نئوبانک
نئوبانک (Neobank) نوعی بانکداری مستقیم و در بستر اینترنت است که بدون شعب فیزیکی در بانک‌های سنتی خدمات مالی و بانکی را ارائه می‌کند. در این شیوه از بانکداری ارتباط با مشتریان و ارائه خدمات پولی و مالی به‌صورت آنلاین صورت می‌گیرد.
نئوبانک‌ها در واقع بانک‌های عصر جدید صنعت بانکداری هستند. این بانک‌ها به صورت کاملاً آنلاین به مشتری‌هایشان خدمات‌رسانی می‌کنند و هیچ شعبه‌ی فیزیکی یا حضوری ندارند. نئوبانک‌ها می‌توانند خدمات مالی مانند واریز و برداشت وجه، کارت اعتباری، پرداخت قبوض، انتقال پول، وام‌دهی، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری را در بستر وب‌سایت یا اپلیکیشن موبایلی به کاربرانشان ارائه کنند.
بااین‌حال، اکثر نئوبانک‌ها در ایران مجوز بانکداری ندارند و نمی‌توانند مستقل فعالیت کنند. به همین دلیل است که به پشتوانه‌ی موسسات مالی و اعتباری (مثل بانک‌های رسمی) فعالیت می‌کنند. در این نوشتار کوشش بر آن است تا نئوبانک در بانکداری کشور تعریف و مفهوم‌سازی شود.
تعریف نئوبانک
نئوبانک در لغت به معنای “بانک جدید” است و ریشه آن از کلمه یونانی νεος (neos) به معنی “جدید” می‌آید و همچون چتری است بر سر نسل جدید فینتک که خدمات بانکی دیجیتال و پیشرفته ارائه می دهند و هدف آن ساده سازی و سهولت در خدمات بانکداری برای مشتریان است.
در دنیایی که به لطف اینترنت می‌توانیم از کیلومتر‌ها آن‌طرف‌تر خرید کنیم و یا با چند کلیک ساده، غذا سفارش دهیم و زیر ۱۵ دقیقه تحویلش بگیریم، معطلی چند ساعته در بانک واقعاً سخت و طاقت‌فرسا است. یعنی بانکداری سنتی با صدها سال سابقه‌ی خدمات‌رسانی، نمی‌تواند با نیازها و خواسته‌های مشتری‌های امروزی هماهنگ شود؟ البته که می‌تواند! سیستم بانکداری با ایجاد «نئوبانک» به نیاز مشتری‌ها پاسخ داد.
اکنون انواع نئوبانک‌ها در کنار شرکت‌های فینتک و بانک‌های دولتی و خصوصی به ارائه خدمات بانکی می‌پردازند. فینتک و بانکداری در کنار این دسته از بانک‌های نوظهور، رقابت در صنعت بانکداری را بسیار تشدید کرده‌اند.
تاریخچه نئوبانک
بانکداری مبتنی بر موبایل با انقلاب فینتک در دهه ۲۰۱۰ آغاز شد. شروعش هم با ارائه اپلیکیشن‌های موبایل بانک و اپلیکیشن‌های مالی مانند آپ بود. فرایند دیجیتالی‌شدن خدمات مالی آن‌قدر پیشرفت کرد که به‌تدریج تمامی مراحل ثبت‌نام، افتتاح حساب و دریافت خدمات را شامل شد و این‌گونه بود که بانک‌های بزرگ، نئوبانک‌ها را به وجود آوردند.
اولین نئوبانک در سال ۲۰۱۵ در کشور انگلیس به وجود آمد. سپس سایر کشورهای اروپایی، آمریکایی و حتی هند هم به سراغ این ساختار مدرن بانکی رفتند. این سیستم به‌سرعت به روشی محبوب برای تبادلات مالی و پولی تبدیل شد و مورد استقبال مشتریان قرار گرفت.
البته اصطلاح نئوبانک برای نخستین بار در سال ۲۰۱۷ به کار برده‌شد. این مفهوم ناظر بر ارائه دهندگان خدمات مالی مبتنی بر فناوری‌های نوین که بانک‌های سنتی را به چالش می کشند. اما مفهوم خود نئوبانک، بین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ ظهور کرد و با ایجاد میدان رقابت با بانکداری سنتی، نیاز به شعبه‌های فیزیکی بانک را کنار زد و اکنون در برخی کشورهای جهان تصویری متفاوت از بانکداری آفریده‌است.
مزایای نئوبانک
دسترسی آسان
تمامی خدمات نئوبانک‌ها از طریق یک برنامه موبایلی ارائه می‌شود. خدمات ۲۴ ساعته، بدون نیاز به مراجعه حضوری به شعبه، افتتاح آسان حساب و غیره، باعث می‌شود نئوبانک‌ها بهتر از بانک‌های معمولی باشند.
