شرکت مادر و تابعه
شرکت مادر (Parent company) شرکتی است که کنترل مدیریت و عملیات شرکت‌های زیرمجموعه را به وسیلهٔ اثرگذاری و انتخاب هیئت مدیره در اختیار دارد. برای این منظور سهام آن در مقابل شرکت‌های زیر مجموعه باید بیش از ۵۰ درصد باشد.
شرکت مادر در دهه‌های نخست قرن بیستم بویژه در آمریکا به وجود آمد و موجب از بین رفتن رقابت و ایجاد انحصار گردید. رشد چنین شرکت‌هایی باعث شد که دوباره دولت در امور اقتصادی دخالت کند. تجربه ثابت کرده‌است که اجرای اصل رقابت که یکی از اصول اصلی نظام سرمایه‌داری است، بدون نقض اصل اساسی دیگر یعنی عدم مداخلهٔ دولت در فعّالیت‌های اقتصادی امکان ندارد. زیرا تولیدکنندگان وقتی آزاد باشند، از راه‌های گوناگون به حذف رقبا و ایجاد انحصار می‌پردازند. بنابراین از سال ۱۹۵۳ به بعد در آمریکا قوانین زیادی بر ضدّ هلدینگ به وجود آمد. از جمله ایجاد شرکت مادر در امور تولیدی و عام‌المنفعه.
شرکت مادر
ایجاد شرکت مادر یکی از راه‌های انحصارگرایی است. برخلاف تراست که تنها امانت‌دار سهام شرکت‌ها است، یک هولیدنگ سهام شرکت‌های تولیدی را فقط در حدّی خریداری می‌کند که بتواند برای آنها تصمیم‌گیری کند. به علَت آن‌که صاحبان اوراق قرضه و سهام ممتاز از حق رأی برخوردار نیستند، شرکت مادر با خرید نیمی از سهام عادی هر شرکتی می‌تواند تصمیم‌گیری در آن شرکت به دست بگیرد.
بند ۲۲ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب۱۳۸۴، شرکت مادر را شرکتی تعریف نموده است که با سرمایه گذاری در شرکت سرمایه پذیر جهت کسب انتفاع، آنقدر حق رای کسب می کند که برای کنترل عملیات شرکت، هیئت مدیره را انتخاب کند و یا در انتخاب اعضای هیئت مدیره موثر باشد.
در روش شرکت مادر هرچند شرکت‌ها استقلال حقوقی خود را حداقل در ارتباط با دنیای خارج حفظ می‌کنند، اما استقلال مالی آنها به کلی از بین می‌رود. همچنین سیاست‌های مربوط به شرکت‌ها تا حد زیادی به مالک انتقال می‌یابد.
شرکت تابعه
شرکت تابعه (Subsidiary) را شرکت دختر یا شرکت خواهر نیز گویند. این شرکتی است که کاملاً یا بخشی از آن تحت تملک یا کنترل شرکت دیگری است و بیش از نصف سهام آن را بر عهده دارد. شرکت تابعه می‌تواند یک شرکت، کورپوریشن یا شرکت با مسئولیت محدود باشد. شرکت کنترل‌کننده، شرکت والد، شرکت مادر یا شرکت هلدینگ خوانده می‌شود. شرکت‌های تابعه در بازار کسب و کار رایج هستند و همه شرکت‌های چندملیتی عملیات خود را به این شیوه انجام می‌دهند. نمونه‌های آن شامل برکشایر هاتاوی، تایم وارنر یا سیتی‌گروپ می‌شود و همچنین آی‌بی‌ام و زیراکس است.
بررسی شرکت مادر یا هلدینگ
در تقسیم بندی شرکت‌های تجاری، هلدینگ یکی از مهم ترین انواع شرکت‌هاست که در سیستم اقتصادی هر کشور، نقشی کلیدی و تعیین کننده دارد.
هلدینگ (Holding Company) نوعی شرکت تجاری است که به آن شرکت مادر (Parent Company) نیز گویند. دارای چند شرکت زیرمجموعه است. تمام یا بخشی از دارایی‌های شرکت‌های زیرمجموعه یک هلدینگ (متشکل از سهام و…) متعلق به شرکت هلدینگ می‌باشد.
هلدینگ‌ها ممکن است شرکت‌های تجاری متعددی را به عنوان زیرمجموعه خود به ثبت برسانند. با این وجود آنها عملاً اشتغال و کارکرد تجاری خاص مثل تولید محصولات یا ارائه خدمات ندارند. آنها تنها نگهدارنده اموال و دارایی‌های شرکت‌های تابع یا زیرمجموعه و نیز اداره‌کننده آنها می‌باشند.
شرکت‌های زیرمجموعه، شرکت‌های تابع، فرعی یا وابسته نیز نامیده می‌شوند و شرکت مادر نوعی فعالیت و نظارت مدیریتی بر تمام آنها دارد و بدون آن که خود، مشارکتی مستقیم در عرصه‌های تولیدی، صنعتی و تجاری داشته باشد، با کنترل، اداره و پیش بردن فعالیت و نیز پا برجا نگه داشتن شرکت‌های تابع خود، نقش قابل توجهی در چرخه تجاری و صنعتی هر کشور ایفا می‌کند.
پایان سخن
تأسیس شرکت مادر در ایران مستلزم طی نمودن فرآیندهای مخصوص ثبت است. تأسیس این شرکت‌ها و اخذ مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار می‌باشد. معمولاً شرکت‌های هلدینگ با قصد سرمایه‌گذاری در زمینه‌های گوناگون و تملک تمام یا بخش زیادی از سهام شرکت‌های فعال در زمینه‌های تجاری و صنعتی تشکیل می‌شوند. از این رو اغلب، اساسنامه این نوع شرکت‌ها موضوع فعالیت خود را سرمایه گذاری و مشارکت در شرکت‌ها و موسسات تجاری، تولیدی، بازرگانی، ساختمانی، خرید و فروش سهام و اوراق بهادار و… معرفی می‌نمایند.
ساختار هلدینگ این امکان را برای آن فراهم می‌آورد که بخشی از سهام شرکت‌ها یا حتی تمام سهام آنها را خریداری نموده و به کنترل و مدیریت آنها بپردازد. در این ساختار، هر یک از شرکت‌ها، چه شرکت مادر و چه شرکت‌های تابع، فارغ از اینکه شرکت مادر به چه میزان مالک سهام شرکت‌های تابع است، موجودیت جداگانه خود را داشته و شخصیت حقوقی هر کدام، مستقل از دیگری است. حتی شخصیت حقوقی شرکت‌های زیرمجموعه‌ای که ۱۰۰ درصد سهام آنها در تملک شرکت هلدینگ می‌باشد.
دانلود مقاله شرکت مادر و شرکت‌های تابعه
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
صنایع و شرکت‌ها | ۲۲ مرداد ۰۳
