مدیریت انبار (انبارداری)
مدیریت انبار (Warehousing) شامل برنامه‌ریزی، سازماندهی، کنترل و نظارت بر ذخیره‌سازی کالاها به‌گونه‌ای است که بهره‌وری و دسترسی به کالاها بهینه شود. انبارداری یکی از بخش‌های کلیدی در مدیریت زنجیره تامین و مدیریت لجستیک است.
انبارداری پشتوانه و ستون فقرات هر کسب‌وکار است چرا که مقدار چشم‌گیری از سرمایه‌گذاری هر مجموعه‌ای در این فضا قرار دارد. در واقع، انبارداری و مدیریت انبار نوعی سرمایه‌گذاری است که هر مجموعه‌ای باید برای حفظ ارزش دارایی‌های خود انجام دهد. انبارداری در عصر نوین با داده ها گره خورده است.
در اختیار داشتن این داده‌ها، ابزار دقیق تصمیم گیری مدیران سازمان، برای نظام برنامه‌ریزی تولید و فروش است. اگر این داده‌ها به صورت لحظه‌ای در اختیار مدیران قرار نگیرند طبیعتا تصمیم گیری و برنامه ریزی منابع، امری محال خواهد بود. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار کوشش خواهد شد تا مدیریت انبار (انبارداری) مفهوم‌سازی و تعریف شود.
تعریف مدیریت انبار (انبارداری)
انبار: محلی برای نگهداری مواد اولیه، کالاهای در جریان ساخت یا محصولات نهایی، با هدف تأمین نیازهای تولید، توزیع یا مصرف. انبار محل تجاری برنامه‌ریزی شده‌ای است که عموماً برای ذخیره و مدیریت کالاهای یک مجموعه در تیراژ بالا استفاده می‌شود.
انبارداری: مجموعه‌ای از فعالیت‌ها برای دریافت، نگهداری، حفاظت، کنترل موجودی و ارسال کالاها به‌موقع و با کمترین هزینه.
انبارداری فرایند ذخیره‌سازی موجودی به روشی است که محصولات به آسانی و در شرایطی مطلوب قبل از آنکه به چرخه تکمیل حواله خروج ارسال شوند فروخته شده و با توزیع بهینه در انبارهای کوچک‌تر یا نمایندگی‌ها توزیع، قابلیت شناسایی و رهگیری داشته‌باشند. به عبارت دیگر انبارداری فرآیند ذخیره سازی کالاها یا موجودی های فیزیکی در یک انبار قبل از فروش یا توزیع است.
انبارداری بخش مهمی از زنجیره تامین خرده فروشی شماست. در حالی که این موضوع جذاب‌ترین موضوع کسب و کار نیست، اما بر همه چیز تأثیر می‌گذارد، از تأمین مواد اولیه و مدیریت مؤثر موجودی تا تحویل به موقع سفارش‌ها به مشتریان.
مفهوم انبارداری با مفاهیمی مانند حفاظت فیزیکی از محصولات، رهگیری محل فیزیکی محصولات، زمان دریافت یا ارسال محصولات و همچنین مدت زمان حضور محصولات در انبار گره خورده است.
فرایندهای مدیریت انبار (انبارداری)
امروزه اهمیت شناسایی و رهگیری محصولات در فرایند انبارداری بر کسی پوشیده نیست و ابزارهایی نیز برای این کار تعبیه شده است که در سازمان‌های پیشرو در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دریافت کالا: ورود کالا به انبار، ثبت اطلاعات و بازرسی اولیه
- چیدمان و ذخیره‌سازی: استفاده از سیستم‌های ذخیره‌سازی
- ذخیره‌سازی FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)
- ذخیره‌سازی LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)
- کنترل موجودی: نظارت بر مقدار، کیفیت و نوع کالاها با کمک سیستم‌های انبارداری
- حمل‌و‌نقل داخلی: جابه‌جایی کالاها در انبار با تجهیزات مناسب
- ارسال و توزیع: پردازش سفارشات و ارسال کالاها به مقصد
براساس یک دسته‌بندی دیگر این فرایندها عبارتند از:
- فرایند ورود به انبار
- فرایند جانمایی انبار
- فرایند انبارگردانی
- فرایند جمع‌آوری حواله
- فرایند خروج از انبار
فرایندهای مدیریت انبار (انبارداری)
انبارداری، اجرای استراتژیک روزانه عملیات در یک انبار برای ارتقا، بهبود و تضمین تعالی عملیاتی است. انبارداری به معنای نظارت بر کلیه کارکنان، آموزش، موجودی، تجهیزات، ایمنی، روابط با شرکت های حمل و نقل، فرایندهای انبار و سایر قطعات متحرک است.