هزینه‌های پایین‌تر، نرخ‌های رقابتی
نئوبانک‌ها نیازی به کارمندان زیاد و مدیریت شعبه‌های فیزیکی ندارند، در نتیجه هزینه‌هایشان پایین‌تر از بانک‌های سنتی است. به همین دلیل است که نئوبانک‌ها می‌توانند سود بیشتری به مشتری‌هایشان بپردازند و هزینه‌های ارائه خدماتشان را پایین نگه دارند. البته قبل از افتتاح حساب، حتماً باید شرایط استفاده و میزان کارمزد دریافتی نئوبانک را بررسی کنید. مثلاً برخی از نئوبانک‌ها برای خدمات ممتاز کارمزد دریافت می‌کنند یا از شما می‌خواهند که هر ماه تعداد معینی تراکنش انجام دهید تا بیشترین نرخ بهره را دریافت کنید.
معایب نئوبانک
خدمات پشتیبانی محدودتر
نئوبانک‌ها هنوز در مرحله پیشرفت و توسعه قرار داند و چون شعبه فیزیکی ندارند، خدمات محدودتری نسبت به بانک‌های سنتی ارائه می‌کنند و پشتیبانی‌شان کمی ضعیف‌تر از بانک‌های سنتی است.
خدمات بانکی کمتر
برخی از خدمات بانکی مانند امکان ارسال حواله، پذیرش سپرده‌های نقدی یا ارائه حساب‌های بانکی متنوع هنوز توسط همه‌ی نئوبانک‌ها ارائه نمی‌شود.
عمر کوتاه
نئوبانک‌ها سابقه‌ی طولانی ندارند. بسیاری از آنها کمتر از ۱۰ سال است که افتتاح شده‌اند و ممکن است مانند هر استارتاپ دیگری شکست بخورند. البته در ابتدا گفتیم که نئوبانک‌ها از پشتوانه‌ی بانکی برخوردار هستند و لازم نیست نگران ازدست‌دادن پول خود باشید، اما روند مطالبه پول ممکن است طولانی و دردسرساز باشد.
تفاوت نئوبانک با بانکداری سنتی و دیجیتال
نئوبانک‌ها آمده‌اند تا شکاف‌های موجود در بانکداری سنتی را از میان ببرند؛ از این رو لازم است تا پیش از هر چیز، هر آن‌چه شعبه‌های فیزیکی بانک‌ها به مشتریان خود ارائه می‌دادند را بر بستر یک پلتفرم نرم‌افزاری آنلاین بر روی گوشی‌های تلفن همراه به‌صورت یکپارچه فراهم کنند.
تفاوت نئوبانک با بانکداری سنتی
از این رو خدماتی همچون بازکردن انواع حساب پس‌انداز و جاری به‌صورت آنلاین، برداشت و انتقال وجه و پرداخت با سرعت بالا. صدور انواع کارت بانکی، مستر کارت و ویزا کارت، پرداخت و انتقال وجه به‌صورت بین‌المللی و برون مرزی. ارائه‌ی خدمات وام به صورت آنلاین برای اشخاص و کسب‌وکارها، ارائه‌ی خدمات امنیت و بیمه‌ی سپرده. ارائه‌ی انواع خدمات بیمه‌ای اعم از بیمه‌ی خودرو، بیمه‌ی موبایل. بیمه‌ی سفر و بیمه‌ی پزشکی از جمله اصلی‌ترین خدماتی شد که توسط نئوبانک‌ها ارائه می‌شود.
از سوی دیگر، خیلی‌ها مفهوم نئو بانک را با مفهوم بانک دیجیتال اشتباه می‌گیرند. بانکداری دیجیتال، جز خدمات یک بانک سنتی است. مثلاً بانک سامان – با وجود هزاران شعبه حضوری در کشور – می‌تواند خدمات بانکداری دیجیتال ایجاد کرده و خدماتش را از طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن «موبایلت» به مشتری‌ها ارائه کند. اما نئوبانک‌ها کاملاً مستقل از بانک عمل می‌کنند و شعبه حضوری ندارند.
تامین مالی نئوبانک‌ها
بیشتر درآمد نئوبانک‌ها از طریق سه کانال زیر تأمین می‌شود:
۱. کارمزد تراکنش
اکثر نئوبانک‌ها برای نقل‌وانتقالات بانکی، برداشت از خودپرداز یا انتقال پول کارمزد دریافت می‌کنند. مثلاً نئوبانک وارو (Varo) اعلام کرده است که ۹۸٪ درآمدش از کارمزدها به دست می‌آید. البته نئوبانک‌های مختلف از مدل‌های درآمدی متفاوتی استفاده می‌کنند، بنابراین کارمزدها از بانکی به بانک دیگر متفاوت است.
۲. خرید اشتراک
برخی از نئوبانک‌ها، مثل Chime و Revolut، خدمات پرمیوم و ممتاز خود را در ازای هزینه اشتراک ماهانه ارائه می‌کنند.
۳. بهره وام و سود سپرده
برخی از نئوبانک‌ها وام، سپرده و کارت‌های اعتباری ارائه می‌دهند و بهره‌ی دریافتی از این خدمات، به درآمد کلی آنها کمک می‌کند.
