقاله‌های غیر مرتبط

۳- غربالگری مجدد و مطالعه مقدمه، نتیجه‌گیری مقاله‌های غربال شده مرحله قبل و انتخاب مقاله‌های مرتبط و حذف مقاله‌های نامربوط

۴- ارزیابی نهایی مقاله‌های مستخرج از مرحله پیش با مطالعه آنها و در نظر گرفتن اهداف پروژه و در آخر انتخاب نهایی مقاله‌ها. ترکیب کاربرد این دو چارچوب در شکل زیر ارائه شده است.

برای شناسایی بهتر است مقاله‌های منتشر شده در پایگاه داده‌های معتبر مانند ساینس دایرکت، اسکوپوس، امرالد و اسپرینگر بررسی شوند. دلیل انتخاب این پایگاه‌ها، پوشش حداکثری و دستیابی به جامعیت بیشتر مقاله‌ها و کسب نتایج مطلوب‌تر و معتبرتر است.
دیلئو، ۲۰۱۶

ارجاع‌دهی به مقاله‌ها در مرور سیستماتیک

با جستجوی مقاله‌هایی که در عنوان، چکیده یا واژگان کلیدی آنها عبارات مرتبط باستفاده شده است، مرور سیستماتیک آغاز می‌شود. در پایان این مرحله بهتر است لیستی از شامل نام پایگاه و تعداد مقاله‌ها تهیه کنید.

اطلاعات استنادی مربوط به مقاله شامل نام نویسنده/ نویسندگان، سال نشر و نام نشریه

تعداد استنادهای مقاله

رویکرد اصلی مقابه از منظر کاربردی و نظری

زمینه و حوزه مورد مطالعه

دامنه مورد بررسی

روش/ روش‌های مورد استفاده و اشاره شده در مقاله

مکان مورد بررسی و انجام مطالعه

بازه زمانی انجام مقاله

اهداف، روش شناسی و خروجی مقاله‌ها

در گام بعد نتایج حاصل از این جستجوی سیستماتیک با یکدیگر ترکیب شده و موارد تکراری حذف می‌شوند. سپس عناوین و چکیده مقاله‌ها، مطالعه و موارد نامرتبط از پایگاه داده خارج می‌شوند.  سپس مقدمه و نتیجه‌گیری مقاله‌های باقیمانده مورد مطالعه قرار می‌گیرند. دوباره تعدادی از مقاله‌ها به دلیل عدم ارتباط با هدف‌ها و پرسش‌های پژوهش از فهرست مقاله‌های مورد تحلیل خارج می‌شوند.

نتیجه‌گیری

براساس مطالعات کتابخانه‌ای به صورت نظام‌مند و با استفاده از روش مرور سیستماتیک می‌توان پدیده‌های مختلف را مورد مطالعه قرار داد. با بررسی و انجام مطالعات به‌صورت پراکنده تنها می‌توان به یک جنبه از یک تصویر بزرگتر رسید، درحالیکه ارزش یک بررسی سیستماتیک در ترکیب کردن قطعات گسسته و هم‌افزایی نتایج در یک روش سازمان‌یافته است.

مررو سیستماتیک این امکان را فراهم می‌سازد که پژوهشگر یک نمای کلی از موضوع مورد بررسی کسب کند. در طول فرایند غربالگری مقاله‌ها، تنها مقاله‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که کابردی بوده و محور اصلی آنها پیرامون پدیده مورد مطالعه باشد. با توجه به هدف پژوهش ممکن است مقاله‌هایی که صرقاً مروری بوده و فاقد روش تحقیق باشند را حذف نمایید. همچنین در پایان این مرحله مقاله‌هایی دارای کیفیت بالا و مرتبط استخراج می‌شوند.

منبع: روش مرور سیستماتیک نوشته آرش حبیبی و با تقدیر از فاطمه کنعانی

Okoli, C., & Schabram, K. (2010). A guide to conducting a systematic literature review of information systems research.

Silva, M. (2015). A systematic review of Foresight in Project Management literature. Procedia Computer Science, 64, 792-799.