چالش‌های مدیریت انبار
هنگامی که سرعت ورود و خروج کالاها در سازمان‌های مختلف و بنا به دلایل مختلف افزایش پیدا می‌کند، یا حجم کالاهای موجود در انبار بسیار بالا می‌رود و یا فضای انبار از میزانی بزرگتر می‌شود، کنترل فرایندهای انبارداری دشوار می‌شود و انبارداری به دغدغه‌ای برای مدیران تبدیل خواهد شد؛
- سرعت پایین انبارگردانی
- نداشتن کنترل دقیق بر روی جانمایی محصولات در انبار
- عدم امکان فریز کردن کدهای کالایی معین در فرایند انبارداری
- وجود مغایرت در حواله‌های خروجی و وجود نارضایتی‌هایی در سمت مشتری
- عدم کنترل بر ورود و خروج محصولات
این موارد برخی از مشکلاتی است که در انبارداری عصر نوین، قطعا در انبار وجود خواهد داشت. انبار مجموعه امکانات و تسهیلاتی است که فضا، ابزار رباتیک، قفسه‌های نگهداشت و نیروی انسانی را تأمین می‌کنند تا ورود، خروج و نگهداشت کالاها مدیریت شوند. تمام این ابزارها به همراه بسیاری از افزونه‌های کوچک دیگر باعث می‌شوند تا انبار فعال و در گردش باشد.
انواع انبارها
در یک مجموعه صنعتی انبارهای متفاوتی وجود دارد و چالش‌های موجود در هریک از این انبارها نیز متفاوت است. در نتیجه فرایند انبارداری در هر کدام از این انبارها تا حدودی با یکدیگر متفاوت است. اما تجربه نشان داده است فرایندهای اصلی انبارداری در تمامی انواع انبارها یکسان است.
- بر اساس نوع کالا: انبار مواد اولیه، انبار محصولات نیمه‌ساخته، انبار محصولات نهایی
- بر اساس نحوه ذخیره‌سازی: انبار روباز، انبار سرپوشیده، انبار سردخانه‌ای
- بر اساس عملکرد: انبار توزیعی، انبار تولیدی، انبار گمرکی، انبار اضطراری
از جمله انواع انبارها می‌توان به انبار محصول، انبار قطعات، انبار مواد اولیه و انبار پخش اشاره کرد.
- انبار قطعات: راهکار انبار پخش در انبارداری نوین
- انبار پخش: انبار و انبارداری و اصول مدیریت انبار
- انبار محصول: فرایندهای انبارداری
انواع انبار
انبارداری کار ساده‌ای نیست و نیازمند آن است که با برنامه‌ریزی مناسب و بر پایه نکات بنیادی انجام پذیرد؛ به عبارت دیگر برای مدیریت صحیح چنین فضایی می‌بایست با اصول مدیریت آن به خوبی آشنا بود؛ اگر شما انبارتان را با در نظر گرفتن این اصول در ذهنتان مدیریت می‌کنید، مطمئن باشید که نتایجی عالی بدست خواهید آورد.
نکات کلیدی در مدیریت انبارداری
انبارداری کار ساده‌ای نیست و نیازمند آن است مبتنی بر اصول انبارداری حرفه ای و بر پایه نکات بنیادی انجام پذیرد؛ به عبارت دیگر برای مدیریت صحیح چنین فضایی می‌بایست با اصول مدیریت آن به خوبی آشنا بود؛ اگر شما انبارتان را با در نظر گرفتن این اصول در ذهنتان مدیریت می‌کنید، مطمئن باشید که نتایجی عالی بدست خواهید آورد.
پر واضح است که نه فقط استراتژی‌های بازاریابی شما بلکه استراتژی‌های مدیریت انبار شما باید به گونه‌ای باشند که مشتری خواهان آن است؛ آن‌ها به شما نمی‌گویند چطور باید محصولاتتان را مدیریت کنید. درحالی‌که ترجیحات مصرفی و رفتار خرید آن‌ها درباره نوع موجودی که باید در انبارتان نگهداری کنید و نحوه ارسال آن، شما را از این مسئله آگاه خواهد کرد. نحوه بارگیری سریع محصولات، عدم وجود خطاهای علیاتی و نداشتن تاخیر به هنگام ارسال سفارشات مشتریان از جمله مهم‌ترین خواسته‌های مشتریان است که می‌بایست به آن‌ها پرداخت.
هر مجموعه می‌بایست به تعادل صحیحی بین بهره‌وری و مدیریت محصولات براساس سفارشات مشتری دست یابید و انبارداری به این شکل محقق نخواهد بود مگر با در اختیار داشتن اطلاعات و داده‌های تمیز و درلحظه‌ای که به صورت مکانیزه جمع‌آوری شده باشند.