شاید فکر کنید که چنین درآمدهایی برای مدیریت یک بانک کافی نیست؛ ولی همان‌طور که قبلاً هم گفتیم، نئوبانک‌ها به دلیل نداشتن شعبه فیزیکی، هزینه‌های سربار خیلی پایینی دارند و جریان درآمدی کم هم برای موفقیتشان کفایت می‌کند.
نئوبانک در ایران
اواخر دهه ۹۰ شمسی بود که مهران محرابیان – معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی – با تاکید بر استفاده از توانمندی‌های هوش مصنوعی در حوزه بانکداری در یک افق ۵ ساله، وعده داد: «تلاش می‌کنیم در سال ۱۳۹۹ یا ۱۴۰۰ یک تا دو نئوبانک در کشور داشته باشیم.» در نهایت پس تصویب آیین‌نامه تأسیس و فعالیت بانک‌های مجازی در سال ۱۳۹۰، نئوبانک‌های ایرانی هم ایجاد شدند.
خدمات نئوبانک‌های ایرانی هم مشابه نئو بانک‌های کشورهای دیگر است و موارد زیر را شامل می‌شود:
- انتقال وجه به روش‌های مختلف
- مدیریت کارت
- مدیریت هزینه‌ها و درآمدها به‌صورت آنلاین
- صدور /فعال‌سازی/مسدود کردن کارت بانکی
- ارائه وام
- پرداخت قبوض
البته فعالیت نئوبانک‌ها در ایران هنوز هم محدود است و تدابیر امنیتی زیادی در فرایند صدور مجوز و نظارت بر فعالیت‌ها این بانک‌ها وجود دارد تا آسیبی به مردم وارد نشود. موانعی هم مانند امکان احراز هویت مجازی و احراز هویت ساکنان خارج از کشور وجود دارد.
معرفی نئوبانک‌های ایران
در حال حاضر در ایران، این نئوبانک‌ها وجود دارند:
بلوبانک: بلوبانک، معروف‌ترین نئوبانک ایران است و تحت نظارت بانک سامان فعالیت می‌کند. این بانک فعالیتش را از اواخر سال ۹۸ و هم‌زمان با شروع کرونا آغاز کرد.
فردا بانک: به گفته قائم‌مقام بانک ایران‌زمین، فردابانک اولین نئو بانک ایرانی است. فردا بانک متعلق به بانک ایران زمین است و با همکاری مشترک شرکت «های وب» تأسیس شده است. بانک ایران زمین نسخه اولیه این نئوبانک را در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ در اختیار کاربران قرار داد.
تو بانک: توبانک متعلق به بانک گردشگری است و در سال ۱۴۰۰ فعالیت خود را شروع کرد.
آبانک: آبانک به‌عنوان نئوبانکِ بانک آینده از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آغاز به کار کرد. البته می‌شود گفت که آبانک، بیشتر شعبه دیجیتال بانک آینده است تا یک نئوبانک مستقل.
بانکینو: با نئوبانک بانک خاورمیانه که از سال ۹۸ فعالیت خود را شروع کرد.
ویپاد: ویپاد در واقع شعبه دیجیتال بانک پاسارگاد است و از سال ۹۹ فعالیت می‌کند.
وی بانک: استارتاپ‌های نوآوران زندگی هوشمند با نام تجاری VieBank از پاییز ۱۴۰۱ تلاش می‌کند.
نشان بانک: اگر آبانک و ویپاد را جز نئوبانک‌ها بدانیم، باید نشان بانک را هم در این لیست معرفی کنیم.
در حال حاضر، بانک مرکزی فقط به شرکت‌هایی امکان اخذ مجوز نئوبانک می‌دهد که زیرمجموعه‌ی بانک‌های رسمی کشور باشند. به همین دلیل فقط بانک‌ها هستند که می‌توانند مجوز نئوبانک بگیرند. اگر قصد راه‌اندازی نئوبانک دارید، باید این فرایند را با بانک‌ها پیش ببرید.
سخن پایانی
خدمات مالی دیجیتال برای مشتریان امروزی جذاب است و نئوبانک‌ها قطعاً یکی از بهترین گزینه‌ها برای کارهای روزمره مانند واریز وجه یا پرداخت‌های همتا به همتا به‌صورت آنلاین هستند و هزینه‌های پایین‌تری نسبت به بانک‌های معمولی دارند. به‌علاوه سرعت ارائه خدمات این بانک‌ها هم بیشتر است.
بااین‌حال، نئوبانک‌ها برای همه مناسب نیستند. بعضی از آنها خدمات محدودی ارائه می‌کنند و صرفاً روی دسترسی ساده‌تر به خدمات اولیه بانکی (مانند کارت به کارت و خرید شارژ و حساب‌های پس‌انداز) تمرکز کرده‌اند. اگر همیشه از تجربه‌های جدید استقبال می‌کنید و دوست دارید تمام امور مالی خود را در فضای دیجیتال مدیریت کنید، حتماً در یک نئوبانک حساب باز کنید.
