جامعه آماری به مجموعه‌ای از افراد یا پدیده‌ها گفته میشود که به صورت بالقوه واجد صفت مورد بررسی هستند. نمونه نیز مجموعه‌ای از افراد یا پدیده‌ها است که از میان جامعه مورد مطالعه انتخاب شده است. مهم‌ترین مسئله آن است که نمونه منتخب باید معرف جامعه مورد مطالعه باشد. روش‌های متعددی برای محاسبه حجم نمونه وجود دارد. همچنین راهکارهای متنوعی نیز برای دسترسی به نمونه برآورده شده، ارائه شده است. در مطالعه حاضر به تشریح بحث جامعه و نمونه پرداخته شده است.
تعریف جامعه آماری
مجموعه واحدهائی که حداقل در یک صفت مشترک باشند یک جامعه آماری Population را تشکیل می‌دهند. جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت (صفت‌‌ها) متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد.
جامعه آماری عبارت است از مجموعه افراد یا واحدها که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند.
جامعه آماری عبارت است از مقداری ازعناصر مطلوب موردنظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است در باره صفت (صفت‌های) متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد.
تعریف جامعه آماری باید جامع و مانع باشد. یعنی این تعریف باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را دربرگیرد. در ضمن با توجه به آن، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آنها پرداخته شود جلو‌گیری به عمل آید.
تعریف نمونه آماری
نمونه آماری Sample نیز عبارت است از مجموعه‌ای نشانه‌ها که از یک قسمت، گروه یا جامعه‌ای بزرگتر انتخاب میشود، به طوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی‌های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشند و نمونه‌گیری فرایند انتخاب نمونه است.
نمونه آماری، مجموعه اندازه‌هایی معرف جامعه است که عملا در جریان یک پژوهش گردآوری میشود.
در صدر برنامه‌ریزی هر مطالعه یا تحقیقی این سوال که حجم نمونه چقدر باید باشد قرار دارد. انتخاب نمونه بزرگتر از حد نیاز موجب اتلاف منابع میشود و انتخاب نمونه‌های خیلی کوچک منتج به نتایج غیرقابل اتکا میشود.
دلایل نمونه‌گیری
جمع آوری و مطالعه مجموعه جامعی از داده‌های مربوط به حوزه خاصی از پژوهش ها، یا از لحاظ فیزیکی غیر ممکن است و یا عملا میسر نیست. بنابراین بدلیل محدودیت زمان، منابع و امکانات از نمونه‌گیری استفاده میشود. نمونه از جامعه آماری، مجموعه اندازه هایی است که عملا در جریان یک تحقیق گردآوری میشود.
هدف همه نمونه برداری‌ها در پژوهش‌های علمی تهیه گزاره‌هایی statements دقیق و با معنا درباره یک گروه بر پایه مطالعه زیر مجموعه‌ای از آن گروه است. این گروه ممکن است مجموعه‌ای از افراد یا چیزها باشد. دسترسی به ویژگی‌های گروه کلی مورد مطالعه در صورتی امکان پذیر است که حالتهای گوناگون یا موارد مختلف پدیده مورد مطالعه (از راه مشاهده یا تجربه) بارها مورد ازمایش قرار داده باشیم.
روش‌های محاسبه حجم نمونه
تعیین حجم نمونه و برآورد تعداد نمونه لازم که معرف ویژگی‌های یک جامعه آماری باشد از مباحث مهم روش تحقیق است. به طور سنتی برای این منظور از فرمول کوکران استفاده میشود. همچنین اگر حجم جامعه معلوم باشد راهکار ساده‌تر آن است که از جدول مورگان استفاده شود.
- فرمول کوکران
- جدول مورگان
- فرمول کوهن
- تعیین حجم نمونه رگرسیون
- حجم نمونه مدل معادلات ساختاری
- حجم نمونه حداقل مربعات جزئی
اگر حجم جامعه نامعلوم اما محدود باشد می‌توان از فرمول کوکران با برآورد واریانس نمونه اولیه استفاده کرد. اگر حجم جامعه نامعلوم و اندازه آن بسیار بزرگ باشد استفاده از فرمول کوکران به عدد ۳۸۴ ختم میشود. در مطالعات اخیر مدیریت و علوم اجتماعی از اندازه اثر و توان آماری برای محاسبه حجم نمونه استفاده میشود. با این روش می‌توان با اطمینان بیشتری به نمونه‌گیری پرداخت.
روش‌های نمونه‌گیری
پس از آنکه حجم نمونه تعیین شد باید با استفاده از روش‌های نمونه گیری به تعداد مودنظر نمونه دست پیدا کرد. از روش‌های نمونه‌گیری آماری برای دسترسی به نمونه‌ای معرف جامعه مورد تحقیق استفاده میشود. شیوه‌های نمونه‌گیری مرسوم و متداول در اصل به دو بخش نمونه‌گیری احتمالی و غیراحتمالی تقسیم می‌شوند.
روش‌های احتمالی بیشتر برای تحقیقات کمی و زمانی که حجم جامعه بزرگ است کاربرد دارند. از روش‌های غیراحتمالی نیز معمولاً در تحقیق کیفی و انتخاب خبرگان استفاده میشود. به‌طور کلی در مباحث جامعه و نمونه نباید روش‌های تعیین حجم نمونه با روش‌های نمونه‌گیری اشتباه گرفته شود. روش نمونه‌گیری شیوه دستیابی به حداقل نمونه‌ای است که محاسبه شده است. یعنی ابتدا باید با یک روش صحیح حجم نمونه تعیین شود. پس از آن با یک روش مناسب به نمونه برآورد شده دست پیدا کرد.
سخن پایانی جامعه و نمونه
جامعه و نمونه یک بحث بسیار مهم در روش تحقیق است. پژوهشگران مدیریت و علوم رفتاری باید ابتدا تعریف درستی از این دو مفهوم داشته باشند. در انجام هر پژوهشی ابتدا باید جامعه آماری مورد بررسی به درستی شناخته شود. پس از آن باید با استفاده از روش‌های مناسب، تعداد نمونه معرف جامعه برآورد شود. زمانی که حجم نمونه تعیین شد باید از روش‌های مناسبی برای دستیابی به نمونه موردنیاز استفاده کرد.
نگارنده: پشتیبانی پارس‌مدیر | 
