حسابداری تعهدی
حسابداری تعهدی (Accrual accounting) شیوه‌ای است که در آن هزینه‌ها و درآمدها بدون درنظر گرفتن دریافت و پرداخت، در زمان رخ دادن ثبت میشوند. اساس این روش بر آن است که درآمدها و هزینه‌ها باید در یک بازه مشابه زمانی ثبت شوند.
در مدیریت مالی از این شیوه حسابداری برای تجمیع منافع از سرمایه‌های مختلف در یک بازه زمانی مشخص استفاده میشود. بر مبنای حسابداری تعهدی معاملات و سایر رویدادها در زمان وقوع صرف نظر از زمان دریافت و پرداخت وجه نقد شناسایی و در اسناد حسابداری ثبت میشود. به عبارت دیگر تمامی درآمدها در زمان دریافت و انجام خدمات و خرید و فروش کالاها در نرم‌افزار حسابداری شرکت ثبت می‌گردد. در این مبنا، زمان تحصیل یا تحقق درامد، هنگامی است که درامد به صورت قطعی مشخص میشود یا بر اثر ادامه خدمات حاصل می‌گردد.
این روش حسابداری مدیریت با هدف شفاف‌سازی تمامی حسابها و ارائه گزارش‌های مالی پیاده سازی میشود. گزارش‌های مالی شامل تهیه صورت‌های مالی تجمیعی، تلفیقی کل و عملکرد دوره‌ای در یک سازمان است. در نهایت با محاسبه بهای تمام شده و مدیریت بر هزینه‌ها اقدام به شفاف سازی می‌نماید. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح حسابداری مدیریت پرداخته میشود.
مزایای حسابداری تعهدی
در این مبنا از حسابداری امکان دستیابی سریع به اطلاعات سازمانی و وضعیت سازمان وجود دارد. جهت تعیین درآمد و هزینه واقعی دوره‌های مالی و گزارشگیری صحیح از فعالیت‌های مالی در پایان هر سال فقط با به‌کارگیری حسابداری تعهدی قابل انجام است. اطلاع از میزان و ارزش موجودی‌ها و دارایی‌های سازمان با ثبت و ضبط موجودی‌های جنسی و دارایی‌های ثابت از قبیل اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات در سیستم حسابداری تعهدی قایل دستیابی است.
امکان تعیین قیمت تمام شده هر پروژه، امکان محاسبان و ثبت استهلاکات، دسترسی به اطلاعات برنامه ریزی و اعمال کنترل مدیریتی، امکان سنجش مسئولیت پذیری افراد ارشد یک سازمان، ارزیابی و انعکاس دارایی ها، امکان مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب و تناسب آن با مأموریت‌های سازمان از نظر منابع و مشخص شدن میزان درآمدهای وصول نشده هر دوره مالی و امکان برنامه ریزی برای وصول آنها را امکان پذیر می‌کند.
استفاده از مبنای تعهدی در حسابداری و تغییر در تشخیص موعد ثبت اسناد حسابداری، منجر به شفاف‌سازی ثبت هزینه‌ها و درآمدها میشود. این در نهایت، باعث بهبود در دقت و صحت گزارشگری مالی برای تصمیم‌گیری مدیریتی میشود. ﺣﺴــﺎﺑﺪﺍﺭی ﺗﻌﻬﺪی میﺗﻮﺍند مزایای ﺯﻳﺮ ﺭﺍ برای ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮمی فراهم کند:
- ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑﭘﺬﻳﺮی بیشتر ﺩﺭ مدیریت مالی سازمان، ﻣﺒﻨﺎیی ﺑﺮﺍی ﺍﺭﺗﻘﺎی ﺳﻄﺢ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیی ﻓﺮﺍﻫﻢ میﻛﻨﺪ.
- امکان مدیریت ﻣﻨطقی مطالبات و بدهی‌ها ﺑﺮﺍی ﻓﺮﺍﻫﻢ کردن ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﻗﺎﺑت (ﻧﮕﺮﺵ ﺭﻗﺎﺑتی) ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮمی را فراهم می‌کند.
- ﻛﻤﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮ در جهت افزایش ﻛﺎﺭﺍیی ﻭ ﺍﺛﺮﺑﺨشی ﻣﻨﺎﺑﻊ سازمانی
- ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺍﺭﺯﻳﺎبی ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ سازمان بر مبنای شاخص‌های نظام مالی تعهدی
- ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩﻥ ﻳﻚ ﺩﻭﺭﻩ ﺗﻤﺮﻛﺰ طولانی‌تر ﺑﺮای بررسی میزان اثرگذاری ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ
مراحل پیاده سازی حسابداری تعهدی
- ایجاد دفتر به نام دفتر تعهدی
- تعریف زیرفصل‌های جدید فصول هزینه‌ای
- تعریف عناوین حسابها
تعریف سرفصلهای کل – معین و سایر تفصیلی‌ها - ثبت اسناد حسابداری
- استخراج صورت وضعیت مالی و صورت تغییرات در وضعیت مالی
لازم به ذکر است چهار صورت مالی زیر در نظام حسابداری تعهدی ضروری می‌باشد:
- صورت وضعیت مالی
- صورت تغییر در وضعیت مالی
- گردش حساب تغییرات در ارزش خالص
- صورت مقابسه بودجه و عملکرد
- یاداشت‌های توضیحی از رویه‌های حسابداری
هر صورت وضعیت مالی باید شامل موجودی نقد، حسابها و اسناد دریافتنی عملیات مبادله و غیر مبادله، سرمایه گذاری‌ها موجودی مواد و کالا ، پـیش پرداخـت هـا، دارایـی‌های ثابـت مشـهود، دارایی‌های نامشهود، حسابها واسناد پرداختنی حاصل از عملیات مبادله ای وغیرمبادله ای، پیش دریافت ها، بدهی‌های بلند مدت، ارزش خالص می‌باشد و صورت تغییرات در وضعیت مالی باید حداقل حاوی درآمدها، هزینه‌ها (به تفکیک طبقه بندی اقتصادی دولت)، درآمدهای شناسایی شده از طرف دولت، وجوه ارسالی به خزانه باشد. اگر می‌خواهید بدانید دارایی نامشهود چیست؟ به وبلاگ میزان مراجعه کنید و درباره آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
ساختار حسابها
حساب‌های واحد گزارشگیری به حساب اصلی و تفضیلی طبقه بندی میشود:
حساب اصلی
این حساب آثار مالی روادید‌ها و تعهدات را در دفاتر مالی شناسایی و نگهداری می‌کند. حساب اصلی بر حسب ماهیت، فراوانی کاربرد، میزان گردش طی دوره و استاندارد پذیرفته شده طبقه بندی میشود. این حسابها شامل حساب کل و یا معین می‌باشد و بصورت زیر طبقه بندی میشود.
حساب تفصیلی
حساب تفضیلی در جدول فهرست حسابها با توجه به نیاز تعریف میشود.
جدول گروه حسابها و حساب‌های کل منعکس کننده طبقه بندی کلی است. در جدول زیر تفکیک حساب‌های صورت وضعیت مالی و حساب‌های کنترلی را نشان می‌دهد.
تفاوت حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی
حسابداری تعهدی یک حسابداری استاندارد برای شرکتها محسوب میشود که نقطه مقابل حسابداری نقدی می‌باشد. در حسابداری نقدی تنها زمان مبادله پول نقد معاملات به رسمیت شناخته میشوند. در صورتیکه در حسابداری تعهدی هنگام ارائه خدمات به مشتریان حتی زمانی که پول هنوز در بانک نیست به رسمیت شناخته میشود. که طبق این روش شرکت دریافت کننده کالا و یا خدمات در اعتبار باید مسئولیت را بعد از تاریخ دریافت آنها گزارش کند.
در صورت حساب‌های عملکرد سود و زیان خالص در نتیجه درآمدهای کسب شده است که این نوع از حسابداری جریان نقدی و جریان خروجی دارای بازخورد فوری هست و اطلاعاتی در مورد دارایی و بدهی یک سازمان در اختیار قرار می‌دهد . ساختار حسابداری تعهدی برای سازمان هایی که هدف سود آوری ندارند( مانند برخی سازمان‌های دولتی ) وسود معیار مناسبی برای سنجش عملکرد ان‌ها نیست مناسب نمی‌باشد. اینکه سیستم حسابداری تعهدی راه حل خوبی برای مسائل تخصیص منابع، هزینه‌های مشترک میان برنامه‌ها ارائه نمی‌کند منجر به اطلاعات نادرست برای استفاده کنندگان گزارش مالی می‌باشد.
حسابداری نقدی هزینه‌های غیر نقدی مانند استهلاک را حذف می‌کند و این در حالی است که حسابداری تعهدی برای بررسی دقیقی و هزینه یابی کامل می‌باشد. اگر بخواهیم از هزینه هایی مانند استهلاک و امثال ان‌ها چشم پوشی کنیم می‌توان گفت که تفاوت بین ارقام حسابداری برمبنای نقدی و تعهدی فقط زمان است. از جمله نارسایی روش حسابداری نقدی عدم امکان ارزیابی عملکرد مدیریت سازمان ها، عدم وجود نظام بودجه بندی جامع مبتنی بر فعالیت ها، عدم ثبت کامل مطالبات و تعهدات و …. که نشان دهنده عدم امکان مدیریت نقدینگی و مدیریت هزینه می‌باشد.
نتیجه‌گیری
در حسابداری تعهدی درامدها زمانی، شناسایی و در دفاتر حسابداری منعکس میگردند که تحصیل میشوند و زمان وصول وجه مورد توجه نمی‌باشد. وزارت امور اقتصاد و دارایی از ابتدای سال ۱۳۹۴ تمامی دستگاه‌های اجرایی را موظف به پیاده سازی نظام حسابداری تعهدی کرده است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیاده‌سازی نظام مالی تعهدی، اولین و مهم ترین گام برای حسابداری بهای تمام شده فعالیت بر مبنای ABC و به دنبال آن بودجه ریزی عملیاتی است.
اهداف اصلی این سبک از حسابداری کمک به بخش عمومی برای ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخگویی است. همچنین به تامین نیاز‌های اطلاعاتی استفاده کنندگان از گزارش مالی واحد‌های گزارشگر و ایجاد بستر لازم جهت استخراج و محاسبه دقیق بهای تمام شده در راستای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد ختم میشود. برای مطالعه بیشتر پرسشنامه حسابداری تعهدی را بنگرید.
منبع: حسابداری تعهدی نوشته مریم نوحی نشر الکترونیک پارس‌مدیر
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارس مدیر
مدیریت مالی | ۲۲ تیر ۰۱