سیستم اتوماسیون انبار
اتوماسیون انبار (Warehouse Automation) فرآیند استفاده از فناوری‌های روز دنیا در جهت بهبود بهره‌وری و ایمنی انبار، کمک به اپراتورهای انبار برای مدیریت کارهای پرمشغله و در نهایت ساده کردن عملیات انبار است. خودکارسازی انبار طیفی از فناوری‌ها، از جمله ربات‌ها، سیستم‌های کامپیوتری و تجهیزات هوشمندسازی انبار را در بر می‌گیرد تا فرآیندها و وظایف مختلف انبار را خودکار و بهینه کند.
اتوماسیون انبارداری طیف وسیعی از وظایف انبار را شامل می‌شود؛ از دریافت محموله، جانمایی، انبارگردانی و مدیریت موجودی، گردآوی حواله و ثبت جابه‌جایی در انبار، همه و همه می‌توانند بخشی از سیستم اتوماسیون انبار باشند. همراه شدن با ترندهای انبارداری می‌تواند فرصتی برای رقابت با شرکت‌های برتر جهان در کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی باشد.
یکی از بروزترین ابزارهای اتوماسیون فرآیندهای انبارداری، تکنولوژی RFID است؛ این تکنولوژی به عنوان ابزار و کنترل و رهگیری در انبار استفاده می‌شود که استفاده از این ابزار، اولین قدم برای بهینه‌سازی فرآیندهای انبار است.
مدیریت موجودی انبار
مدیریت موجودی فرآیندی است که طی آن سازمان‌ها میزان و محل ذخیره‌سازی مواد اولیه، کالاهای در حال تولید و محصولات نهایی را کنترل و بهینه‌سازی می‌کنند. هدف اصلی آن، تأمین به‌موقع کالاها با حداقل هزینه و بدون ایجاد کمبود یا مازاد است.
در بسیاری از انبارها به دلیل محدودیت منابع و همچنین محدودیت بکارگیری منابع انسانی، هر فرد مسئولیت چند نقش از نقش‌های بالا را بر عهده می‌گیرد؛ در این حالت نقش مدیر انبار در مدیریت هر یک از این افراد بسیار مهم می‌گردد؛ چرا که وجود خطا در یک بخش می‌تواند سایر بخش‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
سازمان‌ها با در اختیار داشتن یک سیستم جامع برای مدیریت انبار، از جمله تجهیزات و ماشین‌آلات و نیروی انسانی خود، می‌توانند بهره‌وری را به حداکثر رسانده و از انبار خود بیشترین بهره را ببرند.
اگرچه دو کلمه انبار و مرکز پخش قابل جایگزینی به نظر می‌رسند، اما در اصل چنین نیست. انبار جاییست که کالاها نگهداری می‌شوند. درحالی‌که مرکز پخش محلی است که در آن نه تنها محصولات نگهداری می‌شوند بلکه به فرایند تکمیل حواله وارد می‌شوند. این اصطلاح رایج در ایران نیز رواج دارد و بسیاری انبار را به جای مرکز پخش قرار می‌دهند.
سخن پایانی
مدیریت صحیح انبار نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت خدمات دارد. با استفاده از فناوری‌های مدرن، کنترل دقیق‌تری بر موجودی داشته و عملکرد انبار را بهینه می‌کنید.
در این مقاله کوشش شد تا موضوعات مختلف در خصوص انبار و انبارداری مورد بررسی قرار گیرد و تمامی اطلاعات و اصطلاحات این فضا تعریف گردد. بر همگان روشن است که مدیریت فضای مهمی چون انبار، فارغ از تجهیزات و پرسنل با کیفیت، نیازمند در اختیار داشتن یک نرم افزار انبار و یک سیستم مدیریت انبار است.
این دیتاهای تمیز هستند که می‌توانند انبار را با بهبود مستمر همراه کنند و این دیتاها بدست نمی‌آیند مگر با سیستم‌هایی چون سیستم مدیریت انبار. با در اختیار داشتن این دیتا از کف کارخانه و انبار، تصمیم‌گیری بر اساس دیتا انجام خواهد گرفت. المان تجربه شخصی و سلیقه افراد تاثیرگذار سازمان از فرآیند تصمیم‌گیری حذف خواهد شد. تصمیم‌گیری بر اساس دیتا، نخستین قدم در مسیر اتوماسیون انبار و هوشمندسازی فرآیندهای انبار است.
دانلود پرسشنامه مدیریت انبار (انبارداری)
منبع: باستی، سلیمه. مدیریت زنجیره تامین. تهران: پارس‌مدیر.
